Defensie Pijpleiding Organisatie zorgt voor veilig brandstoftransport
Eind dit jaar is Noord-Nederland weer zeker van minimaal tien jaar veiligheid. Dan houdt de Defensie Pijpleiding Organisatie de periodieke inspectie van de 5,5 kilometer pijpleiding die tussen Deinum en vliegbasis Leeuwarden loopt en zo de luchthaven voorziet van de nodige kerosine voor de aldaar gestationeerde F-35 gevechtsvliegtuigen. Die zogenoemde inline inspectie gebeurt met zogenoemde PIG’s, wat staat voor Pipeline Inspection Gear.
“Van een eenvoudige zachte bal tot een apparaat dat de gehele staat van de buis inspecteert en vastlegt. De eerste kost niet zo veel, de meest ingenieuze zomaar een miljoen euro. Daarvoor huren we gespecialiseerde bedrijven in en moeten we de pijpleiding immobiliseren (afsluiten). Het is dan ook zaak zo’n operatie héél goed voor te bereiden”, zegt Koos, hoofd instandhouding & projecten bij DPO, met een master Pipeline Technologyop zak.
Drie verschillende PIG’s die voor de inspectie kunnen worden gebruikt.
‘Een hartchirurg wordt blij van onze onderzoeksmethodes’
Bevlogen
Stel Koos of projectleider (“in de breedste zin van het woord”) Ted één vraag, maak dan maar een middagje vrij in de agenda. Ze vertellen zó bevlogen over hun vak, dat zelfs de meest verstokte ‘alfa’ overweegt een rigoureuze carrièreswitch richting DPO te maken. “Het is een heel complex vakgebied en juist daarom zo mooi. De vergelijking met een hartchirurg gaat op. Die wordt heel blij van de mogelijkheden die wij hebben om de pijpleidingen, de levensaders voor de vliegvelden, te inspecteren.”
Voor vliegbasis Leeuwarden wordt de brandstof per tanker aangevoerd over IJsselmeer en het Van Harinxmakanaal aangevoerd.
De brandstof gaat per schip naar Deinum
Per schip
Er gaat ook nogal wat brandstof door de Nederlandse bodem. De pijpleidingen van DPO maken deel uit van het Central Europe Pipeline System (CEPS) dat een lengte heeft van 5.484 km en vijf landen doorkruist: Duitsland, Nederland, België, Luxemburg en Frankrijk. Met dertig depots heeft het CEPS een opslagcapaciteit van 1.230.000 m³. De infrastructuur van het systeem maakt transport mogelijk van diesel, benzine, huisbrandolie en nafta, van en naar elk station tussen Hodenhagen (D) en Schiphol tot aan Marseille (F) in Zuid-Frankrijk. Voor Vliegbasis Leeuwarden is er een ‘broodje speciaal’ bedacht. Het transport gaat met een schip over het IJsselmeer naar Deinum en van daaruit weer per pijpleiding naar de vliegbasis. De DPO valt onder de Directie Wapensystemen en Bedrijven van het Commando Materieel en IT (COMMIT).
(Intelligent) PIG
Drie voorbeelden van Pipeline Inspection Gear.
Voorste schijf centreert PIG.
Een foam PIG reinigt de pijpleiding als een borstel.
Een harde foam PIG reinigt de wanden van de pijpleiding en drukt de leiding leeg.
‘Een pijpleiding zie, hoor of ruik je niet’
Vergroenen
Hoe zeer de wereld ook moet ‘vergroenen’, met alleen elektriciteit of waterstof kom je er niet, voorspellen beiden. “Een pijpleiding blijft ook in de toekomst onmisbaar, zeker als het om waterstof gaat”, weet Koos zeker. “Het draagt bij aan een beter milieu. Een voorbeeld: wil je Schiphol bevoorraden met voertuigen, heb je 24-7 iedere twee minuten aanvoer nodig. Een buis is dus de beste én de veiligste weg. Je ziet ‘m niet, je hoort ‘m niet en je ruikt ‘m niet. Maar dan moet je ook zeker zijn dat die pijpleiding veilig is. Een lekkage en dus verontreiniging wil je koste wat het kost voorkomen. Vandaar dit periodieke onderzoek met de PIG.”
Projectleider Ted (links) en hoofd instandhouding & projecten Koos zorgen voor de veiligheid van de pijpleiding in de Nederlandse bodem. Ted heeft de hardefoam PIG in handen, Koos een zogenoemde (aluminium) gaugeplaat, waarmee eventuele oneffenheden in de pijpleiding zijn te bespeuren.
‘De pijpleidingbranche is heel innovatief en toekomstgericht’
Slimmer
Die Pipeline Inspection Gear bestaat al heel lang, maar wordt steeds ‘slimmer’. “De pijpleidingbranche is toekomstgericht; vrijwel continu bezig met innovaties”, zegt Ted. “De afgelopen jaren heeft het bedrijfsleven fors geïnvesteerd in lanceer- en ontvangstations om pijpleidingen geschikt te maken voor pigging.”
De intero high speed is voorzien van de nieuwste snufjes om de staat van een pijpleiding te registreren. Dat kan door middel van een magnetisch veld of via de geluidsgolven.
Modern is de meetmethode van de pijpleiding zelf trouwens niet, want dat gebeurt nog steeds in ‘duimen’, een maat die sinds lange tijd gelijkgesteld is aan de Britse inchofwel 2,54 centimeter. “Een buis van de DPO meet tussen de 6 en 12 duim”, rekent Koos voor.
Een zogenoemde PIG-launcher is op de leiding gezet en perst de PIG onder grote druk door de smalle pijpleiding.
‘Je wilt niet dat zo’n kostbaar apparaat komt vast te zitten’
Jargon
De PIG breng je in als een kogel in een geweer en gaat niet vanzelf door de pijpleiding. “Eerst moet er een kamer worden aangesloten, een PIG-launcher, op de pijpleiding. Onder hoge druk van de brandstof pers je de PIG er dan als het ware doorheen. Dat gaat met een meter per seconde. Behalve bij Deinum (16 bar), gaat dat onder een druk 80 bar, daarvoor mag je best respect hebben”, vindt Ted.
Hij heeft zijn ervaring opgedaan in het bedrijfsleven en is pas een paar maanden in dienst bij Defensie. “Ja, ik heb moet wel wennen aan de afkortingen en het jargon van de militairen”, bekent hij. Hem hoef je dan weer niet te vertellen over termen als GIS, PIG-trap, laminatie (fabricagefouten bij het maken van pijpleidingplaten), integriteit, immobiliseren (afsluiten) of manifold (een constructie bestaande uit pijpwerk en afsluiters).
DPO transporteert ook brandstof voor Schiphol.
Integer
Er zijn verschillende PIG’s voor diverse werkzaamheden. “Een apparaat dat alle taken kan uitvoeren, is er niet. Het kan gaan om eenvoudig borstelen, maar ook een inspectie of er beschadigingen zijn aan de buis tot een slim apparaat vol sensoren en een camera die de staat van de pijpleiding in kaart brengt. Dat kan bijvoorbeeld met de ultrasone inspectietool van het Nederlandse bedrijf Intero. De Pipeline Surveyor, zoals het apparaat heet, is uitgerust met een meetapparaat dat ultrasone golven gebruikt om de wanddikte en de binnenstraal van de pijp te meten. Een enkele run combineert zowel een wanddikte-inspectie als een geometrie-inspectie. “De kosten zijn zoals gezegd heel verschillend”, aldus Ted. Koos vult aan: “Met een eerste PIG-run wil je dan ook weten of er geen obstakels zijn, of de lassen nog wel glad zijn. Want je moet niet hebben niet zo’n kostbaar apparaat als de Pipeline Surveyor komt vast te zitten in een buis.”
De DPO-locatie Pernis ligt in de gemeente Portugaal. Om de verwarring nog groter te maken is de internationale benaming ‘Rotterdam’.
Onder druk van 80 bar gaat de PIG door de pijpleiding
Is de buis (te) dun geworden? Is er verontreiniging en zijn de lassen nog wel goed? “Dat wil je graag regelmatig in kaart brengen. Komen we problemen tegen, zoals corrosie (roest) of laminatie dan vervangen we het stuk. Is alles goed, dan krijgt het stuk pijpleiding het predicaat ‘integer’. Dat is het sleutelwoord”, geeft Koos aan. “Daarmee maak je duidelijk dat we werken voor de veiligheid van ons land. Is een leiding integer, dan kun je minimaal tien jaar verder.”
