Vervlogen Tijden: overstroming van 1995

Marine- en luchtmachthelikopters boven ondergelopen rivierenland

Hoogwater in de Maas dat door het laaggelegen rivierenland van Nederland dendert. Niet ondenkbeeldig in deze tijd van weersextremen. Deze maand nog bereikte de rivier opnieuw gevaarlijk hoge waarden en liepen stukken land onder. Hulp van Defensie was niet nodig, maar 25 jaar geleden was dat wel anders. Toen maakten onder andere Limburg en de Betuwe kennis met de verwoestende kracht van het water. Defensie schoot te hulp met onder andere helikopters. Hoe was dat destijds, maar ook, hoe behandelt de luchtmacht een hulpverzoek anno 2020?

Het is niet dat Nederland geen waarschuwing krijgt, want al op 20 december 1993 zoekt het water zijn weg buiten de oevers van de Maas. Kapitein Mariëlle Winnubst-Benda, tegenwoordig Hoofd Simulator van het 300 Squadron, krijgt tijdens haar kerstverlof op 23 december het verzoek of ze de volgende dag kan vliegen. “Natuurlijk!”, reageert de eerste luitenant Alouette-vliegster van destijds. “’s Morgens vroeg vertrok ik samen met een techneut vanaf Soesterberg naar de brandweerkazerne in Venlo waar een commandopost was ingericht. Die dag vloog ik – vanaf de sportvelden – diverse missies. Ik was als eerste ter plaatste om vanuit de lucht polshoogte te nemen. Op de A2, onder andere bij Den Bosch, kwam het water bijna tot aan de borden boven de weg. Het was een vreemde gewaarwording om boven een schijnbaar levenloos landschap te vliegen.” In 5 dagen worden 12.000 mensen geëvacueerd.

Operatie Feet Wet

Amper 13 maanden later, op maandag 23 januari 1995, gaat het in Limburg weer mis door extreme neerslag in Noord-Frankrijk en de Belgische Ardennen. Het water stijgt drastisch en defensiehulp is wederom nodig. Voor ondersteuning vanuit de lucht is de Marineluchtvaartdienst als eerste ter plaatse. ‘Operatie Feet Wet’ was een feit. “Onze operaties begonnen vanaf vliegveld Beek bij Maastricht”, zegt luitenant ter zee 1(V) Gerrie Jongeneelen, vandaag de dag Hoofd Operationele Test & Evaluatie NH90 bij 7 Squadron. “Ik loste de eerste groep af en begon op vrijdag 27 januari. De omvang van het probleem was toen nog niet duidelijk. De Lynxen vlogen daarom het watergebied op en af, zoekend naar mensen op daken van huizen. Sommigen zwaaiden met een witte vlag uit ramen. We pikten ze op en brachten ze naar de hulpdiensten.”

Muur van water

Het water verplaatst zich intussen stroomafwaarts. Daardoor verschuift ook het inzetgebied van de helikopters. De eerste AB-412 van het 303 SAR-Squadron landt op 27 januari ‘s middags Volkel. Daar is dan ook net 1 van de Lynxen aanwezig. Majoor Rob Duran, nu Commandant Cornfield Range op Vlieland, vliegt in 1995 als eerste luitenant nog maar net op de dan nog splinternieuwe reddingshelikopter. “De Lynxen vlogen vooral de SAR-missies, wij ondesteuningsmissies en ’s nachts dijkbewaking met onze ‘nightsun’, een enorme schijnwerper onder de kist. Met je kist hangend aan de binnendijkse kant, wetende dat er aan de andere zijde een muur van water is… Ik moet er niet aan denken wat er was gebeurd als die dijken waren doorgebroken. Weet je, water vlak onder de bovenkant van de dijk was niet eens zo erg. De voet van de dijk was het grote gevaar; als het er daar doorkwam, kon de hele dijk wegspoelen.”

Zien hoe in 1995 de overstroming zich ontwikkelde en hoe luchtmacht- en marinehelikopters werden ingezet? Bekijk dan deze video.

Reddingen

Op 30 januari was het voor de luchtmachtbemanning raak. In de buurt van het Limburgse Itteren raakt een reddingvaartuig lek, loopt vol water en zinkt. “Een van onze AB-412’s vloog er onmiddellijk naartoe”, vertelt voormalig luchtmachtredder/hoist operator eerste luitenant b.d. Piet Schram over zijn collega’s. “Ze konden 2 opvarenden redden uit het kolkende water. Een passerend hulpvaartuig pikte de 2 anderen op.”
Om de reddingshelikopters niet in de weg te zitten, was het hele luchtruim boven Limburg en de Betuwe voor ander luchtverkeer afgesloten. “Een Belgische helikopter hield zich er niet aan en vloog zo laag dat hij crashte tegen een staalkabel voor een trekpont over de Maas,” vertelt Duran. “De overlevenden die zich aan een verkeersbord vasthielden, zijn door een Lynx-bemanning gered.” (zie video, red).

Spannend

“De eerste dagen van onze inzet was er voornamelijk grote onzekerheid”, herinnert Schram zich. “Het was niet duidelijk wie de aansturing van de inzet deed. Na de inrichting van het heli-operatiecentrum op Volkel en plaatsing van majoor Jan Kos, werd alles duidelijker, maar ook steeds intenser. Het overstromingsgebied groeide en groeide. Wij vlogen hoofdzakelijk tussen Venlo en Gorinchem, maar zijn zelfs tot Dordrecht geweest om landingsplaatsen bij ziekenhuizen te verkennen. Het was echt wel spannend. Áls er wat ging gebeuren met een dijk, werd het écht groot.” Duran: “Ik zie nog de geparkeerde rijen voertuigen op hooggelegen viaducten staan. En politieagenten met zwemvesten aan op mountainbikes, omdat ze met auto’s geen patrouilles meer mochten rijden. Vanuit de lucht zag je pas echt je hoe groot alles was.”