04

Dit artikel hoort bij: Alle Hens 04

Waterveiligheid Marinebasis Den Helder wordt megaklus

Tekst André Twigt
Foto John van Helvert

Marine krijgt eigen Deltawerken

De marinehaven staat aan de vooravond van de grootste verbouwing ooit. Door de rappe stijging van de zeespiegel moet er een stelsel van dijken worden aangelegd en opgehoogd, dat de waterveiligheid voor het Helderse marineterrein garandeert. Naar verwachting gaat de eerste spade voor deze megaklus in 2026 de grond in. Eind 2030 zijn de werkzaamheden dan naar verwachting afgerond.

“Met dit project zijn de Nieuwe Haven en het aangrenzende Fort Harssens beschermd tegen een piekwaterstand van +4,75 meter NAP (Nieuw Amsterdams Peil, red.)”, begint kapitein-luitenant ter zee (LD) Roel Takes. “Volgens de senior-adviseur vastgoed is de kans dat deze stand wordt bereikt eens in de 4.900 jaar. Daarvan uitgaande zit de marine qua overstromingsrisico een flink tijdje goed, zou je denken. Maar weet dat de klimaatverandering de laatste jaren steeds meer versnelt. “Het is daarom belangrijk van tijd tot tijd weer eens een peilstok te hanteren”, zegt Takes figuurlijk gesproken.

Water dat bijna over de rand van een steiger gaat.
In 2007 en 2013 had de marinehaven te kampen met een waterstand van +3 meter NAP. Die leidde tot schade aan met name de infra in de steigers. (Foto’s: KM)

Oog voor havenactiviteiten

De noodzaak om maatregelen te nemen, komt volgens de expert doordat het haventerrein grotendeels is gebouwd op lager gelegen buitendijks gebied. Bij een overstroming zijn de gevolgen voor de zogenoemde operationele gereedstelling niet te overzien. Denk aan de uitval van elektriciteit, data- en drinkwatervoorziening en schade aan infrastructuur en munitievoorraad. Maar ook aan het milieu als gevolg van lekkages.

“Mocht het complex door ondergelopen wegen niet toegankelijk zijn, dan heeft dat grote gevolgen voor de 9.000 mannen en vrouwen die er dagelijks werken”, aldus kapitein-luitenant ter zee Maarten Veenstra, de commandant van Marinebasis Den Helder (MBDH). Het project Waterveiligheid moet een maximale bescherming bieden aan het hele gebied, zonder daarbij de operationele havenactiviteiten te schaden, voegt hij een belangrijke voorwaarde toe. “Qua waterveiligheid heeft de marinehaven straks hetzelfde beschermingsniveau als de haven van Rotterdam.”

Uitzicht op de groen begroeide dijken en de Waddenzee.
Ook de dijken aan de kant van de Waddenzee moeten worden opgehoogd.

Stijging van de zeespiegel

Volgens het KNMI bedroeg de stijging van de zeespiegel de afgelopen 100 jaar gemiddeld 1,7 millimeter per jaar. In de periode 2006-2018 was dat maar liefst 3,7 millimeter. De snelheid van deze toename valt toe te schrijven aan de temperatuurstijging als gevolg van de hoeveelheid broeikasgassen die wereldwijd wordt uitgestoten. Daardoor smelten gletsjers en poolkappen steeds sneller. En neemt de opwarming van het zeeoppervlak verder toe. Daardoor wordt het weer onvoorspelbaarder en is er een hoger risico op krachtige stormen. Zonder maatregelen neemt voor de marine de kans op schade aan vooral het buitendijks gelegen vastgoed en materieel aanzienlijk toe.

Marinebasis wordt bouwput

Vanwege aanstaande nieuwbouw en vervangingsplannen, die los staan van projecten rondom de waterveiligheid, verandert een derde deel van de marinebasis de komende jaren in een bouwterrein, voorspelt Takes. De plannen voor de waterveiligheid komen daar dus nog bovenop en voorzien in de aanleg van een stelsel van dijken rond de binnendijkse gebieden, terwijl bestaande dijken worden opgehoogd. Alle kades en steigers in de haven ondergaan komende jaren ook een renovatie. Los van de waterveiligheid beginnen binnenkort de werkzaamheden voor de aanleg van nieuw afmeercapaciteit voor ‘groot grijs’, in de Berghaven nabij Dok 6.

Zicht op een steiger op het terrein van de oude Rijkswerf.
Bij het vergroten van de waterveiligheid hoort ook renovatie van de steigers.

Extreem hoogwater

In 2007, 2013, 2019 en 2020 hebben delen van de Nieuwe Haven te maken gehad met extreem hoogwater van rond +3 meter NAP. Dit leidde er in 2007 toe dat in de leidingentunnels van de aanlegsteigers elektra-aansluitingen doorbrandden en rioolbuizen knapten. In 2020 werd bij hoogwater een verstevigde bolder losgetrokken, waardoor schade ontstond aan de kade en aan de hieraan afgemeerde Zr.Ms. Karel Doorman.

Parkeerplaatsen ongemoeid

Overste Takes vertelt dat de komende periode van werkzaamheden gepaard zal gaan met de nodige ongemakken. Voor sommige problemen is nog geen sluitende oplossing gevonden. “Bij het ophogen van de Zuidwal kan bijvoorbeeld een tijdelijke weg worden aangelegd, zodat de bereikbaarheid van en naar de steigers en de naastgelegen infra wordt gegarandeerd.”

Hoe deze weg precies gaat lopen, weet Veenstra nog niet helemaal. Wel zegt de commandant van de marinebasis toe dat hij er alles aan zal doen om de parkeerterreinen P4 tot en met P8 zoveel mogelijk intact te laten. Temeer omdat deze terreinen tevens dienst doen als evenemententerrein. “Ook naast gebouw IJsduiker (Mijnendienst, red.) proberen we eveneens niet op de parkeergelegenheden in te teren.”

Overste Veenstra poserend bij de boeg van een marineschip.
Commandant MBDH KLTZ Maarten Veenstra: “Over een jaar verwacht ik meer te kunnen vertellen over hoe we dit mooie project precies gaan aanlopen.”

Nog geen oplossing

Over veel zaken wordt nog nagedacht om tot een zo goed mogelijk werkbare situatie te komen. Zo kan ophoging van de gebieden rond de Mijnendienst en de Onderzeedienst het beste plaatsvinden als de huidige gebouwen zijn gesloopt. Over de oplossing voor dit probleem wordt momenteel diep nagedacht. Takes: “Als het niet anders kan, zouden we rondom gebouw IJsduiker de boel kunnen ophogen, waardoor de begane grond zogezegd een kelder wordt. Een etage op het gebouw zetten, kan ook. Het zijn slechts ideeën. Voor de Onderzeedienst wordt gekeken of die een andere plek op de Nieuwe Haven kan krijgen, in combinatie met het onderhoud van de onderzeeboten. Zoeken naar ruimte is lastig. De Nieuwe Haven is inmiddels een volgebouwde postzegel.”

Zicht op de locatie van de Onderzeedienst.
Ophoging van de gebieden rond de Mijnendienst en de Onderzeedienst kan het beste plaatsvinden als de huidige gebouwen zijn gesloopt.
Het casco van het Kustwachtcentrum.
Los van de plannen voor de waterveiligheid vindt er de komende jaren veel nieuwbouw plaats. Op de foto het in aanbouw zijnde Kustwachtcentrum.

Zo min mogelijk ongemak

Overste Veenstra is uiteraard in zijn nopjes met de aanstaande verbetering van de waterveiligheid en kijkt nu uit naar het moment dat de concrete bouwplannen voor deze ‘Deltawerken’ op tafel liggen. Daarna zal de commandant van de marinebasis er alles aan gaan doen om de bedrijfsvoering door te laten gaan met zo min mogelijk ongemak voor de gebruikers. “Straks zijn wij als MBDH uiteraard betrokken bij de dagelijkse uitvoering van de bouwwerkzaamheden. Wij staan namelijk in contact met alle gebruikers van de marinehaven en willen hen op de hoogte houden. Over een jaar verwacht ik dat we meer kunnen vertellen over hoe we dit mooie project precies gaan aanlopen. In hoeverre we dan voor alles een passende oplossing kunnen vinden, moet nog blijken. Maar alle neuzen staan in ieder geval dezelfde kant op.”

Een van de kades met daarop een mooi gedrapeerde tros.