At last: officieel IED-beleid

VN pakt IED dreiging in missiegebied aan

Jaarlijks vallen er 14.000 slachtoffers bij aanslagen met IED’s. Deze Improvised Explosive Devices zijn al jaren de grootste dreiging voor vredesmissies van de Verenigde Naties (VN). Toch was er tot een paar weken geleden wereldwijd geen regelgeving om dit gevaar te pareren. Het is kapitein-luitenant ter zee Will Meurer (57) die zich hier het afgelopen jaar in New York, met 2 anderen, hard voor heeft gemaakt. Dat resulteert nu in het allereerste, officiële IED-beleid van de VN. 

Toen Meurer in 2018 door de marine werd uitgeleend aan de VN, was er slechts 1 Amerikaanse EOD-medewerker (Explosieve Opruimingsdienst Defensie) die zich volledig toelegde op de IED-problematiek. Vanaf dat moment werd het zogenoemde IED Threat Mitigation Advisory Team aangevuld met Meurer en een Duitse collega. Met z’n drieën hebben ze de dreiging geanalyseerd en een koers uitgezet.

Mensenlevens redden

Dat resulteert in officiële regelgeving: wat je moet weten om EOD-werk te kunnen doen, welke skills je nodig hebt om IED’s veilig te kunnen ruimen en welke middelen daarbij noodzakelijk zijn. “Het lijkt misschien een onmogelijke opgave om dit soort explosieven de wereld uit te krijgen, maar dit gaat in ieder geval mensenlevens redden”, vertelt Meurer. 

VN-normen en -beleid opstellen is 1. Ervoor zorgen dat alle 193 lidstaten die norm accepteren en ook aan het basisniveau voldoen, is iets anders. “We hebben daarom ook ingezet op het ondersteunen van de landen”, weet de EOD-er in hart en nieren. “We hebben lespakketten laten ontwikkelen, waarmee militairen in eigen land opgeleid worden. Het gaat om kennis en vaardigheden, maar ook om het materiaal dat je minimaal nodig hebt, zoals bompakken en metaaldetectoren.”

Voor Nederland verandert er weinig. Ons land voldoet al ruimschoots aan de eisen en heeft het benodigde materiaal voor handen. De betrokken Nederlandse militairen worden continu getraind om voorbereid te zijn op alle denkbare scenario’s met IED’s. 

Voor andere landen is het nu zaak dat de regels worden geïmplementeerd. Volgens Meurer een kwestie van tijd. “Er consequenties aan verbinden is nog lastig. Er zijn veel politieke belangen waardoor de VN alleen kan adviseren of lidstaten wel of niet klaar zijn voor een missie. Zo niet, dan kan de VN onder meer aandringen om beter getraind te raken.”

Vernietigend rapport

Het probleem met geïmproviseerde explosieven werd 4 jaar geleden pas echt duidelijk, toen een gepensioneerde Braziliaanse luitenant-generaal een vernietigend rapport schreef over de dreiging. “De VN heeft onvoldoende op de problematiek geanticipeerd. Misschien wel onderschat. Lange tijd werd gedacht dat een blauwe helm en wit VN-voertuig bescherming bood, omdat deze peacekeepers het land kwamen helpen. Maar die tijd is echt voorbij. VN-militairen worden tegenwoordig wel degelijk als doelwit gezien”, legt Meurer uit.

Goedkoop en makkelijk

Het gevaar van IED’s schuilt ‘m in het feit dat ze goedkoop en relatief makkelijk te maken zijn. Ook worden ze steeds geavanceerder en moeilijker vindbaar. “Lange tijd waren onder meer landmijnen en clustermunitie het grootste probleem. Die zijn met succes bestreden, maar dat heeft wel geleid tot een verhoogd gebruik van IED’s. En daar heeft men te weinig serieus naar gekeken.” 

Zorgelijk vindt Meurer dat de ontwikkelingen van IED’s zo snel gaan. “In VN-missies wordt na een explosie onvoldoende onderzocht onder welke omstandigheden een IED heeft gefunctioneerd. Hoe goed opgeleid de blauwhelmen straks ook zijn, en hoe goed het materiaal is dat ze gebruiken, door reactief te werken blijven we achter de feiten aanlopen.”

Hij vindt het dan ook veel belangrijker om proactief te zijn en netwerken achter de aanslagen aan te pakken. “Op een explosief vind je vaak een schat aan DNA-informatie. Met die biomedische gegevens kun je soms een heel netwerk opsporen. In militair optreden kan deze informatie actief worden gebruikt, maar dat is binnen de VN vooralsnog onbespreekbaar. Blauwhelmen zijn er immers alleen voor peacekeeping. Al komt die discussie wel langzaam op gang.” 

Ofwel, met het nieuwe VN-beleid zijn de eerste stappen gezet. VN-militairen moeten straks beter uitgerust en voorbereid zijn op de IED-dreiging. Maar tegelijkertijd is het einde nog niet in zicht en is er nog veel werk te verzetten. Voor Meurer zit het er overigens wel op. Eind april eindigde zijn functie en verruilde hij z’n appartement in Manhatten weer voor het Brabantse Stampersgat.