‘Levens redden, daar gaat het om'

Medisch team Zr. Ms. Van Amstel had handen vol

Zr. Ms. Van Amstel keert deze week terug in de haven van Den Helder. Na een oefening in Noorwegen, 2 weken opwerken in Nederland en het vertrek naar de Middellandse Zee, kan de bemanning  uitrusten van de soms zware periode op zee. In de laatste weken waren er 5 SAR-acties, waarbij migranten van gammele bootjes zijn gehaald. “We hebben geluk gehad dat alles heel goed is verlopen, tot en met een geboorte van een meisje aan boord”, zegt commandant kapitein-luitenant ter zee Dick van der Neut. Een terugblik met 2 teams van hoofdrolspelers.

Matroos 2 LDV Glenn Ton is in de kombuis alweer bezig met het maken van de saus voor de vis die 's middags op het menu staat. Tot een half uur daarvoor was hij in een wit beschermingspak nog druk in het Gewonden Opvang Station (GOS) in de hangaar, waar zieke en gewonde migranten worden onderzocht. Om maar aan te geven dat het complete schip is betrokken bij de reddingsacties op de Middellandse Zee. Overal zijn extra ‘handjes’ nodig, zoals die van Ton bij de Medische Actie Dienst.

We leveren noodzorg

Het medisch team krijgt het flink voor de kiezen, als er migranten aan boord komen. Uitdroging, kneuzingen en zeeziekte vormen het gebruikelijke beeld bij de mensen die de Van Amstel de afgelopen weken oppikte van gammele bootjes. “Op het ene bootje waren de omstandigheden slechter dan op de andere”, constateert scheepsarts luitenant ter zee 2OC (AR) Feiko de Jong.

De eerste medische screening door een arts vindt al plaats als de migranten via de (staatsie)trap aan boord komen, nadat handen en schoenen of voeten zijn ontsmet. “Nadien laat het medisch team zich zo weinig mogelijk zien, anders wil iedereen meteen een consult. We leveren noodzorg. Je ziet ook dat de meesten weer opknappen als ze water en eten hebben gekregen.” “We krijgen dus alleen echte zieken of gewonden in het GOS”, vult sergeant LDGD Bianca Schoenmaker aan. En daarnaast zijn ook elke keer de zwangere vrouwen nog gecontroleerd; normaliter een zeldzaamheid aan boord van de marineschepen. “In de eerste ‘case’ hadden we 3 zwangere vrouwen, in de tweede 4, in de derde slechts 1.”

Speciale apparatuur

Na de tweede reddingsactie op zee waren de kennis en ervaring van luitenant ter zee 2OC (AR) Iris Westrik, sergeant LDGD Bianca Schoenmaker en korporaal LDGD Vera Riebeek (ook AMV’er), op het gebied van kindergeneeskunde en verloskunde, zeer welkom. “We wisten van tevoren dat een geboorte aan boord een van de mogelijkheden was. Daarvoor hebben we ook speciale apparatuur meegekregen, die normaal gesproken niet aan boord is van een marineschip.”

Een hangaar is bepaald niet de ideale plek voor een geboorte. “En dat op een veldbedje op 40 centimeter van het dek”, zegt korporaal LDGD Cindy Mein. “We hebben nog gekeken naar mogelijkheden om de moeder in een ziekenhuis te krijgen”, legt dokter Westrik uit. “Per boot was niet meer mogelijk; het was zeker 3 uur varen naar de kust. Toen we spraken over de mogelijkheid om de vrouw per helikopter naar een ziekenhuis te vervoeren, kwamen de weeën al om de minuut en hadden we geen keuze meer.” “Daarnaast waren er nog 440 andere migranten aan boord waarvan enkelen ook behandeling in het ziekenhuis nodig hadden; omvaren zou voor hen vertraging van verdere medische hulp betekenen”, aldus De Jong. Dus werd alles in gereedheid gebracht voor de bevalling. “Iedereen wist precies wat er moest gebeuren”, aldus een trotse Westrik.

Nooit meer vergeten

Er was ook nog hulp van buitenaf. De arts consulteerde telefonisch een gynaecoloog van het Martiniziekenhuis Groningen en een verloskundige van het Gemini in Den Helder. Van grote waarde was ook de partner van een sergeant-majoor aan boord: een verloskundige. “Dat was vooral voor onszelf om te controleren of we de juiste stappen namen en om advies te krijgen wanneer bepaalde handelingen uit te voeren”, legt Schoenmaker uit. Terugblikkend: “Pas als je klaar bent, kom je weer tot jezelf. Dan realiseer je dat op 5 meter van de geboorte mensen lagen te slapen en zie je wie er allemaal om je heen hebben gestaan.”

Het kind kwam dan wel onder lastige omstandigheden ter wereld, het meisje is stabiel. Voor de jonge matroos Ton een bijzondere belevenis. Hij moest de status van de pasgeborene bijhouden. “Het was prachtig om van nabij te zien dat er leven kwam in de baby. Dit vergeet je echt nooit meer.”

Dat de migranten veilig aan boord konden komen van de Van Amstel, was vooral het werk van mariniers van het 23^e Raiding Squadron. Zij hielden zich tijdens operatie Poseidon (Egeïsche Zee) en de eerste week van Triton (Middellandse Zee) vooral bezig met oefenen. “Trainen in tactiek, schietvaardigheden, medische handelingen en de vorming van ‘guardteams’ die de bootjes met migranten als eerste benaderen”, vertelt sergeant van de mariniers Paul. “Toen eenmaal het teken was gegeven dat we daadwerkelijk in actie moesten komen, gingen de oogjes wel glinsteren.”

Lastpakken aan boord

De mariniers pasten de tactiek kort voor de actie aan op basis van ervaringen van andere schepen. “Onlangs is een boot met migranten gekapseisd, omdat iedereen aan één kan ging staan. Dat wilden we natuurlijk voorkomen, vandaar dat we de vaartuigen met 2 RHIB’s (‘Rigid Hull Inflatable Boats’) van beide kanten benaderden.” Dat gebeurde niet zonder verkenning vooraf. Een drone ging eerst over het vaartuig heen om de situatie te beoordelen. “Uit ervaringen van andere schepen weten we dat er lastpakken aan boord zijn; die wil je als eerste aanpakken”, legt korporaal van de mariniers Ruud uit.

Dreigende opstootjes

De ‘guardteams’ bestaan overigens niet alleen uit mariniers. De 3 ploegen zijn aangevuld met personeel van de Van Amstel. Zoals matroos 1 LDV Robert de Groot, normaal gesproken bottelier. “We hebben vaak kunnen oefenen met de mariniers en ik voel me helemaal deel uit maken van het team”, vertelt hij met een brede glimlach. “Het was trouwens best heftig, we moesten hier en daar toch wat dreigende opstootjes in de kiem smoren.” Dat gebeurde met name toen de eerste groep drenkelingen al een dag aan boord was. De Van Amstel moest toen omkeren, omdat ze voor een tweede ‘case’ werd opgeroepen. “Dat viel niet goed bij de groep die al op het helidek zat. Ze moesten langer aan boord blijven en er kwam minder ruimte”, aldus korporaal van de mariniers Ruud. “Toen hebben we wel even moeten optreden.”

Daar doe je dit voor

“Wat ten slotte blijft hangen”, zegt marinier 1 Sander, “is dat we veel mensen van een smerig en zinkend schip hebben gehaald. Het proces wat daaraan vooraf is gegaan of wat er met deze mensen gebeurt nadat ze zijn afgezet, daar gaat het bij ons werk niet om. We hebben levens gered, waaronder dat van de zwangere vrouw die aan boord is bevallen en van haar kind. Daar doe je dit voor.”