Tekst Evert Brouwer
Foto sergeant-majoor Maartje Roos
Nieuwe rubriek op Defensie.nl
Tussen 1939 en 1945 hebben ruim 380.000 Nederlandse militairen en vele duizenden gemilitariseerde burgers ons koninkrijk gediend. Nu 75 jaar later zetten tal van kleinkinderen die strijd voor vrijheid voort. Defensie ging op zoek naar deze militairen, die over hun dappere grootvaders vertellen. Zoals hieronder reservist soldaat 1 Bas Pleszynski over zijn opa Stanisław Wladisław Płeszynski. De rest van de verhalen verschijnen de komende maanden op Defensie.nl
‘Niemand kan meer over opa Stanisław vertellen’
“Had ik maar…”, klinkt het een paar keer uit de mond van Bas Pleszynski. De soldaat 1 van 10 NATRES-bataljon heeft het over zijn opa Stanisław Wladisław Płeszynski (1918-1993). Een man van het Poolse platteland, die in september 1944 met de Poolse 1e Onafhankelijke Parachutistenbrigade bij Arnhem werd gedropt. “Hij en zijn landgenoten dachten dat ze Polen gingen bevrijden. En dan eindig je getrouwd met een Groningse in Musselkanaal.”
Herinneringen zijn spoorloos
Bas probeert de laatste jaren z’n opa een plaatsje in de (familie)geschiedenis te geven, maar komt niet verder dan de grote lijnen. Er is niemand meer die over hem kan vertellen. Zijn vader, de oudste zoon van Stanisław, overleed begin dit jaar en sprak nooit over zijn verleden. De herinneringen zijn spoorloos. “Waar is zijn uniform. Waar zijn de decoraties? Ik denk dat ze alles hebben weggegooid.” Er resteren alleen nog wat foto’s.
‘En anders kapte oma het gesprek wel af’
Niet over oorlog praten
“Ik heb wel eens met mijn opa over de Tweede Wereldoorlog proberen te praten”, vertelt Bas. "Dat is nooit wat geworden, mede omdat hij door zijn Pools-Groningse accent slecht verstaanbaar was. En anders kapte oma het gesprek wel af. De oorlog was al lang voorbij, dus daar moest je maar beter niet over spreken, vond zij.”
Reservist voor Nederland
Jammer, vindt de mens en militair in Bas, die als reservist een uitzending met de luchtmacht naar Jordanië meemaakte. “Heel wat anders dan mijn opa. Toen vochten ze man tegen man. Wij beschermden de mannen en vrouwen van de luchtmacht, terwijl ze op afstand een vijand bestreden. Ik denk dat de geschiedenis wel een rol heeft gespeeld bij mijn keuze om reservist te worden. Je hoort iets voor je land te doen. Als het me nog eens wordt gevraagd, ga ik beslist weer.”
Opa reisde van Siberië naar Arnhem
Opa Stanislaw begon in 1939 daarentegen niet bepaald vrijwillig. Alle jonge Poolse mannen werden onder de wapenen geroepen. Pleszynski weet dat zijn opa na de Duits-Russische inval door de Russen gevangen is genomen en naar Siberië werd getransporteerd. Hij overleefde het gevangenkamp, werd in 1942 vrijgelaten en trok met een groot aantal land- en lotgenoten van Rusland via Kazachstan en Iran naar Palestina. Na een korte periode in Afrika kwam Płeszynski senior uiteindelijk in Engeland terecht, om zich aan te sluiten bij de parachutisten. En zo zweefde hij tijdens de Operatie Market Garden bij Arnhem naar beneden. Hij wist zich naar bevrijd Nederland te vechten en bevrijdde daarna onder leiding van de legendarische generaal Maczek een deel van Noordoost-Nederland.
Poolse rol bleef onderbelicht
Wie hun pad volgt, komt in vrijwel elk Drents en Gronings dorp een herinneringsmonument tegen. “Er is terecht veel waardering voor wat de Amerikanen, Canadezen en de Britten hebben gedaan, maar de rol van de Polen is voor mij onderbelicht gebleven. Ik heb grote bewondering voor mijn opa. En ik hoop dat hij tevreden op mij neerkijkt met de bescheiden bijdrage die ik aan de vrede probeer te leveren.”
