Tekst KAP Joris van Duin
Foto SM Hille Hillinga | video: AOO Arnoud Schoor
Terug naar groen: verkenners op uitzending in Litouwen
Een vreemde eend in de bijt zijn ze in Litouwen wel een beetje. Waar Nederlandse rotaties van de multinationale battlegroup in de Baltische Staat eerder vooral bestonden uit pantserinfanteristen, is het nu de beurt aan 104 JISTARC Verkenningseskadron. Tijdens de grootste oefening van hun rotatie bewijzen ze volledig te zijn ingebed in de Litouwse gevechtsbrigade Iron Wolf.
Na een korte aanloop op het gras werpt Fennek-commandant wachtmeester Eduard de ‘Puma AE block II’ met een stevige zwieper de lucht in. Tegen de wind in, om gebruik te maken van opwaartse druk. Nu is het aan hem en boordschutter korporaal-1 Rutger om de zoemende, witte drone te besturen en in de juiste positie te brengen boven oefenterrein Gaižiūnai bij Rukla.
‘Zo moet de tegenaanval van onze infanterie met CV90’s soepeler gaan’
Het doel? “In kaart brengen waar de vijand zich verschanst heeft en wat valuable targets zijn”, luidt het kant-en-klare antwoord van Eduard. “De juiste coördinaten doorgeven, zodat artillerie en gevechtshelikopters ze kunnen aangrijpen. Zo moet de tegenaanval van onze infanterie met CV90’s soepeler gaan.”
De drone-eenheid – bijnaam Ghosts of Gaižiūnai, straks meer daarover – maakt deel uit van 104 Verkenningseskadron. Dat is de Nederlandse hoofdeenheid binnen de zeventiende rotatie in Litouwen. Als het erop aankomt, moeten zij een Russische inval in de kiem smoren.
Spionagevliegtuigen
Zo ver is het nog niet, al zijn de Litouwers daar wel voor bevreesd. Inlichtingendiensten verwachten dat Rusland daartoe binnen afzienbare tijd in staat is. Met de bloedige Sovjetoverheersing tussen de Tweede Wereldoorlog en 1991 vers in het geheugen, wil het land kost wat kost geen tweede Oekraïne worden. Dat Rusland op zijn minst interesse heeft in wat er in Rukla gebeurt, blijkt wel tijdens Iron Wolf. Meer dan eens cirkelen Russische spionagevliegtuigen in de buurt van het Litouwse luchtruim, net over de grens boven Belarus. Op die momenten gaan sommige zenders bewust op zwart.
Multinational Battlegroup Lithuania
Met 200 militairen levert Nederland een bijdrage aan de versterkte militaire aanwezigheid van de NAVO in Litouwen. Vaak zijn het infanterie-eenheden van 43 Gemechaniseerde Brigade en 13 Lichte Brigade, maar nu zijn verkenners van het Operationeel Ondersteuningscommando Land aan de beurt.
De multinationale battlegroup waarvan Nederland deel uitmaakt, staat onder Duitse leiding en is gestationeerd in Rukla. De in totaal 1.300 militairen staan paraat om het NAVO-grondgebied te verdedigen, mocht Rusland Litouwen binnenvallen. Ook is het de bedoeling met de aanwezigheid van de troepenmacht de lokale bevolking gerust te stellen.
Warfighting
In een boogtent buigt de commandant van het eskadron tijdens deze rotatie, majoor Thomas, over een grote stafkaart. Hij kijkt waar ‘zijn’ verkenners zich in het veld bevinden ten opzichte van de oefenvijand. “Dit is eigenlijk onze nieuwe kerntaak”, vertelt hij. “Voorheen traden we meer civiel op en focusten we ons meer op informatie uit menselijke bronnen over personen en groeperingen. Nu maken we de shift naar warfighting en verkennen we het slagveld.”
‘We vormen als het ware de early warning’
“Zo verkennen en bewaken we mogelijke opmarsroutes van de vijand. Dat doen we ter ondersteuning van de verdediging die wordt ingericht door gevechtsbataljons van de Litouwse Iron Wolf Brigade. We vormen als het ware de early warning, zodat gevechtseenheden snel kunnen reageren.”
42 Echo
Dat blijkt wel uit het pure veldwerk. In afwachting van aanvalsacties van vijandelijke troepen, houden groepen verkenners zicht op de noordelijke flank. Wie over geasfalteerde en onverharde wegen in het voorterrein scheurt, heeft niet in de gaten te worden bespied. Vanuit een in dichte struiken weggezette observatiepost (OP) houdt Fennek-chauffeur huzaar-1 Tim een T-splitsing nauwlettend in de gaten: zien zonder gezien te worden. Hij zit in de comms met zijn tientallen meters verderop gelegen groep 42 Echo. 2 Fenneks zijn vakkundig achter dichte struiken weggestoken en gecamoufleerd onder bladerrijke berkenbomen.
Panzerfaust
“2 Humvees met rode markering gespot”, krijgen ze door in de OP. Een vervolg is er niet. De voertuigen rijden zo snel als ze kwamen het zicht ook weer uit. Tim leunt naar achteren, slaat wat vliegende insecten van zich af en vertelt dat hij in principe alleen maar informatie doorgeeft. Het is nadrukkelijk niet de bedoeling dat de verkenners zelf de vijand aangrijpen. “Pas als hun voertuigen over de open plaat in onze richting komen… ja, dan verdedigen we ons met de Panzerfaust.”
‘De beveiliging van een Duits peloton was niet op orde’
Al 6 dagen zit 42 Echo verscholen op deze stek. Dus is het hoog tijd om naar een geheime locatie te gaan om klasse 1 op te halen. In hun Fenneks tuffen ze zo stil mogelijk door het groene glooiende terrein, om het laatste stuk naar het drop-off point te voet af te leggen. Voorzichtigheid in de stromende regen is geboden. Ze bevinden zich bijna in vijandelijk gebied. Af en toe horen ze een drone, maar onderkend worden ze niet. 4 uur later keren de mannen drijfnat met tientallen liters water en kilo’s eten terug op hun post. Missie geslaagd.
Stickers
De uitzending in Litouwen ervaren de verkenners als enorm leerzaam. Zeker over de vorige oefening, Iron Fortress, hebben de mannen en vrouwen mooie verhalen. Zoals het besluipen van en infiltreren bij de oefenvijand. Groepscommandant wachtmeester-1 Tom: “We zagen dat de beveiliging van een peloton niet op orde was en slopen ’s nachts naar hun voertuigen. Daarop plakten we stickers van onze eenheid. Dat vonden ze niet zo leuk.”
‘We ontdekten een 80 meter lange loopgraaf’
Dat niet altijd alles crescendo gaat, ervoer 42 Echo overigens ook. Bijna was er een blue-on-blue-situatie, omdat bevriende Litouwse troepen en de verkenners niet van elkaar wisten dat ze bij elkaar in de buurt zaten. “Daar leert iedereen gelukkig van, maar prettig was dit zeker niet”, zegt Tom.
Excellent
Iron Wolf is de certificeringsoefening voor de multinationale battlegroup in Litouwen. De oefening begon met een eigen, Nederlandse training op compagniesgrootte. Daarna stond-ie onder leiding van de Litouwse Iron Wolf Brigade. De battlegroup, bestaande uit Litouwse en NAVO-gevechtseenheden, kreeg de kwalificatie ‘excellent’.
Check hier hoe de grote oefening Iron Wolf eraan toe ging!
Brandje
Terug naar de drone-operators. Turend door een zwarte koker om goed zicht te houden op het drone-besturingssysteem, spot Rutger het ene na het andere M113-infanterievoertuig van de vijand. Ernaast proberen uitgestegen militairen een brandje te blussen. “We houden de zuidelijke flank in de gaten en ontdekten net een 80 meter lange loopgraaf”, vertelt wachtmeester Eduard. “Waardevolle informatie voor onze mensen, die zelf een tegenaanval uitvoeren.”
Een van de jongste lessen die de drone-operators in de praktijk brengen is een de verkennersvariant van shoot & scoot. Met andere woorden: drone de lucht in en ‘hakken-billen’. Wie naar het slagveld in Oekraïne kijkt, weet waarom: de meeste slachtoffers vallen daar door drone-aanvallen. Door drone-beelden kunnen militairen op de grond hun kont haast niet ongemerkt keren.
“Drone-operators zijn om die reden zélf een waardevol doelwit”, duidt majoor Thomas. “De vijand kan uitpeilen waar een drone de lucht in ging. Daarom is het zaak na de lancering zo snel mogelijk weg te wezen.”
Iets wat dit droneteam goed onder de knie heeft, getuige diens opmerkelijke bijnaam. Eduard, grijnzend: “Tijdens de vorige training op dit oefenterrein fopten we onze Duitse collega’s die de oefenvijand waren. Wij waren heel snel weg nadat de drone vloog. De Duitsers hadden dat niet in de gaten en gingen met 4 Puma-gevechtsvoertuigen naar de lanceerplek. Dat zagen wij, intussen kilometers verderop, via beelden die onze drone vanuit de lucht maakte. Sindsdien zijn we Ghosts of Gaižiūnai.”
