Dit artikel hoort bij: Defensiekrant 14
Foto Collectie Nederlands Instituut voor Militaire Historie, ANP
Blokkades, bedreigingen, beschietingen, gijzelingen en uiteindelijk genocide. Dutchbat-3 is al 20 jaar het ‘gebeten bataljon’. Vorige week stond de wereld stil bij de val van de enclave Srebrenica. De Defensiekrant blikt ook terug. Onze redacteuren en fotografen deden 20 jaar geleden geregeld verslag van en vanuit de strijd in het voormalig Joegoslavië.
De federale staat Joegoslavië verbrokkelt. Slovenen, Kroaten, Macedoniërs, Bosnische Serviërs en Bosnische moslims, elk streven ze naar hun eigen staat. Een korte oorlog barst los rond Slovenië. Ook om Kroatië wordt gevochten, maar Bosnië is de voornaamste splijtzwam. Servische nationalisten willen hun belangen daar verdedigen.
Oprichting United Nations Protection Force (UNPROFOR). De Verenigde Naties moeten toezien op handhaving van de wankele staakt-het-vurens en de terugkeer van vluchtelingen mogelijk maken. Aanvankelijk alleen in Kroatië, later ook in Bosnië-Herzegovina.
Bosnische Serviërs vallen het moslimstadje Srebrenica aan. De VN roepen de belegerde enclave uit tot ‘safe area’. Later krijgen ook Sarajevo, Tuzla, Zepa, Gorazde en Bihac deze status. De Veiligheidsraad geeft UNPROFOR toestemming om aanvallen met geweld af te slaan.
Minister van Defensie Relus ter Beek biedt een ‘versterkt’ luchtmobiel infanteriebataljon aan voor UNPROFOR. Dutchbat telt een kleine 800 militairen. De Nederlanders worden hoofdzakelijke ingezet in de enclaves Srebrenica en Zepa. De luchtmobiele militairen worden uitgerust met YPR-pantserrupsvoertuigen met .50 machinegeweren, mortieren en antitankwapens.
Dutchbat neemt de verdediging van Srebrenica over van de Canadezen. Dutchbat verblijft in Srebrenica-stad en een oude accufabriek in Potocari. Ook bezetten de militairen van 11 Infanteriebataljon Luchtmobiel meerdere observatieposten in de heuvels rond Srebrenica en Potocari. Ze zamelen wapens in van het Bosnische regeringsleger en de andere moslimstrijders. De Dutchbatters patrouilleren binnen en buiten de grenzen van de enclave.
NAVO-luchtaanvallen op Bosnisch-Servische stellingen leiden tot tegenacties. De Serviërs sluiten hun 3 grensposten naar Srebrenica. Daardoor komt de bevoorrading van de enclave tijdelijk stil te liggen. Zelfs de Defensiekrant (21 april 1994) roept het thuisfront op om zeep, tandpasta, scheermesjes en spijkers te sturen.
De Servische blokkades van Srebrenica worden opgeheven. Voor het eerst in 3 weken arriveert weer een bevoorradingskonvooi in de enclave. De vrachtwagens brengen Dutchbat voedsel, brandstof én 135 postzakken.
Dutchbat-I afgelost door Dutchbat-II, 12 Infanteriebataljon Luchtmobiel. In deze tweede lichting raken 3 Nederlanders zwaargewond door landmijnen. Ook vallen er meerdere lichter gewonden. De veiligheidssituatie in Bosnië verslechtert snel.
Dutchbat-III (13 Infanteriebataljon Luchtmobiel) lost de collega’s af in de enclave Srebrenica. Het Bosnische regeringsleger neemt posities in langs de grens van de enclave. Ze verbieden de VN-militairen daar te patrouilleren. Dutchbat negeert dat dreigement. De Bosniërs nemen daarop zo’n 100 Nederlanders vast. Na 5 dagen laten ze hen weer vrij.
Soldaat Jeffrey Broere komt om het leven als Bosnische Serviërs observatiepost T-2 beschieten met mortieren. De Serviërs verwijten de Nederlanders dat ze te weinig doen tegen de moslimstrijders. Die voeren vanuit de enclave aanvallen uit op de Servische eenheden. De Nederlanders zijn daar ook niet voor toegerust.
De Nederlanders liggen van 2 kanten onder vuur. Bosnische Serviërs vallen de Nederlandse observatieposten aan. Moslimstrijders willen juist voorkomen dat de Nederlanders hun posten verlaten. Serviërs vallen observatiepost Echo in Zuidoost-Srebrenica aan.
In antwoord op NAVO-luchtaanvallen nemen de Serviërs zo’n 400 blauwhelmen in gijzeling. Ze zetten de waarnemers (zogeheten UNMO’s) in als menselijk schild om Servische militaire installaties te beschermen. Onder de gegijzelde UNMO’s zijn ook 3 Nederlandse officieren. Na 23 dagen komen ze vrij. Foto: ANP
Op 8 juli komt bij observatiepost Foxtrot soldaat Raviv van Renssen om. Een moslimstrijder gooit een handgranaat naar diens YPR als de militairen zich terugtrekken.
Bosnisch-Servische eenheden onder leiding van generaal Ratko Mladic (foto: ANP) zetten de dag daarop met zware wapens de aanval in op de enclave. Het Bosnische regeringsleger blijkt zich te hebben teruggetrokken. Dutchbat kan met haar lichte bewapening en gebrek aan munitie geen vuist maken tegen de overmacht.
Na meerdere verzoeken om luchtsteun voeren 2 Nederlandse F-16’s voeren een luchtaanval uit op Servische tanks. Hierop komen de Serviërs met dreigementen. Ze zullen de gevangen genomen Dutchbatters doden en Srebrenica en Potocari beschieten met artillerie. De NAVO staakt haar luchtaanvallen.
De Serviërs zetten hierop hun offensief voort. Duizenden mensen vluchten naar Potocari. De Nederlanders proberen dit enigszins in goede banen te leiden. Op 11 juli nemen de Serviërs de enclave in. 's Nachts weten veel Bosnische mannen te ontsnappen via sluiproutes. Ze gaan op weg naar Tuzla. De dagen daarop evacueren de Serviërs de vluchtelingen. Daarbij scheiden ze de mannen en de vrouwen van elkaar.
De 310 Nederlandse blauwhelmen verlaten de enclave en keren terug naar VN-kamp Pleso bij Zagreb. (Defensiekrant, 27 juli 1995)
Bronnen: Defensiekrant (1993, 1994 en 1995)
Christ Klep en Richard van Gils, Van Korea tot Kabul. De Nederlandse militaire deelname aan vredesoperaties sinds 1945 (Nederlands Instituut voor Militaire Historie, Den Haag, 2005)
Mijn missie, ons belang
