Er worden er zo’n 6.500 per jaar toegekend. Ze vormen een officiële blijk van erkenning en waardering. En, wanneer zichtbaar gedragen op het uniform, een soort militair cv. Sommige liggen politiek gevoelig, anderen zijn emotioneel beladen. Militaire onderscheidingen hebben allemaal een ding gemeen; ze vormen een belangrijke deel van ‘het militair zijn’.
Een medaille krijg je dan ook niet zo maar, al is de ene onderscheiding moeilijker haalbaar dan andere. Bewijs je 4 dagen je ‘marsvaardigheid’ dan ontvang je de Vierdaagse-medaille. Ben je 12 jaar in dienst, dan wordt een onderscheiding voor ‘trouwe dienst’ op je borst gespeld. Voor weer een ander moet je minimaal een maand op missie zijn of dien je moed te tonen onder gevechtsomstandigheden.
Voldoe je aan de gestelde eisen, dan komt jouw ‘dossier’ bij de afdeling Decoraties van de Divisie Personeel & Organisatie Defensie (DPOD). Hoofd van de afdeling is Bert Keers. De oud-marineman is door zijn werk en hobby-matige interesse, expert op het gebied van (militaire) onderscheidingen. De Defensiekrant stelde hem 5 prangende vragen.
1. Waar komen medailles vandaan?
“In de oudheid droegen Romeinse legionairs (soldaten in het Romeinse Rijk) al emblemen op hun uniform. Vaak stonden die symbool voor persoonlijke moed en/of verdienste. In de Middeleeuwen gaven gemeenschappen (orden) van ridders ook onderscheidingen uit. Zoals de Deense ‘Orde van de Witte Olifant’ en de Engelse ‘Orde van de Kousenband. De Republiek der Verenigde Nederlanden kende zogenoemde draagpenningen (om de hals) die bijvoorbeeld aan admiraals of ambassadeurs werden uitgereikt. De eerste, meer ‘moderne’ medaille zou je de ‘Doggersbank-medaille’ uit 1781 kunnen noemen. Die memoreert een onbesliste zeeslag tussen Nederland en Engeland.”
2. Wat betekenen medailles?
“Medailles zijn emotie, wordt vaak gezegd. Het is het uiterlijk vertoon van erkenning en waardering. Voor veel militairen vormen ze een soort cv, waarmee ze zichzelf maar ook anderen kunnen duiden. Veteranen herkennen elkaar bijvoorbeeld aan de medailles die ze dragen. Zo kun je zien wie veteraan is en wie aan dezelfde uitzending heeft deelgenomen.
Medaillebeleid, en dus ook de betekenis daarvan, kan overigens per land erg verschillen. In de Verenigde Staten bijvoorbeeld, zijn medailles losgekoppeld van ‘batons’. Daar krijg je een baton (door hen ‘ribbon’ genoemd) voor de deelname aan een operatie. Militairen die ‘maar’ 2 medailles hebben, kunnen daar dan met een plakkaat aan batons rondlopen. In Portugal kun je van dezelfde medaille meerdere exemplaren dragen.
Nederland kent een sober beleid. We delen onderscheidingen niet zomaar voor iedere verdienste uit. Voor buitenstaanders kan dat soms lastig te duiden zijn; waarom hebben die Amerikanen zo veel meer medailles dan onze militairen?”
Onderscheidingen in de Orde van Oranje-Nassau. Deze worden verleend wegens bijzondere verdiensten voor de samenleving.
3. Wat is de meest bijzondere medaille?
“Voor verzamelaars ‘de Ruit van Bonjol'. Die is in 1837 maar 23 keer toegekend, aan een aantal militairen die een vesting op Sumatra veroverde. Voor zover ik weet zijn die nog nooit op de markt geweest.
Maar kijk je naar de tegenwoordige status van medailles, dan moet het de Militaire Willems-Orde zijn. Die wordt nu alleen bij blijk van getoonde moed toegekend. Dat is echter niet altijd zo geweest. Vroeger werd deze orde nogal kwistig en ruimhartig toegekend. Tegenwoordig zijn ze zeer exclusief, dus in de toekomst weer zeldzamer.
Mijn persoonlijke favoriet is het Mobilisatie Herinneringskruis, ter gelegenheid van de Eerste Wereldoorlog. Het is door een vereniging bedacht en pas na uitreiking aan Koningin Wilhelmina (en haar acceptatie) officieel geworden. Het is een art-deco ontwerp en esthetisch zeer mooi uitgevoerd.”
Van links naar rechts: Kruis van Verdienste, het Bronzen Kruis en de Bronzen Leeuw.
4. Waarom zijn medailles soms zo controversieel?
“Controversiële medailles bestaan niet. Ze worden met de beste bedoelingen ingesteld, maar soms kan de instelling van een medaille tot controverse leiden. Het gevechtsinsigne bijvoorbeeld, heeft deze mogelijke controverse in zich waar een schietincident beloond wordt (door middel van een onderscheiding). Terwijl een zekere mate van robuust optreden, waarbij het niet komt tot schietincidenten, onbeloond blijft. Dit terwijl we hier juist als krijgsmacht voor staan. Als Defensie moeten we hier zorgvuldig mee om blijven gaan.”
De Militaire Willems-Orde.
5. Wat trekt jou zo aan in medailles?
“Medailles zijn persoonlijk. Het verhaal erachter is interessant. Daarom spreken Britse onderscheidingen mij zo aan. Die worden op naam uitgereikt. Dat maakt elk exemplaar uniek. Bovendien kun je zo aan de hand van de naam, het registratienummer en de rang veel over de militair erachter te weten komen. Deze Britse medailles kunnen qua prijs flink oplopen. Op een veiling wordt soms voor het Victoria Cross tot wel 300.000 euro geboden. De Britse Lord Michael Ashcroft heeft er al meer dan 20 gekocht en aan het Imperial War Museum gedoneerd."
