Golf van onrust

Terug naar de Straat van Hormuz

Zr. Ms. De Ruyter is onderweg naar de drukste zeevaartroute ter wereld: de Straat van Hormuz. De situatie bij de verbinding tussen de Arabische Golf en de Golf van Oman is gespannen en veranderlijk. En dat is niet voor het eerst. Al in 1987 varen Nederlandse mijnenjagers naar het gebied om scheepvaartroute mijnenvrij te maken. In de jaren erna draagt Nederland vaker bij aan een oplossing voor crisissituaties in de Golf. 

De mijnenjagers Hr. Ms. Hellevoetsluis en Maassluis vertrekken op 19 september 1987 naar de Arabische Golf voor de operatie Octopus. Die draait om het mijnenvrij maken en houden van internationale vaarroutes, die tijdens de oorlog tussen Iran en Irak (1980-1988) onveilig waren geworden voor de scheepvaart. Al een paar jaar later volgt de volgende inzet: in augustus 1990 besluiten de Verenigde Naties dat de Iraakse bezetting van Koeweit niet door de beugel kan. Om de Iraakse dictator Saddam Hoessein tot terugtrekken te dwingen, levert ook Nederland een militaire bijdrage aan de operaties Desert Shield en – als de Golfoorlog echt losbarst – Desert Storm. Marine, lucht- en landmacht dragen bij aan de oplossing van een conflict dat de wereld 7 maanden in zijn ban houdt. 

Begeleiding en bescherming

De marine stuurt fregatten die toezien op de naleving van het VN-handelsembargo. ‘Rustig en professioneel’, kopt een uitgave van Alle Hens uit 1991 boven een terugblik van de Nederlandse aanwezigheid in ‘de brandhaard van de wereld’. De wapensystemen hebben op scherp gestaan, maar geen schot hoeven lossen. ‘Hebben ze niet een beetje voor spek en bonen meegedaan?’, valt te lezen in het maandblad van de marine.
Schout-bij-nacht Daniel March, een Amerikaanse bevelhebber, helpt die gedachte resoluut de wereld uit. “Het is een prestatie waar de Nederlandse schepen trots op mogen zijn.” Dankzij de begeleiding en bescherming door de fregatten konden Amerikaanse (vliegdek)schepen aanvallende acties uitvoeren. “Bovendien hebben ze dankbaar gebruikgemaakt van onze beeldopbouw van luchtbewegingen en command & control; dat zijn onze voornaamste taken”, licht kapitein-luitenant ter zee Flip Wirth, de commandant van vlaggenschip Hr. Ms. Jacob van Heemskerck, toe in diezelfde uitgave van Alle Hens.

Agressor teruggewezen

Tijdens Desert Storm zijn Nederlandse militairen acties in het Golfgebied, Turkije en Israël. “In een unieke operatie gedragen door de internationale volkerengemeenschap, werd de agressor teruggewezen. De bezetter is uit Koeweit verdreven en daarmee is de internationale rechtsorde hersteld”, zo stelt toenmalige minister van Defensie Relus ter Beek in het blad ‘Nederlanders en Desert Storm’, een uitgave van het ministerie van Defensie.

Irak voldoet enkele jaren later echter nog steeds niet aan de eisen van de resoluties van de Veiligheidsraad over ontwapening, dus blijft het handelsembargo gehandhaafd. Alleen voor medische producten en voedsel worden uitzonderingen gemaakt. Tussen 1996 en 2000 maken M-fregatten, L-fregatten, de bevoorrader Hr. Ms. Amsterdam en een maritiem patrouillevliegtuig van het type P3-C Orion, deel uit van de Multinational Interception Force in het Golfgebied.

Goed beeld

Commandeur b.d. Hans Lodder is erbij als de (tot nu toe) laatste Nederlandse marine-eenheden door de Straat van Hormuz varen in 2002. Tijdens operatie Enduring Freedom (2001-2014) ondersteunen Nederlandse marineschepen de Amerikaanse strijd tegen terrorisme, met als doel om te zorgen dat er geen terroristen oversteken naar Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten of Koeweit. “Destijds kregen we een goed beeld van het verkeer in de zeestraat”, blikt de voormalig commandant van Zr. Ms. Van Amstel terug. “Onder meer omdat we goed contact hadden met de Iraanse Revolutionaire Garde, het Iraanse elitekorps. Eén van onze mariniers sprak vloeiend Perzisch. Hij voerde veel ontspannen gesprekken, waar wij veel informatie uit konden halen.” 

21 miljoen vaten

Terug naar het heden. 40 kilometer voor de kust van Dubai staat 2 weken geleden nog een olietanker in brand. Of het gaat om een aanval is nog niet duidelijk. De Amerikaanse marine onderzoekt het incident. Ook vorig jaar raken 6 tankers zwaar beschadigd bij ernstige incidenten. Iran houdt 2 schepen tijdelijk vast. De nieuwe missie met de naam European-led Maritime Awareness in the Strait of Hormuz moet zorgen dat de rust in de wateren terugkeert. Dat is nodig ook, want elke dag wordt een hoeveelheid ter grootte van 21 miljoen vaten ruwe olie door de smalle straat vervoerd: ongeveer een derde van alle olie die wereldwijd over zee wordt getransporteerd. 

Goed voorbereid

"Spanningen in dit gebied merken we zelfs thuis aan de benzinepomp”, verduidelijkt kapitein-luitenant ter zee Theo Klootwijk, commandant van Zr. Ms. De Ruyter, voor vertrek van zijn schip. “Deze missie ondersteunt dus ook Nederlandse economische belangen." Het fregat arriveert over krap 2 weken in de Arabische Golf.
Lodder noemt het ‘prima’ dat de KM opnieuw gaat opereren bij de Straat van Hormuz. “De Koninklijke Marine is opgericht om de koopvaardij te beschermen; als we daarmee stoppen, hebben we geen bestaansrecht meer. Bovendien heb ik er alle vertrouwen in: de De Ruyter is een mooi schip, met goede mensen, die goed zijn voorbereid.”