Tekst Bert van Elk
Foto Collectie NIMH

De nieuwe slaapzak van de landmacht

Defensie koopt nooit zomaar iets. Experts testen wat af, voordat bijvoorbeeld voertuigen, slaapzakken of sokken in grote aantallen worden aangeschaft. De Defensiekrant dook in de archieven van Materieel Beproevings Afdeling 2 (MBA 2)en vond goedgekeurde producten, maar soms niet werden gekocht. De komende weken laten we zien waar het om gaat. De afsluiting van de serie: de nieuwe slaapzak van de landmacht uit de jaren 70.

Een groep militairen met hun instructeur lopen in het midden van de jaren 80 tijdens een velddienst door het bos. De opgerolde slaapzak hangt op de buik.

'Bij de oude slaapzak lekte er veel warmte weg via de rits.'

Slapen is iets heel persoonlijks. Terwijl de een niet warm wordt in de slaapzak, meent de ander dat hij of zij 'na een nacht in dat ding is gaar gestoofd'. Kom maar eens met een keuze waarmee iedereen kan leven. Voor dat probleem stonden de testers van MBA 2 uit Huijbergen midden jaren 70 toen er een nieuwe slaapzak voor de landmacht moest komen.

2 geteste slaapzakken. De rechter, aangeduid met D, bleek uiteindelijk het beste uit de test te komen.

Condens en warme voeten

Bij de slaapzak die destijds in gebruik was, lekte veel warmte weg via de rits. Bovendien voelde de stof vervelend aan als je hem aanraakte. Het ding ventileerde 's winters te weinig, zodat er condens ontstond tussen de binnen- en buitenzak. 's Zomers werd er veel geklaagd over het feit dat de ritssluiting niet helemaal dicht kon en militairen (te) warme voeten kregen. Wie zich in de nauwe slaapzak omdraaide, perste warme lucht naar buiten en waarop er dan weer koude werd aangezogen. Het volume en het gewicht van de 'slaapzakuitrusting' zoals dat heette, konden ook beter vond men.

De testers kwamen al snel tot de conclusie dat het geven van rapportcijfers aan een slaapzak bij de testen weinig nut had. Het was handiger om de proefpersonen te ondervragen en hen een voorkeursvolgorde te laten geven.

Voordeel van slaapzak D was het meegeleverde zeil waarvan een militair eenvoudig een tentje kon maken.

Extreme eisen

Een partijtje slaapzakken bestellen bij de in die tijd populaire winkelketen Perrysport of een kampeerwinkel was er niet bij. Het militaire gebruik van een slaapzak week volgens de testers veel te veel af van het civiele gebruik. De nieuwe slaapzak moest onder alle weersomstandigheden bruikbaar zijn. "Dit brengt met zich mee dat extreme eisen moeten worden gesteld aan de militaire slaapzak wat betreft warmte-isolatie, waterafstotendheid, comfort, slijtweerstand en mogelijkheden van transport", aldus de testers in het rapport.

Er werden 4 nieuwe slaapzakken geselecteerd, naast de landmachtslaapzak die al in gebruik was, maar dan met als extraatje een kunststofmatrasje om op te liggen. Vervolgens mochten in 1975/1976 enkele deelnemers aan de oefening Pantserstorm van het Korps Commandotroepen de slaapzakken testen, samen met deelnemers aan de VORK (Verbeterde Opleiding Reserve Kader) van het Genie Opleidingscentrum. Daarna werd de slaapzak in een laboratorium nog eens door de mangel gehaald.

Wie er geen zin in had om van het zeil een tent te maken kon zich er ook gewoon inwikkelen.

Dons de beste keuze

Uiteindelijk bleek slaapzak D als beste uit de test te komen. Wat zwaar meetelde, was het feit dat deze slaapzak geen kunststofvulling had, maar een van een dons. Die brandde aanmerkelijk minder goed dan de slaapzakken met kunststofvulling en dat vonden de testers een belangrijk punt. Midden jaren 70 rookten er namelijk meer dienstplichtigen en kaderleden wél dan niet. Ook in het nachtonderkomen.

Slaapzak D werd geleverd met een zeil dat niet alleen als eenmanstent maar ook als cape te gebruiken was. Met 6 drukknopen aan het voeteneinde, kon de cape als 'tent' over de slaapzak worden getrokken. Stokken voor het tentje moesten uit de natuur worden gehaald. Een onderzeil was niet nodig, want de onderkant van de slaapzak was waterafstotend. Ook mooi: aan het hoofdeinde van de slaapzak zat een capuchon.

Het bijkomend voordeel: het grondzeil dat van de PSU deel uitmaakte kon bij invoering van de nieuwe slaapzak dus vervallen. Aan de binnenkant van de slaapzak was een 6 centimeter brede tochtflap bevestigd waardoor via de rits geen warmte meer weglekte. De slaapzak bleek in de praktijk eenvoudig te transporteren voor militairen: dubbelvouwen en vanaf het voeteneinde strak oprollen. De capuchon was ook het 'tasje' van de slaapzak: een RoToTa avant la lettre. Het pakketje was te dragen door de hengsels op de capuchon.

Veel slaapzakken bleken brandbaar te zijn door de kunststofvulling. De slaapzak op de foto is zojuist aangestoken met 1 lucifer.

Of de slaapzak ook daadwerkelijk is gebruikt valt niet meer te achterhalen. Foto's uit de jaren '80 tonen militairen tijdens een mars, met de slaapzak voor de buik. Wie het weet mag het zeggen.

Bron: NIMH: Collectie 476: Beproevingsrapporten van de Koninklijke Landmacht (KL)

Afscheid Bert van Elk

Dit is het laatste artikel dat redacteur Bert van Elk voor de Defensiekrant heeft geschreven. Hij verlaat Defensie met pensioen. Bert heeft sinds de jaren negentig van de vorige eeuw honderden artikelen en nieuwsberichten geschreven voor de Defensiekrant en andere magazines van Defensie alsmede de website defensie.nl.