Tekst Evert Brouwer
Foto Herman Zonderland
Veranderd Vrijheidsdefilé stemt tot nadenken
Na 80 jaar vrijheid én net zoveel jaren vrouwen bij de Koninklijke Marine, is de vereniging Ex-act KM – van 8 oktober 1970 – nog even springlevend als het defilé in Wageningen zelf. Wat dat laatste betreft: vorig jaar waren er 1.700 deelnemers, nu maar liefst 2.500. “Veteraan ben ik dan misschien niet, maar het is voor mij belangrijk om hier te zijn. Juist in deze tijd moeten we laten zien waar we voor staan: vrijheid.”
Dat laatste zei luitenant ter zee 2 OC (SD) b.d. Toos van Rijsbergen (82), waarna zij in het verzamelgebied voor het Vrijheidsdefilé in Wageningen even uit haar rolstoel opstaat. Dit uit respect voor een groep Canadese (oud-)militairen die voorbijkomt om de eigen plaats in het defilé in te nemen. Als lid van het eerste uur van de Vereniging Ex-act KM, voor voormalige en actief-dienende vrouwelijke militairen van de Koninklijke Marine, wilde Van Rijsbergen er per se bij zijn dit jaar. “Mijn leven bij de marine heeft gemaakt tot wie ik ben en dat wil ik ook uitstralen.”
Ook Duits detachement
Voor de toename van het aantal deelnemers ten opzichte van vorig jaar, van 1.700 naar 2.500, is een verklaring. “Dat komt onder meer door de grotere inbreng van buitenlandse eenheden, waarbij voor het eerst een Duits detachement, én het afgelasten van het defilé in Den Haag, dit jaar”, weet coördinator Vrijheidsdefilé majoor b.d. (KL) Nico Bobeldijk.
‘Het tenue moet wel in orde zijn’
Informeler
“We lopen hier graag mee omdat het wat informeler is dan in Den Haag en je hoeft geen veteraan te zijn”, stelt kapitein-luitenant ter zee (LD) Diana Mensink, de voorzitter van Ex-act KM. “Ja, het is net zo goed een militair defilé en het tenue moet dus wel in orde zijn.” Dat wordt dus nog even goed gecontroleerd voor vertrek richting Hotel de Wereld, waar het defilé de eretribune zal passeren.
Van Rijsbergen neemt dan snel weer plaats in een rolstoel, want 3 kilometer marcheren over het gehele traject? “Ik zou wel willen, maar dat lukt niet meer.” Haar voormalig leerling van de toenmalige telefooncentrale in de bunker aan de Badhuisweg (Den Haag), Anuscka de Man (74), zorgt dat zij mee kan rollen in het peloton van de vereniging.
Andere tijden
Alleen al de nieuwe naam voor het defilé geeft aan dat er andere tijden zijn aangebroken. Degenen die nog actief bij de bevrijding van ons land betrokken waren, zijn op een paar handen te tellen. Vandaar dat vorig jaar de naam van het Bevrijdingsdefilé en –festival zijn aangepast. “Maar Wageningen leeft als nooit tevoren”, zegt Bobeldijk vlak voor de start van het evenement. “Daarom lopen dit keer ook meer internationale eenheden, onze bondgenoten van nu, mee. We sluiten het defilé trouwens af met de toekomst: de leerlingen van de middelbare beroepsopleiding Veiligheid en Vakmanschap uit Ede”, zegt hij beeldend.
De verenging is goed gevuld
Marine-geslacht
Dat zich daaronder jongeren bevinden die zich straks aansluiten bij de vereniging Ex-act KM moet nog blijken. Studenten Ceydra, Sofie en Zaza mikken op de landmacht en dan met name de Luchtmobiele Brigade of zelfs het Korps Commandotroepen. Dat leidt zeker niet tot paniek bij de voorzitter van Ex-act KM, kapitein-luitenant ter zee (LD) Diana Mensink.
De vereniging is goed gevuld met 490 leden, van wie 107 met een veteranenstatus. Na Van Rijsbergen heeft zich steeds weer een nieuwe generatie gemeld. Neem luitenant ter zee 1 (LD) Amanda Kipp, in 2007 opgekomen op het Koninklijk Instituut voor de Marine. “Ik kom uit een marine-geslacht en dacht: misschien ook eens ergens anders kijken, zoals bij de Koninklijke Militaire Academie in Breda. Maar ik belandde daar toch vrij snel bij de KM-stand...”
‘Voor vrouwen is veel ten goede veranderd’
Kinderen, dus einde marine
Amanda loopt het Vrijheidsdefilé dit keer samen met haar moeder, luitenant ter zee 2OC (SD) b.d. Carola Kipp-Broekman, kleindochter van een omgekomen Indiëveteraan en getrouwd met een voormalige luitenant-kolonel der mariniers. Voor zowel moeder als dochter stemt de huidige situatie in de wereld én samen meedoen aan het Vrijheidsdefilé tot nadenken.
Carola is in 1975 als Marva opgekomen en heeft in 2009 als LTZ 2OC (SD) de dienst verlaten. “Zeker in de beginjaren werd mij vaak verteld door onze personeelsdienst: ‘Jij krijgt straks kinderen en dan ga je de marine uit dus kom je niet in aanmerking voor een varende plaatsing. Die uitspraken hoor je nu niet meer, dus dat is wel ten goede veranderd”, vindt zij.
‘Een soort ‘Saving Private Ryan’-clausule bestaat niet’
Als het misgaat
“Maar,” vult Amanda meteen aan, “de emancipatie heeft ook een keerzijde. Toen ik opkwam, lag de nadruk op peace keeping-missies. Ik heb in 2014 met Zr.Ms. Evertsen deelgenomen aan de NAVO-missie Operation Ocean Shield, om de piraterij bij de Hoorn van Afrika te bestrijden. Nu richt Defensie zich op hoofdtaak 1 (het beschermen van eigen en NAVO-grondgebied, red.), dus bereiden wij ons voor op een mogelijk grootschalig conflict. Dat zorgt bij ons, en in meer militaire gezinnen, voor een moreel dilemma. Mijn echtgenoot is ook militair, dus áls het misgaat, worden wij beiden ingezet. Wat gebeurt er dan met onze 2 jonge kinderen? Er bestaat geen soort van Saving Private Ryan-clausule bij Defensie, waardoor mijn partner of ik naar huis kan en het uniform mag uittrekken als een van ons het ultieme offer heeft gebracht. Dit om te voorkomen dat onze kinderen als wezen zouden opgroeien. Die zorgen heb ik nu, als ik kijk naar mijn verantwoordelijkheid als moeder én als militair.”
‘Vrijheid is ook opkomen voor je rechten’
Groot goed
Wellicht kan Ex-act KM iets betekenen om dat dilemma op te lossen, denkt Van Rijsbergen. Als vrouw binnen de marine was zij in 1965 nog een vreemde eend in de bijt. “Ik heb veel rangen doorlopen; ben begonnen als Marva en via korporaal naar officier. Ik ben geworden wie ik ben door de marine. Dat is eveneens vrijheid; opkomen en strijden voor je rechten. Daarom is het belangrijk om je hier te laten zien: het beschermen van vrijheid nu en in de toekomst is een groot goed.”
