06

Dit artikel hoort bij: Alle Hens 6

Fijne kwal

Tekst Evert Brouwer
Foto korporaal Gregory Fréni

Sea Wasp zorgt voor meer veiligheid

‘Marinebedrijf zorgt voor het onderhoud’

De Saab Sea Wasp (Waterborne Anti-IED Security Platform) mag dan in de natuur een kwal zijn met dodelijk gif in zijn tentakels, Defensie kan met de gelijknamige onderwaterrobot in de toekomst juist heel veel goeds doen: explosieven lokaliseren, identificeren en mogelijk onschadelijk maken zonder gevaar voor duikers.

Nederland is het eerste Europese land dat het product van het Zweedse Saab Dynamics heeft aangeschaft. Onder andere de US Navy en FBI mochten al eerder met prototypes van de op afstand bestuurbare robot (Remotely Operated Vehicle, ROV) aan de gang. Defensie beschikt nu over de eerste productiemodellen. “De ervaringen van de Amerikanen zijn in onze Sea Wasp verwerkt”, weet projectleider namens de DMO, luitenant ter zee der eerste klasse, Menno van Laanen. “Ook wij gaan onze operationele ervaringen delen met Saab en andere gebruikers om de Sea Wasp te verbeteren. Zo levert de samenwerking veel winst op voor de gebruikers”.

Sea Wasp op het land en in het water.
De Sea Wasp in volle glorie en op weg naar een ‘missie’.

Opleidingen

De 3 Sea Wasps werden vorige maand voor het eerst in Nederland te water gelaten bij de Defensie Duikschool en het Marinebedrijf in Den Helder. Toekomstige gebruikers - de Maritieme EOD Compagnie (Commando Landstrijdkrachten) en de Defensie Duikgroep (Commando Zeestrijdkrachten) - en een onderhoudsploeg van het Marinebedrijf, maakten tijdens de fabrieksopleidingen voor het eerst kennis met de systemen. Daarvoor was een tweetal instructeurs van Saab naar Den Helder gehaald. Jonas Johansson en Jonas Söderberg hebben in 2 weken tijd de eerste 6 gebruikers en 6 ‘onderhouders’ opgeleid.

De Sea Wasp wordt bestuurd vanaf een beeldscherm.
Onder toeziend oog van adjudant Berend Visser oefenen de operators-in-opleiding met de Sea Wasp bij de Defensie Duikschool.

‘De robotarm is afgeleid van landsystemen’

Onderhoud

“Er is voor de systemen een onderhoudscontract afgesloten met Saab, maar het werk wordt in principe hier in Den Helder bij de Directie Materiële Instandhouding (DMI) van het Commando Zeestrijdkrachten gedaan”, aldus Van Laanen. "Het Marinebedrijf heeft alle kennis, kunde en apparatuur in huis om het onderhoud op alle niveaus zelf te kunnen uitvoeren. Het onderhoudscontract is met name afgesloten om, indien nodig, extra onderhoudscapaciteit in te kunnen schakelen, zeer specifiek fabrieksonderhoud te kunnen laten uitvoeren en de levering van reservedelen voor langere tijd te garanderen."

De camera van de Sea Wasp steekt boven het wateroppervlak uit.
De Sea Wasp kreeg een uitgebreide test in het 'bad' bij de Defensie Duikschool.

Specificaties Saab Sea Wasp

Lengte: 1,3 meter
Hoogte: 0,4 meter
Breedte: 0,5 meter
Basis gewicht: 90 kg
Maximale stroomsnelheid: 2,5 knopen
Maximale diepte: 150 meter

Het concept met een robotarm is afgeleid van de systemen die al worden gebruikt voor het opruimen van explosieven (IED’s) op het land. De Sea Wasp stelt een operator in staat snel, effectief en met minimaal risico voor personeel, op afstand handelingen uit te voeren aan mogelijke explosieven onder water.

De bediening van de Sea Wasp.
Het station waarmee de operators de Sea Wasp bedienen is snel op te zetten.

Maar waarom doet deze 90 kilo zware ‘kwal’ nú zijn intrede? “De ontwikkeling van op afstand bedienbare land- en luchtsystemen gaat rap, maar dat geldt net zo goed voor op- en onderwatersystemen. Het werd dus ook voor de DDG en de Maritieme EOD Compagnie zaak daarin mee te gaan”, weet luitenant ter zee 2OC buiten dienst Cees Trommel. Deze autoriteit op het gebied van het bestrijden van explosieven onder water is speciaal uit zijn recente ‘pensioen’ teruggehaald. Het opsporen van explosieven is immers een van de belangrijkste taken voor de Sea Wasp. “Je kunt de bodem ermee afzoeken, maar dit apparaat spoort ook explosieven op die bijvoorbeeld onder de waterlijn tegen de scheepshuid zijn aangebracht.”

Een blik op de kleine Sea Wasp op het droge.
Luitenant ter zee 1 Menno van Laanen (rechts) en Cees Trommel zijn zeer te spreken over de Sea Wasp. Het apparaat van 90 kilogram moet met 2 man uit het water worden gehaald.

‘Sea Wasp vermindert risico voor duikers’

Meer missies

Dat is verre van de enige missie die de Sea Wasp wacht. Ook bij andere operaties is de met 2 camera’s en een sonar uitgeruste ROV een welkome aanvulling. Adjudant Berend Visser van het Kenniscentrum Onderwater Expertise: “Je kunt ook denken aan de inzet bij het zoeken naar drenkelingen of wapens die in het water zijn gegooid na een misdaad. Nu moeten we vaak nog met 10 man op een rij voetje voor voetje de bodem afzoeken.”

Sea Wasp in de haven van Den Helder.

De Sea Wasp zorgt er dus voor dat de DDG en de Maritieme EOD Compagnie het werk ook remote uit kunnen voeren. Niet dat de duikers nu voor hun baan moeten vrezen. “Het is zeker niet zo dat de Sea Wasp de inzet van duikers uitsluit, maar het is wel een systeem dat voor meer veiligheid van onze mensen zorgt en een efficiëntere inzet van de duikers”, benadrukt Trommel.

Niet de eerste

De Sea Wasp mag dan het nieuwste van het nieuwste zijn, de inzet van onbemande onderwatervoertuigen is dat bepaald niet. De ontwikkeling is al zo’n 60 jaar bezig.

De US Navy zette er toen al op in, met het eerste succes in 1966. Dat jaar had in het luchtruim boven Spanje een drama plaats toen een KC-135 tankvliegtuig van de Amerikaanse luchtmacht in botsing kwam met een B-52. Deze bommenwerper had 4 atoombommen aan boord. Beide toestellen stortten neer, waarbij een van de atoombommen in de zee belandde. Na 2,5 maand zoeken, wist een ingenieuze robot – de CURV (cable-controlled under sea recovery vehicle) het gevaarlijke explosief op 870 meter diepte te lokaliseren bij het plaatsje Palomares.

Bij het incident kwam de 4-koppige bemanning van het tankvliegtuig om, 4 van de 7 militairen aan boord van de bommenwerper konden zich redden met een parachute. Op de grond raakte zo’n 2 vierkante kilometer grond rond Palomares besmet met radioactief materiaal.

Eerste versie van een Sea Wasp in 1966.