Arrestatieteams en anti-terreureenheid op de buis

Vijf vragen aan: Jessica Villerius

Ze liep maandenlang dag en nacht mee en filmde bij tientallen invallen. Documentaire-maakster Jessica Villerius kreeg exclusieve toegang tot de anti-terreur eenheid van Nederland: de Dienst Speciale Interventies (DSI). Deze dienst omvat de arrestatieteams en de anti-terreurteams van de politie en Defensie. Nederland is uniek in de wereld wanneer het aankomt op terreurbestrijding: nergens anders ter wereld werken politie en Defensie zo samen.

De vruchten van 6 maanden werk zijn verwerkt in een 6-delige documentaireserie 'Onder de Radar: Speciale Eenheden in Actie'. Vanaf woensdag 13 april is op NPO3 om 21.15 uur de serie te zien bij de KRO-NCRV. Villerius licht vast een tipje van de sluier op. De Defensiekrant stelde haar 5 vragen:

Hoe heb jij het ervaren om met de teams op te trekken?

"Als heel bijzonder. Ik realiseerde me vanaf de eerste minuut hoe ongewoon dit was en hoe vreemd het voor de mannen zelf moet zijn geweest om een buitenstaander in hun team op te nemen. En niet alleen dat, ook nog eentje die hen de hele dag vragen stelde. Waarop ze voor het eerst ook nog antwoord mochten geven. Het waren veel dingen buiten hun comfortzone en ik heb ongelooflijk veel waardering voor de relaxte manier waarop ze daar stuk voor stuk mee zijn omgegaan. Het vroeg namelijk veel van ze, want onderaan de streep gaat hun werk om focus en precisie. Toch hebben ze eindeloos de tijd genomen om mij, een leek op hun gebied, alles uit te leggen zodat ik het weer aan een groter publiek kon uitleggen. Dus naast spannend, wat iedereen vooral zal verwachten, was het vooral ook heel bijzonder."

Wat was jouw beeld van de DSI en heb je het moeten bijstellen?

"Ik betrapte mezelf erop dat ik wel een bepaald vooroordeel had, ja. Ik dacht dat ik terecht zou komen in een enorme haantjeswereld, met mannen die niet zo graag praten en het liefst de hele dag aan de rekstokken hangen. Maar het tegendeel bleek waar. Natuurlijk is het een mannenwereld en dat maakt het ook leuk om er als vrouw even een kijkje in te mogen nemen. Maar ik heb de mannen in de arrestatieteams absoluut niet als haantjes ervaren. En al helemaal niet als niet-communicatief. Ze kletsten vaak de oren van mijn hoofd en waren anderzijds weer heel geïnteresseerd in mijn werk en betrokken bij hoe we de serie maken. Ik heb ook echt het gevoel dat we dit samen gemaakt hebben. Daar waar we in het begin nog heel voorzichtig waren met wat we wel en vooral niet zouden draaien, was die reserve na een paar weken wel weg en werd ik regelmatig middenin de nacht gebeld: ‘We gaan een toffe actie draaien, ga je mee?"

Hoe kwam je erbij deze documentaire te maken en wat wil je ermee bereiken?

"Vanuit mijn expertise (misdaad en human interest, red.) wist ik natuurlijk van het bestaan van deze club. Maar meer ook niet. Ik wist dat het bestond en ik wist dat niemand er binnen mocht komen. Daar begon voor mij de uitdaging. Het was nog nooit gedaan. Daarnaast werd de situatie in Nederland steeds grilliger met de aanslagen in Parijs en de toenemende dreigingen in ons land. Ik wilde graag weten of wij als Nederland wel klaar zijn voor dit soort excessen, voor zover je daar ooit klaar voor bent. Ik merkte hoe de angst onder de burgers begon te groeien terwijl ik mezelf in Nederland altijd heel veilig voel. Als documentaire-maakster voor de publieke omroep vind ik het ook een taak om daar dan naar op zoek te gaan, in de hoop dat je een geruststellend antwoord kunt geven. Ik heb met de DSI afgesproken dat mijn vizier altijd open moest kunnen blijven: als het antwoord was dat we er blijkbaar niet klaar voor zouden zijn, dan zou dat de uitkomst van de serie worden. Ik hoop dat we met deze serie iets meer inzage kunnen geven in het werkveld van de specialisten die onze samenleving beschermen, beveiligen en die ervoor zorgen dat incidenten ook voorkomen en verijdeld worden. Dat zijn dingen die je nooit in de krant leest, maar waarvan ik de afgelopen maanden vrijwel dagelijks getuige ben geweest. Ofwel we waren erbij of ik kreeg van de teams door wat er per week heeft gespeeld. Enerzijds verontrustend wat een uitschot er rondloopt en hoeveel wapens er bijvoorbeeld in omloop zij;, aan de andere kant geruststellend dat ze bij grote getale gevonden en opgepakt worden."

Wat was het spannendste dat je hebt meegemaakt tijdens het filmen?

"Je zou denken dat dat 1 van de keren was dat ze met explosieven naar binnen gingen en ik gewoon bij de voordeur stond, of wanneer ze naar binnen gingen bij iemand waarvan ze wisten dat-ie een AK-47 had en op een dodenlijst stond. Maar dat was niet zozeer spannend omdat het allemaal zo strak gecoördineerd is. Overal is over nagedacht en het is letterlijk binnen 10 seconden gebeurd. Ik denk dat ik het spannender vond toen ik met mijn grote mond aangaf dat ik wel wilde weten hoe het voelt om door 1 van hun honden aangevallen te worden, want daar kon ik me niet zoveel bij voorstellen. Ik kreeg een mouw om en dat zwarte monster werd in mijn arm gehangen. De mannen lachen er nu nog om want ze vinden dat ik me aanstel, maar die hond is echt een machine. Die kom ik niet graag tegen in het donker. Ook niet in het licht trouwens."

Hoe (extra) relevant is hun werk na de verschillende aanslagen van afgelopen jaar?

"Ik denk dat dat voor zich spreekt. Er is nog nooit iets verteld over het werk van de DSI op deze manier, laat staan dat het te zien was. De eerste opnamen vonden 3 dagen na de 2de reeks aanslagen in Parijs plaats. De laatste opnamen hebben we gemaakt in de dagen na de aanslagen in België. Het kwam gaandeweg het proces dus letterlijk steeds dichterbij. Ik denk dat er nu meer dan ooit behoefte is aan antwoorden. Als er in Nederland een aanslag komt, en ik denk dat wij niet uitgesloten zijn van dat lot, dan ben je natuurlijk altijd te laat. Niet alles is te voorkomen, is mijn mening. Maar ik denk wel dat áls het hier gebeurt, dat wij zeer bekwame vakteams hebben klaarstaan die exact weten wat ze doen. Teams die meer dan bereid zijn om die strijd aan te gaan. Ik hoop dan ook dat vooral dát de indruk is die mensen zullen hebben na het zien van de serie. Natuurlijk moet iedereen voor zichzelf beslissen wat hij vindt, maar ik denk en vermoed dat veel mensen verbaasd zullen zijn van de expertise die 'we' in huis hebben."