Tekst ritmeester Arthur van Beveren
Foto sergeants Sjoerd Hilckmann en Aaron Zwaal
PTSS-behandeling in virtuele realiteit
Met dank aan de razendsnelle ontwikkeling van virtual reality technologie heeft de militaire Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) er mogelijk een behandelingsmethode tegen PTSS bij. De eerste testen met een VR-bril zijn veelbelovend. Nu is het zaak de methode wetenschappelijk te toetsen.
Je merkt het enthousiasme bij kolonel-arts Eric Vermetten en kapitein Ewout van Dort. Met de VR-bril hebben ze iets te pakken dat veteranen en militairen met posttraumatische stresstoornis verder kan helpen. Elke nieuwe manier om deze patiënten te behandelen is er 1 extra. De huidige behandelmethoden werken niet voor iedereen. “Met exposuretherapie vragen we de patiënt de ogen te sluiten en terug te gaan naar het moment. Dat werkt best goed, maar wij denken dat het bij sommige mensen in de virtuele omgeving beter lukt”, aldus Vermetten.
Boek
Wanneer de patiënt de bril op zet, zit hij in een rustgevende omgeving zoals een woonkamer of zonnig strand. Op tafel ligt een boek met foto’s die de persoon heeft meegenomen. Het zijn beelden van het traumatische moment, de hotspot of algemene beelden van het uitzendgebied. Over die beelden kun je het volgens Vermetten hebben. "De hotspot is de hinderlaag of het controleverlies toen er iets naars gebeurde. Wat zie je? En wat doet dat met je? De bedoeling van therapie is het verhaal vertelbaar maken. Bij het zien van de beelden in een boek gaat dat makkelijker.”
Boemerang
Een andere techniek die daarbij helpt is voice-to-text. De gedachten die je uitspreekt komen automatisch in het boek terecht. “Op het moment dat je je eigen tekst ziet, krijg je een andere cognitieve verwerking dan wanneer je die uitspreekt. Het is een soort boemerang. Je ziet de woorden waardoor de betekenis groter wordt”, vervolgt Vermetten. “En als het de patiënt even te veel wordt, kan die het boek opzij leggen en even iets ontspannends doen. Een proefpersoon zette de bril niet af, maar sloeg het boek dicht. Een teken dat de virtuele wereld als realiteit werd ervaren.”
Ontwikkeling
Het concept is ‘binnenshuis’ ontwikkeld door kapitein Van Dort en zijn stagiaires bij het Bureau Research & Development van het Simulatiecentrum Landoptreden. “Wij vertaalden de wensen en vroegen duidelijk: ‘is dit wat je bedoelt?’ Ik weet niets van de inhoud maar wel van de mogelijkheden van de techniek”, vertelt Van Dort in zijn kantoor op de Bernhardkazerne. “De demo werd gepresenteerd aan collega’s uit de militaire GGZ van kolonel Vermetten. Die waren onder de indruk. Daarna is een extern bureau aan het werk gegaan om van de virtuele wereld een fotorealistische te maken.”
Nieuwe technologie
Sinds de eerste versie zijn veel mogelijkheden toegevoegd om het ‘immersieve’ karakter, de mate waarin je in de virtuele wereld stapt, te vergroten. Eyetracking is daar één van, vertelt Vermetten. “Met die techniek kunnen we volgen en sturen waar de patiënt naar kijkt.” Een volgende stap is het toepassen van psychofysiologie. “Daarin meten we de hartslag en ademhaling en die koppelen we terug naar de patiënt. Als je je bewust bent van bijvoorbeeld een hoge hartslag kun je even wat ontspanningsoefeningen doen.”
Oogcontact
De therapeut blijft een belangrijke factor. Om dat contact te behouden zonder uit de virtuele wereld te stappen, is er een scherm waarop de patiënt de behandelaar kan zien, zoals in een Skypeverbinding. Vermetten: “Oogcontact is best rustgevend. Een patiënt wil vaak even de bevestiging van zijn behandelaar krijgen: ‘doe ik het goed?’” We willen dit niet alleen maar doen omdat de techniek zo leuk is. We willen dit toepasbaar maken voor de veteraan of militair met PTSS. Je hebt de morele plicht om de beste zorg aan te bieden aan je gewonde militairen.”
