Tekst Michael Simon
Foto John van Helvert en Mediacentrum Defensie
Brute belasting behoort straks tot verleden
Een FRISC die met hoge snelheid op het water klapt kan opvarenden serieuze fysieke klachten opleveren. Ondanks de vering in de stoelen. Om klachten tegen te gaan, zijn inmiddels bijna alle stoelveringen op de FRISC’s vervangen door verbeterde versies. Geen overbodige luxe, want een klap van ongeveer 15G? “Als een veerboot een klap van 0,5G krijgt, rent iedereen al gillend van boord.”
De vervanging van alle stoelveringen was een pittig traject, erkent Patrick Kuiper (55). Hij is Hoofd Engineering Instandhoudingsgroep Klein Boven Water (KBW). Dit cluster is verantwoordelijk voor alle Defensie-vaartuigen van minder dan 3.000 ton. Dus toen bleek dat de veringen van de FRISC-stoelen aan vervanging/verbetering toe waren, ging KBW aan de slag. En dat was op meerdere manieren geen kleine opgave. “We hebben 52 FRISC’s en elk van die boten heeft 8 of 10 stoelen. Per stoel praat je over een investering van zo’n 5.000 euro, dus dat is sowieso een flinke operatie en dito investering.”
‘Klachten liepen uiteen van whiplash tot kapotte knieën en rugklachten’
“Wij leven hier in de zwaartekracht. Als je een schok krijgt, dan druk je dat uit in een G-versnelling. En wat acceptabel is, verschilt per persoon, maar voor een ‘normaal mens’ is 0,5G nog enigszins te doen. Maar als je dat op een veerboot ondervindt rent iedereen al gillend van boord af.” De bijna 15G die de gebruikers van de FRISC voor hun kiezen kunnen krijgen, is dus fors en zorgde voor de nodige fysieke klachten. “Dan moet je echt denken aan een whiplash, kapotte knieën en flinke rugklachten.”
Valproef ontwikkeld
Om de precieze belasting op zowel boot als mens in beeld krijgen én om deze te reduceren, zocht de werkgroep Fysieke Belasting de samenwerking met kennisinstituten TNO en het Maritiem Research Instituut Nederland (MARIN). “Samen hebben we een meetmethode ontwikkeld en op basis daarvan zijn we een aanbesteding gestart”, vertelt Kuiper. “We hebben uiteindelijk in 2 rondes verschillende aanbiedingen gehad en die hebben we samen met TNO en MARIN getest. Daartoe hebben we een soort valproef ontwikkeld, die net doet of een speedboot op het water kletst. De opgewekte schok is dan even groot als die van een FRISC die met hoge snelheid door het water vaart. Die simulatie hebben we op alle aangeboden oplossingen gebruikt om te kijken of ze aan de eisen voldeden.”
Schop onder je kont
Eén van de uitdagingen was de grote verscheidenheid aan FRISC-gebruikers. Kuiper: “We hebben hele korte, hele lange, hele lichte en hele zware gebruikers. Daarbij is de kortste niet noodzakelijkerwijs de lichtste.” Eén van de oplossingen is dan ook dat de veren eenvoudig ingesteld kunnen worden op het gewicht van de gebruikers. Elke stoel heeft een knop waarmee aanpassingen snel gedaan zijn. “Die zat overigens ook al op de oude stoel,”, vertelt Kuiper, “maar was niet goed gefinetuned. Bovendien waren die oude stoelen op iets te lichte personen gebouwd. Daardoor veerde je vaak netjes op en neer totdat je op de eindstop raakte en echt een grote klap kreeg. Dat voelde dan als een enorme schop onder je kont.”
Moderniseren en vervangen
De nieuwe vering moet het comfort en de veiligheid op de FRISC aanzienlijk verbeteren. Maar uiteraard kan aan meerdere – figuurlijke – knoppen gedraaid worden om het gebruik voor opvarenden te optimaliseren. “Dit was slechts een eerste ontwikkelstap binnen het huidige verenpakket. Met de industrie en de kennisinstituten kijken we echter al weer verder. Denk daarbij aan de veerrichting. De huidige stoelen veren alleen in de langsscheepse richting, maar het kan ook zomaar zijn dat je dwarsscheepse klappen krijgt; zeker tijdens snelle manoeuvres. Daar is nog wel een optimalisatieslag te behalen.”
‘Als je op zo’n boot zit ga je als een kind zo enthousiast binnen 3 minuten volledig plankgas en vergeet je dat je snel ‘kapot’ kunt gaan’
Meetsysteem geeft signalen door
Een deel van de FRISC’s gaat deze moderniseringsslag nog meemaken, een ander deel wordt op termijn al vervangen door een nieuw type boot: de Fast Future Interceptor. “Aan die nieuwe boot zijn 3 belangrijke eisen gesteld”, somt Kuiper op. “De stoel met vering moet voldoen aan onze nieuwste eisen en de romp wordt verbeterd en langer, om ook zo beter klappen op te vangen. Tot slot zijn we bezig met een meetsysteem dat de belasting op de gebruiker meet en via signalen doorgeeft wanneer de gebruiker overbelast dreigt te raken.” Hard nodig, aldus Kuiper: “Als je op zo’n boot zit ga je als een kind zo enthousiast binnen 3 minuten volledig plankgas en vergeet je dat je heel snel kapot kunt gaan.”
Nederlands product
De vering van de stoelen is internationaal uitbesteed, maar uiteindelijk wist het Nederlandse Reiger de aanbesteding binnen te halen. Kuiper: “Een mooie bijkomstigheid hierbij is dat we van elkaar kunnen leren. Reiger is gespecialiseerd in crossmotoren en bijzondere auto's; zo’n beetje elke Dakar-rallyauto gebruikt hun veren. Dus hun kennis is interessant voor ons, terwijl zij weer van ons leren, omdat de nautische industrie voor hen nieuw is. In plaats van zand krijg je nu met zeewater te maken.” Met een glimlach: “En bij ons heb je met mariniers te maken, die werken onder alle omstandigheden en gaan vaak door waar de rest stopt. Dat is belastend voor het materiaal.”
