Tekst André Twigt
Foto SM Eva Klijn

Port Defender 2017 brengt geheimen naar boven

Een dag eerder zei matroos 1 Wesley dat de havenbeschermingsoefening Port Defender tot dan toe slechts een fles wijn had opgeleverd. Die kwam de duiker onder water tegen bij een van de terrasjes op een kade verderop. Hij had niet kunnen vermoeden dat collega’s van de Defensie Duikgroep de volgende ochtend in de Rotterdamse haven een stoffelijk overschot naar boven zouden halen. 

De marineduikers voerden een trainingsduik uit, toen ze op een lichaam stuitten

De vindplaats van de dode ligt onder de rook van de Euromast, ter hoogte van het kantoor van de zeepolitie aan de Sint Jobshaven. De marineduikers voerden rondom de steiger een trainingsduik uit, toen ze nietsvermoedend op een lichaam stuitten. Ook tijdens editie 2017 van Port Defender gaan fictie en werkelijkheid dus hand in hand. Enkele jaren geleden troffen de mannen een BMW 3-serie aan. Die was voor de Holland-Amerika terminal in het water geduwd. Het gestolen voertuig kwam aan het licht tijdens een pre-bomb check onder de waterlijn.

Duikers maken zich aan boord van de Hydra klaar voor de zoveelste duik. De civlele hulpdiensten maken gretig gebruik van de militaire steunverlening.
Marineduikers treffen voorbereidingen voor het zogenoemde 'duiken langs de lijn'; een beproefde methode om systematisch de havenbodem af te speuren.

Woelige tijden

Geen dag is saai in de stad zonder kapsones. Het scenario van Port Defender – dé jaarlijkse training van de gezamenlijke hulpdiensten in de regio – komt dan vaak op hetzelfde neer. Maar de havens blijven een plek van geheimzinnigheid, waar onverwachte dingen gebeuren. Zo worden voorbijgangers in de Waalhaven plots verrast door tientallen gillende brandweer- en politiewagens, ambulances én geblindeerde, mysterieuze blauwe busjes met blauwe zwaailichten en Defensiekentekens. Wat er aan de hand is? Och, Maritieme Special Operations Forces (MARSOF) van het Korps Mariniers en leden van de Dienst Speciale Interventies (DSI) arresteren aan boord van een boot enkele terreurverdachten. "Wie kijkt daar vandaag de dag nog van op”, merkt een groepje oudere toekijkers lacherig en tegelijk cynisch op. Het zijn inderdaad woelige tijden”, stelt luitenant ter zee 2OC Tjeerd aan boord van duikvaartuig Hydra vast. “Wij ontlenen daaraan wel een deel van ons bestaansrecht”, slaat de stafofficier Counter IED* de spijker op de kop. (*Counter-IED staat voor de bestrijding van geïmproviseerde explosieven)

De Telemax-verkenningsrobot onderzoekt de inhoud van een zeecontainer. Later blijkt dat er quasi explosieve stoffen in lagen.

Inspraak

De marine neemt al jaren deel aan Port Defender. Het nieuwe van de krijgsmacht als militaire dienstverlener is er dan ook af. Doet bijvoorbeeld de Maritieme Explosieve Opruimingsdienst (MAREOD) ergens een verkenning, dan is niemand verrast. “Zo hoort dat”, vindt Tjeerd. De marine en de haven zijn ten slotte 2 handen op 1 buik. Niet voor niets houdt de vloot er 2 hoogst gespecialiseerde Havenbeveiligingsdetachementen op na. En worden de maritieme searchteams op dit moment geschoold (voor het niveau advanced) om nog breder inzetbaar te zijn. “Toch blijken veel van de civiele deelnemers aan Port Defender niet op de hoogte van het spreekwoordelijke naadje van de kous.” Om die reden schrijft Tjeerd het draaiboek voor wat de marine in de 2 oefenweken precies wil doen en opsteken.

Een van de opdrachten die marineduikers tijdens Port Defender oppikken, is zoeken naar een vuurwapen in de Eemhaven.

Gewroet

Voor de leden van de Defensie Duikgroep komt dat neer op het ‘afstoffen’ van old school-zoektechnieken. Zoals het zogenoemde ‘duiken over de lijn’. “Dat is een methode om systematisch de bodem af te speuren”, licht duikmeester sergeant Jeffrey toe. Zijn de wateren te ondiep om de duikrobot Remus in te zetten, dan biedt het oude vertrouwde handwerk uitkomst. Dus zit er in de Eemhaven - bij de wijk Heijplaat - niets anders op dan een lint te spannen en met je armen diep wegzakkend in de modder te speuren naar een weggegooid vuurwapen. Met deze methode een gebied van 30 bij 30 meter afwerken, neemt meer dan 3 uur in beslag. “Door dat gewroet in de bodem zie je geen hand voor ogen”, weet Jeffrey. Uit een luidspreker bovenwater klinkt het constante, monotone geborrel van de man onderwater.

Mannen van de maritieme Mobiele Eenheid krijgen een lift van een FRISC van CZSK.

Tot laat komen verzoeken binnen voor zoekacties, onderwater-searches of rond verdachten die opgepakt moeten worden

Bewijslast

Het nepwapen wordt uiteindelijk gevonden. Nu even kijken wat er in een container verderop zit, een typisch klusje voor de Maritieme EOD (MAREOD). “Collega’s van een maritiem searchteam troffen een verdachte substantie aan", begint sergeant Jalmar. Het bemonsteren is volgens de junior ruimer een typisch karwei voor de MAREOD, die hiervoor de Telemax-robot inzet. In het echt gaan de monsters als bewijslast naar het Nederlands Forensisch Instituut, maar tijdens Port Defender uiteraard niet.  Jalmar: "Zogenaamd vond op dit terrein de fabricage van IED’s plaats. Om een strafrechtelijk onderzoek te kunnen starten, heb je samples nodig.”

Zr. Ms. Holland treedt tijdens Port Defender op als stafschip voor de maritieme operaties.

Aftrek

 “We hebben als het ware alle ingebrachte expertise in het scenario aan elkaar vastgelijmd”, gaat oefenleider Tjeerd verder. Daarin is hij goed geslaagd, want de inzet van de marine vindt bij de civiele regionale hulpinstanties gretig aftrek. Tot laat in de avond komen er verzoeken binnen voor zoekacties, onderwater-searches of rond verdachten die nodig opgepakt moeten worden. Al die acties leveren natuurlijk de nodige ‘poppenkast’ en machtsvertoon op. Maar de gemiddelde Rotterdammer blijft kalm. “Er zit hier altijd leven in de stad”, zegt een toekijker met onvervalste rollende ‘R’, zodra kikvorsmannen nabij de sluizen aan het Droogleever Fortuynplein te water gaan. En het bleef nog lang onrustig in de Maasstad.