Tekst ritmeester Jessica Bode
Foto sergeant-majoor Gerben van Es | Video: Jos van Stralen

Historische mijn uit het Amsterdamse IJ tot ontploffing gebracht

Klotsende golven, een waterig zonnetje. In de verte wat draaiende windmolens en her en een lichtende vuurtoren. Eigenwijze meeuwen zweven sierlijk door de lucht. Een serene rust op het Markermeer. En dan spuit een sneeuwwitte watervulkaan 200 meter omhoog. Bijna 10 seconden later volgt de ‘KLABOEM’! De ‘Amsterdamse zeemijn’ uit de Tweede Wereldoorlog is niet meer. 

Het oude explosief met 600 kilo hexaniet, gelijk aan ruim 900 kilo TNT, werd woensdagochtend rond het middaguur tot ontploffing gebracht door de Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EOD). Maar wel dankzij de onmisbare hulp van Rijkswaterstaat, de gemeente Amsterdam, politie en het havenbedrijf. Volgens de EOD was de maritieme operatie een schoolvoorbeeld. Alles verliep zoals het zou moeten. Het ging ook allemaal sneller dan verwacht.”

Geschiedenis

Begin dit jaar werd de Duitse Luftmine (Wohnblockknacker) ontdekt bij baggerwerkzaamheden in het Amsterdamse IJ. Op een steenworp afstand van het Java-eiland. Om te voorkomen dat er iets mee zou gebeuren, werd het voorwerp de afgelopen 9 weken dag en nacht bewaakt.

06.00 uur

Het is vroeg in de ochtend als de EOD verzamelt bij de commandopost in de hoofdstad. Na een briefing vertrekken operators (duiker én EOD’er in één) in een rubberbootje richting ‘het plaats delict’. Onder water moeten voorbereidingen getroffen worden om het historische voorwerp zo veilig mogelijk te verplaatsen. Zoals het ontstekingsmechanisme onschadelijk maken. Niet veel later zien tientallen nieuwsgierige bewoners hoe de Duitse Luftmine (Wohnblockknacker) uit het water wordt getakeld, op een duikvaartuig van de marine. 

Het moment waarop de mijn uit het water wordt gelift.

07.30 uur

Anderhalf uur later vertrekt het schip met de bijzondere lading door de Oranjesluizen richting het Markermeer. Omringd door een colonne schepen van Rijkswaterstaat en de politie. Het veerpontje op het IJ wordt voor de gelegenheid stilgelegd en de Schellingwouderbrug en Zeeburgertunnel afgesloten. Met ruim een uur file op de A10 tot gevolg. Scheepvaartverkeer moet uit de buurt blijven, jachthavens op de route worden tijdelijk afgesloten en vliegverkeer op het moment suprême omgeleid.

In colonne naar de springlocatie.

10.30 uur

Een paar uur later is de stoet schepen op locatie. Een kleine 30 kilometer van Amsterdam. Lelystad is als grove schets zichtbaar. De locatie is van te voren al met uiterste precisie uitgekozen en gemarkeerd. Na diverse voorbereidingen wordt de mijn van 1.80 meter lang in het water getild. Op een houten pallet, zodat het explosief niet gaat schommelen. Eenmaal onderwater bevestigen de EOD-operators er een vernietigingslading op. Als het ware een ‘minibom’. Die wordt op 1.600 meter afstand, met een zender tot ontploffing gebracht. Daardoor gaat de Duitse mijn mee, met een onderwaterexplosie tot gevolg.

De mijn werd vervoerd op het duikvaartuig Cerberus van de Koninklijke Marine.

12.00 uur

Rond het middaguur is de EOD klaar voor actie. Via de portofoon wordt afgeteld en even voor 12 uur wordt de mijn gedetoneerd. Met de begeleidende schepen op 3.5 kilometer afstand en het scheepvaartverkeer zelfs op 4 kilometer. Het blijkt een rustige ontploffing. Het water spuit keurig, recht omhoog. Het is in de wijde omtrek te zien. 

Een spannende taak voor de mannen die ‘op het knopje drukken’, maar wel iets waar ze onvoorstelbaar hard voor trainen. Een woordvoerder legt uit: “Je moet niet vergeten dat deze mannen al 12 jaar in dienst zijn voordat ze dit werk gaan doen. Ze zijn door en door getraind en kijken alweer uit naar de volgende klus.”