Spanning Oost-Europa is voelbaar

Iron Wolf steekt Litouwen hart onder de riem

Schreef Plato ooit al niet: ‘Si vis pacem, para bellum’ (‘Wie vrede wil, bereidt zich voor op oorlog’). Precies dat doen verschillende NAVO-lidstaten inmiddels op Litouwse bodem. Hier maken ook 250 Nederlanders – van met name 43 Gemechaniseerde Brigade – deel uit van een Duits-geleide battlegroup. Zij namen de afgelopen weken deel aan de oefening Iron Wolf. De vragen die nu spelen: is de huidige troepenopbouw voldoende en wat is het effect van dit machtsvertoon? De sfeer in oostelijk Europa is geregeld om te snijden, zo geven Nederlandse hoofdrolspelers in het gebied aan.

Op de static show van voertuigen in het Litouwse plaatsje Birstonas komen honderden bewoners af. Lachende gezichten en high-fives zijn niet van de lucht. Ook de aanwezige Nederlandse militairen van Enhanced Forward Presence (EFP) ‘ontkomen’ niet aan het aanstekelijk enthousiasme. Luitenant-kolonel Ben Rijnenberg, defensieattaché voor de Baltische Staten sinds 2015, weet hoe het werkt: “De stemming in Litouwen is heel positief; het wordt reuze gewaardeerd dat we hier zijn. Onder de bevolking ligt de steun rond de 81 procent. Er is uiteraard ook oppositie, zoals in elk land. Natuurlijk is er onder etnische Russen wel enige sympathie voor Rusland, maar dat geldt echt niet voor hen allemaal. Ook binnen deze groep zien mensen in wat er gebeurt in Rusland. Ze vormen toch ook een eigen mening, dankzij vrije media hier.”

Enorme oorlogsmachine

“De vraag is hoe de signalen aan Russische zijde worden opgepakt”, vervolgt Rijnenberg. “In de propaganda spreekt men daar in ieder geval van ‘escalerend’ en ‘agressief’, waar het gaat om de NAVO-aanwezigheid. Onze troepen zijn hier echter op rotatiebasis; het worden er niet steeds meer. Ook zijn ze niet ingegraven, met een boze blik naar het oosten. Natuurlijk is de signaalwerking: artikel 5 van de NAVO – een aanval op één is een aanval op allen – is nog steeds van kracht. Dus haal geen rare dingen in je hoofd. Litouwen voelt zich bedreigd door de enorme oorlogsmachine in het oosten. Voor dat land en de rest van de NAVO zijn de eigen maatregelen echter geen opmaat naar een gewapend conflict. Er wordt overigens ook niet echt rekening mee gehouden dat Rusland wél op zo’n botsing uit zou zijn.”

De Nederlandse bijdrage in Litouwen noemt Rijnenberg ‘reëel’. “De vraag of wij, als Nederland, genoeg doen, doet niet ter zake. ‘We’ bestaan niet in dit verband. Of de NAVO als geheel genoeg doet, daar gaat het om. Als andere partijen doordrongen zijn van onze vastberadenheid en wij voor een geloofwaardige afschrikking zorgen, dan is het antwoord ‘ja’.”

Niemand wil terug

Commandant 43 Mechbrig brigadegeneraal Jan Swillens heeft vertrouwen in de huidige NAVO-aanpak: “Op tactisch, strategisch en politiek niveau is alles op elkaar afgestemd. Onze militairen vormen daarbinnen de ‘tanden’. Het is best gek dat we hier op missie zijn, omdat Litouwen tegelijkertijd ook een vakantieland is. Dat de Litouwers enthousiast zijn over onze aanwezigheid, merken we veelvuldig. Meerdere generaties hier hebben de Sovjettijd nog meegemaakt. Niemand wil terug naar die tijd. Als je bedenkt dat Rusland in 2008 Georgië binnenviel en in 2014 de Krim veroverde, dan snap je dat mensen zich hier zorgen maken. Logisch dat ze een beroep op hun lidmaatschap van de NAVO doen. Dus springen andere landen nu voor ze in de bres, zoals Nederland.”

Focus op combat

“De laatste 15 jaar hebben we op meerdere plekken in de wereld stabilisatiemissies uitgevoerd”, vervolgt Swillens. “Hier trainen we juist weer voor het grootschalig gevecht. Dus ligt de focus op combat, waarbij je niet altijd luchtoverwicht hebt, zoals we vaak wel gewend waren. Wat we in de afgelopen decennia hebben geleerd, is dat we altijd zullen optreden in een internationale context. Voor onze militairen maakt het inmiddels ook niet meer uit voor wie ze vuur uitbrengen: Nederlander, Duitser, Amerikaan of Litouwer.”

Of we er al zijn met de eenheden die we nu in Litouwen bijeen hebben? Swillens: “Een In Theater Readiness Inspection Team van de NAVO heeft net geconcludeerd dat we nog meer moeten oefenen, munitievoorraden verhogen en communicatie verbeteren. Er zijn natuurlijk altijd verbeterpunten, maar de hoofdboodschap is wel: de battlegroup is nu officieel operational capable, lees: inzetgereed.”

Krijgsmacht levensverzekering

Swillens realiseert zich dat Rusland het NAVO-machtsvertoon met argusogen bekijkt. “De spanning is voelbaar. Er is in deze regio ook echt wat aan de hand; niet voor niets leveren meer dan 15 NAVO-partners troepen aan de EFP-missie. En toch – zoals defensieminister Hennis eerder ook al zei – moeten we met Rusland in dialoog blijven. Binnen de diplomatie wordt het verschil gemaakt. Tegelijkertijd is het goed dat we economische maatregelen treffen en militaire middelen ontplooien. Het gaat om de balans. Niet voor niets is de militaire en politieke NAVO-top hier vandaag aanwezig, inclusief NAVO-secretaris-generaal Jens Stoltenberg. De wereld is onvoorspelbaarder geworden. Kijk naar de strijd in Syrië en Irak, de opkomst van IS, het neerhalen van de MH-17 en de verovering van de Krim. In zo’n onvoorspelbare wereld vormen de krijgsmacht en de NAVO de levensverzekering.”

Gelukkig man

Kolonel Mindaugas Steponavicius, commandant van de Litouwse brigade die ook de naam Iron Wolf draagt, realiseert zich dat laatste volop. “Door de oefening Iron Wolf kunnen we ons partnerschap verder versterken. Wat de dreiging van Rusland betreft zijn we in de Baltische Staten niet bang, wel bezorgd. De Krim heeft getoond dat alles kan. We moeten nu laten zien dat we sterk en united zijn en elkaar zullen helpen. Wij staan er ook niet alleen voor; in de Baltische Staten hebben we 20 naties achter ons staan. Ik ben een zeer gelukkig man!”