Water in de woestijn

Tekst kapitein Arjen de Boer
Foto korporaal Jasper Verolme | Video: sergeant Henry Westendorp

Defensie vliegt onderzoekers naar Mali voor experimenten

Niemand kan zonder water. Planten niet, dieren niet, mensen niet. Geen water betekent een wisse dood. Voor sommige droge delen van de wereld is dat regelmatig een bittere realiteit. Terwijl er wel water is; in rivieren, onder de grond, in de lucht. Maar vaak is dat te smerig of moeilijk te ‘oogsten’. Nederlandse onderzoekers werken echter aan een oplossing. Defensie bood onlangs 2 teams de kans hun uitvindingen testen op Kamp Castor, in de Malinese woestijn.

Bekijk hier de reportages uit de Malinese woestijn. Daaronder een fotocarrousel met meer achtergronden.

Heerlijk, helder water

In temperaturen van boven de 40 graden kan het water lekker ‘sudderen’ in de groene oliedrum. Het water is afkomstig uit de rivier de Niger, die langs de Malinese stad Gao stroomt. Voor onderzoekers Damon Golriz en Emad Khatibzadeh is het perfect spul om de uitvinding van Khatibzadeh te testen: een waterzuiveringsinstallatie die met weinig energie in korte tijd liters waters kan zuiveren van zout en andere viezigheid.

Marslandertjes

Ze ogen wat vreemd in het zand, lijken bijna buitenaards. Maar het zijn ‘watermakers’ die ontsproten zijn aan het creatieve brein van kunstenaar en uitvinder Ap Verheggen. Hier ontbreken de zonnepanelen nog, maar als die erop zitten kunnen de apparaten water halen uit de lucht. Ja, ook uit de droge woestijnlucht waar de luchtvochtigheid 7 procent of lager kan zijn. Het ene apparaat slaat de zonne-energie op en geeft die door aan het andere apparaat dat binnenin een microklimaat maakt en water ‘oogst’ door middel van condensatie.

Geïmproviseerd lab

Genoeg zeecontainers op Kamp Castor, vol goederen om het VN-kamp te onderhouden. Een van de containers was echter korte tijd een laboratorium voor Golriz (projectleider Engineering for Peace, Haagse Hogeschool) en Khatibzadeh (senior engineer stichting Boomym). In die gecontroleerde omgeving konden zij hun waterzuiveringsapparaat opbouwen en in alle gemak tientallen testen doen om te zien of het apparaat naar behoren werkt. Zo checkten de wetenschappers de pH-waarde en de hoeveelheid mineralen in het eindproduct.

Blijven proberen

Techneut Peter van Geloven weet van geen opgeven. De technische rechterhand van Verheggen vertaalt de ideeën van de kunstenaar naar de realiteit. Ze gaan daarbij strikt gezien niet wetenschappelijk te werk; ze handelen meer ad hoc. Als ze een idee hebben, gaan ze gewoon aan de slag. Door constant de watermakers aan te passen, komen ze steeds een stapje verder. In de toekomst zullen arme mensen in droge gebieden hier zeker van profiteren, zo stelt Van Geloven.

Iemand, slokje?

Het waterzuiveringsapparaat van Khatibzadeh en Golriz is nu nog redelijk groot. Dit is nodig om genoeg ruimte te hebben om slangetjes vast te maken en ventielen aan te draaien. Maar het uiteindelijke apparaat moet een stuk kleiner zijn. Ongeveer de grootte van een koffiezetmachine. Door het gebruik van zonne-energie en het lage energieverbruik is het mogelijk om goedkoop water te zuiveren.

Druppelaars

Een moestuin vol kleine apparaatjes, op zonne-energie, zonder bewegende delen (dus onderhoudsvriendelijk), die af en toe een druppel water op de spinazie laten vallen. Als het aan Verheggen ligt, is dit geen fantasie. In Mali hebben ze enkele configuraties getest die gebruik maken van peltierelementen. Dit zijn platte elementen die worden gebruikt om computers te koelen. Maar in een andere toepassing kan die koelte helpen bij het aantrekken van condens; genoeg om druppelaars voor de tuinbouw van te maken, aldus Verheggen en Van Geloven.

Bekende technologie, nieuwe toepassing

Door bestaande technieken samen te brengen, kunnen er nieuwe dingen ontstaan. Dat was ook het geval toen uitvinder Khatibzadeh zijn waterzuiveringsapparaat ging bouwen. Belangrijk onderdeel is de innovatieve toepassing van een serie filters, die zeer efficiënt bleken in de ontzilting van (brak) grondwater. De filters bestonden al, maar zijn tot nu toe nooit op deze manier gebruikt.

Nomadentent

Het was even puzzelen, maar uiteindelijk weten Van Geloven (links) en Verheggen (rechts) wat er schort aan de eerste testopstelling. Die was kort gezegd, te Nederlands. Niet gebouwd op de extremen van Mali. Maar met wat kunst- en vliegwerk konden de omstandigheden toch dusdanig worden beïnvloed dat de zogeheten Desert Twins een beetje water en ijs konden maken. Een goede les voor de doorontwikkeling van de ‘watermaker’.