Tekst Kapitein Saminna van den Bulk
Foto Korporaal Gregory Fréni

Bedrijfsmaatschappelijk Werk Defensie blikt terug op evacuatie Afghanistan

Een indrukwekkende spoedoperatie als de evacuatie in Afghanistan laat militairen niet onberoerd. Twee militairen van Bedrijfsmaatschappelijk Werk (BMW) gingen mee en zorgden voor de mens achter de militair.

Vrijdag 20 augustus, rond het middaguur. Groen licht. BMW-ers kapitein Marnix en kapitein Elisa (beiden 30) graaien hun spullen bijeen. De tas moet ingepakt, om 06.00 worden ze op Schiphol verwacht. Van daar vliegen ze naar het veilige Pakistan, de logistieke hub vanwaar de evacuatie-operatie in Afghanistan wordt geleid.

Unieke inzet

“Ik twijfelde geen moment. Dit is een unieke ervaring die je niet wilt missen en waar je je collega’s maximaal wilt helpen om hun werk optimaal te kunnen doen”, zegt Elisa.

“Een unieke ervaring waar je je collega’s maximaal wilt helpen om hun werk optimaal te kunnen doen (Foto: Korps Commandotroepen).

Dat BMW-ers aanwezig zijn tijdens een uitzending of missie is gebruikelijk. “We hebben een goed zorgsysteem binnen Defensie. Voor, tijdens en na de uitzending zijn er zorgmomenten ingebed in het programma”, legt Elisa uit. Dat de zorgmedewerkers meegaan naar een dergelijke evacuatie is uniek (het gebeurde immers nooit eerder), maar van grote meerwaarde: “Mensen worden uit hun thuissituatie gerukt voor een buitenlandse operatie. Dat vraagt om specialistische zorg.”

Mensenmassa in Kabul. (Foto: Brigade Speciale Beveiligingsopdrachten).

Wat de BMW-ers precies zouden gaan doen in Pakistan? “Dat was relatief onduidelijk”, glimlacht Marnix. In het vliegtuig maakt het tweetal een plan. Ze zetten hoog in. Mogelijk moeten ze iemand psychosociaal debriefen. Hierbij helpen ze de militair in kwestie bij het wegnemen van het eerste trauma. Maar eenmaal ter plaatse was hun hulp in eerste instantie ergens anders nodig.

Ter ondersteuning van de eenheid

BMW is als een vangnet voor alle medewerkers van Defensie en biedt zorg waar nodig. Of het nu gaat om problemen in de thuissituatie of klachten tijdens of na een uitzending. De bedrijfsmaatschappelijk werkers zijn daarom een vast onderdeel binnen de eenheden. Elisa werkt voor de Haagse Bestuursstaf; Marnix is de BMW-er van het Korps Commandotroepen (KCT). Gevraagd naar welke collega hem zou kunnen vergezellen, wees hij Elisa aan. Marnix vertelt: “Vooraf werd mij gevraagd of ik een psychosociale inschatting kon maken. Defensie besloot om een Sociaal Medisch Team, bestaande uit BMW, collega’s van de Dienst Geestelijke Verzorging en een psycholoog in te vliegen. Dit om de militairen in het gebied te ondersteunen bij de verwerking van de mogelijk indrukwekkende beelden die ze zouden zien. Een teken dat Defensie echt nadenkt over de zorg van de mensen.”

24-uursdiensten

Marnix en Elisa belanden in de terminal van het vliegveld in Pakistan, waar ze evacués opvangen. Samen met collega’s delen ze dekens, eten en drinken uit tijdens hun 24-uursdiensten. Marnix: “We gingen weg met de gedachte dat Nederland honderden mensen zou ophalen uit Afghanistan. Maar de massa’s mensen bleven binnenstromen.”  Elisa vult aan: “Ik zag de mensen uit het vliegtuig komen. Deze mensen hebben met grote haast hun land moeten ontvluchten. Ik sprak een 18-jarig meisje en haar 14-jarige broertje die hun familie hadden achtergelaten. ‘Dit is jullie kans, ga nu voor jullie veiligheid’ is wat ze tegen hen hadden gezegd. Dat raakte me enorm.”

Een gevlucht gezin op de luchthaven in Pakistan.

Naast het vervullen van de eerste levensbehoeften bieden de BMW-ers een luisterend oor. Marnix: “Als je naast deze mensen ging zitten liepen ze helemaal leeg. Honderden verhalen hoorde ik. Van mensen die ondergedoken hadden gezeten. Mensen die vast zaten in de bus en doodsbang waren dat ze het vliegveld niet zouden bereiken, toen de Taliban hun bus betrad… Gelukkig konden we een belofte doen. Jullie zijn veilig, jullie gaan naar Nederland. Het stelde hen gerust.”

'Als je de situatie van dichtbij hebt gezien…'

Op dat moment zijn Elisa en Marnix eerder hulpverleners dan maatschappelijk werkers. Elisa: “Ik besefte me toen: dit is waarom ik ooit het groene pak heb aangetrokken. Er zijn voor de mensheid, helpen waar we kunnen.” Dat maakt ook dat de kritiek in Nederland over de aantallen evacués en de rellen rondom de opvang van de Afghanen wat rauw op hun dak valt. Marnix: “De mensen die wij hielpen waren een uur daarvoor nog in een gebied waar crisis heerste en continu geschoten werd. Ondertussen zag ik de collega’s keihard werken om de operatie tot een succes te maken. Het contrast tussen een relatief veilig Nederland en werken in een operatie zoals deze is dan opeens erg groot.”

“Gelukkig konden we een belofte doen. Jullie zijn veilig, jullie gaan naar Nederland. Het stelde hen gerust.”

Duo-rol

Waar de BMW-ers zich enerzijds inzetten in de terminal, is er anderzijds de zorg voor het personeel. Het duo bekleedt een duo-rol. In het hotel waar de militairen in Pakistan verbleven houden ze een vinger aan de pols. Ze briefen naar Nederland, kijken wie hulp of zorg nodig heeft en houden contact met de eenheden opererend in Afghanistan. Zoals het KCT, dat continu op Kabul verbleef. Marnix zag hoe de collega’s terugkwamen uit Afghanistan. “De mannen vielen elkaar in de armen. Ik ben niet zo snel onder de indruk, maar deze kameraadschap... Ik vond het een van de indrukwekkendste momenten van de missie.”

'Ik ben niet zo snel onder de indruk, maar deze kameraadschap…'

Oog in oog

Na een uitzending is er normaliter een nazorgtraject. Deze keer niet. “Je belandt van een chaotische situatie terug in Nederland. Wat dan?”, zegt Elisa. We bellen samen met collega’s van de dienst Geestelijke Verzorging iedereen na om te vragen hoe het ging. “Hier doen we ook aan psycho-educatie. Treden er na de operatie spanningen op? Dat is normaal na zo’n heftige periode. Blijven de klachten? Neem dan vooral contact op.”

Omdat het KCT continu op Kabul verbleef, besloot Marnix (in overleg met de commandant) de nazorggesprekken met de eenheid uit Kabul en het personeel dat werd ingezet in Pakistan face-to-face te doen. Eerst in het vliegtuig naar Nederland, daarna 1 op 1 op een rustiger moment. “Ik kan niet ingaan op individuele ervaringen, maar ik merkte: de inzet heeft echt op iedereen indruk gemaakt.”

In de rij, klaar om het vliegtuig in te gaan richting Nederland (Foto: Korps Commandotroepen).

Ingepakt

Elisa besluit: “De mens achter de militair wordt wel eens vergeten. Maar wat onze mensen onder druk weten neer te zetten is vaak verre van normaal.” Marnix vult aan: “Zij presteren in die risicovolle situaties. Goede zorg leveren is daarbij heel belangrijk. Dat wij mee mochten, laat wel zien dat die gedachte bij Defensie ook gedragen wordt.”

Wat als de telefoon gaat en het vliegtuig vertrekt weer binnen 24 uur? “De tas staat voortaan ingepakt klaar”, zegt Marnix. “In dat geval zijn wij er graag weer bij om te ondersteunen.”