Zo verkoopt DMO overtollige F-16’s

‘Nu krijgen we er nog serieus geld voor’

Medio 2024 is de F-16 bij de luchtmacht uitgevlogen. Om het tot die tijd operationeel uit te zingen, wordt de huidige vloot teruggebracht naar 24 toestellen. De overige 44 worden gekannibaliseerd of verkocht. Hoe dat laatste in zijn werk gaat, weet majoor b.d. Rob Hoogboom van de Directie Inkoop/Marketing en Sales (DMO) als de beste. Momenteel begeleidt hij de verkoop van 12 machines aan de Amerikaanse firma Draken.

Draken? Wat is dat voor bedrijf?

“Draken staat bekend om zijn wereldwijde ondersteuning van vliegtrainingen, waarvoor ze over de grootste militaire luchtvloot ter wereld in particulier bezit beschikt. Naast gedateerde A-4’s Skyhawk, Mirages F-1 en de MiGs-21 BIS behoren inmiddels ook recent aangekochte F-16’s van onder meer de Noorse luchtmacht tot de inventaris. Van dit type bezit Draken er momenteel zo’n 100. Steeds meer Europese landen schakelen over op de F-35, waardoor er meer en meer F-16’s beschikbaar komen. Om straks niet tegen overschotten aan te lopen, zijn we vroeg de markt op gegaan. Je moet voorkomen dat de toestellen onverkoopbaar zijn en je ze moet vernietigen. Nu krijgen we er nog serieus geld voor.”

Hoe gaat de verkoop van gevechtsvliegtuigen in zijn werk?

“Als gevolg van corona voor een groot deel via Teams. Ter voorbereiding op de onderhandelingen deden we ons huiswerk en stemden we veel zaken af met de Amerikaanse autoriteiten. Het zijn onze toestellen, maar er zit veel Amerikaanse technologie in die niet in vreemde handen mag vallen. We mogen de toestellen dan ook alleen met hun toestemming verkopen. Militair materieel verkopen is niet alleen een zaak van Defensie. Binnen de Commissie Verkoop Defensie Materieel werken we samen met onder anderen vertegenwoordigers van DMO Marketing en Sales, de Bestuursstaf, het ministerie van Buitenlandse Zaken en dito Financiën. Beheerstechnisch is het spul van ons, maar Financiën is de baas. Als Defensie onderhandelen wij met een vooraf door Financiën afgesproken bandbreedte van de vraagprijs.”

Zitten er risico’s aan de verkoop van hoogwaardige wapensystemen aan particulieren?

“Voor de goede orde: Draken zet zijn toestellen niet in om bedrijfsfeestjes met een paar low passes op te vrolijken. De firma geldt als een betrouwbare contractor die al decennia lang diensten verleent aan de Air Force, Navy en Marines. Ook de Koninklijke Luchtmacht maakt van de diensten van soortgelijke bedrijven gebruik, onder meer tijdens de jaarlijkse oefening Frisian Flag. Dat Draken nu nog potente 4th Generation toestellen koopt, is iets waar ook de Amerikaanse overheid aan moet wennen. Particulier bezit is in de VS aan strenge regels gebonden. Toch heeft zij – net als de Nederlandse overheid - haar fiat aan de deal gegeven. Die bestaat uit de levering van twaalf toestellen met bijbehorende uitrusting en reservedelen. Tien zijn afkomstig van het Nederlandse Opleidingsdetachement in Tucson, dat eind juli van dit jaar wordt opgeheven. De overige twee komen van het Volkelse 312 Squadron. Verder voorziet het contract op termijn in de verkoop van nog eens 28 toestellen inclusief toebehoren. Het geld dat we voor deze deals ontvangen, vloeit terug naar de Defensiebegroting.

De verkoop aan een particuliere organisatie leverde ook veel Kamervragen op. Toenmalig staatsecretaris Barbara Visser wilde alles weten over mogelijke imagoschade. Terecht dat ze daarover begon, want had er iets misgegaan, dan was zij de kop van jut.”

Zijn de te verkopen toestellen nu eigendom van de luchtmacht of de DMO?

“Zolang je ermee vliegt, zijn ze van de luchtmacht. Houdt dat op, dan gaan ze over naar de DMO die vanaf dat moment verantwoordelijk is voor de instandhouding. Bij de Directie Projecten hebben we een projectteam dat de toestellen verder onderhoudt. Zodra de luchtmacht zegt dat ze ermee stopt, nemen wij ook alle overige kosten over.”

In welke toestand worden de toestellen afgeleverd? En waarom verkoopt de Amerikaanse overheid geen F-16’s?

“Sowieso worden alle Nederlandse strategische systemen verwijderd, evenals het 20 mm Vulcan boordkanon en zaken als de ALQ 131 stoorpod en de targetting pod. Het is Draken om het kale vliegtuig te doen. Wat de Amerikanen voor regels stellen aan de toestand bij aflevering horen we binnenkort. De software-versie waarmee de toestellen gaan vliegen, zal ongetwijfeld een topic zijn.”

“Bij de Amerikanen maakt de F-16 deel uit van de strategische reserve. Die in stand te houden, betekent dat ze veel toestellen vasthouden. Dat geldt voor de F-16, maar ook voor bijvoorbeeld de tankervloot. Zelfs vele decennia oude KC-135 tankers zijn daardoor niet te koop.”

Wat is de conditie van de toestellen en was Draken hierover te spreken?

Van de twaalf hebben meerdere toestellen met relatief weinig vlieguren net grootonderhoud gehad. Daar is de directie van Draken blij mee. Weliswaar zijn er ook toestellen met minder resturen, maar overall voldeed alles aan haar verwachting. Nederland staat bekend om zijn degelijke onderhoud. Draken was er dan ook op gebrand zaken met ons te doen. Overigens was zij niet onze enige gegadigde. Roemenië was ook geïnteresseerd, evenals nog vier partijen, onder wie enkele private kopers.”

Maakt het afstoten van vliegtuigen bij de gebruiker weleens emoties los?

Afstoten gaat zeker gepaard met emotie. We hebben ooit de tweede DC-10 moeten afstoten. Dat toestel had net een uitgebreid modificatietraject doorlopen en werd kort daarna om budgettaire redenen opgedoekt. Op zo’n moment zijn er vliegers die deze logica compleet ontgaat en niet schromen dat aan ons kenbaar te maken. ‘Dont shoot the messenger’, zeg ik dan. De DMO bepaalt niet wat afgestoten moet worden. Dat is aan de politiek. Bij de F-16-gemeenschap spelen frustraties minder een rol. Zij krijgt met de F-35 immers een mooi stuk gereedschap terug.”