Tekst Martin Zijlstra
Foto ANP, archief
Het einde van de Afghaanse droom
De afgelopen maanden waren een teken aan de wand. Steeds vaker doken berichten op over de terreinwinst van de Taliban in Afghanistan. Maar de laatste twee weken kwam de opmars in een onverwachte en ongekende stroomversnelling. Iedere dag vielen grote delen van het land ten prooi aan de terreurbeweging. Afgelopen zondag volgde als laatste de hoofdstad Kabul en was het drama compleet. Het begin van een week vol emoties, chaos en evacuaties. De Defensiekrant zet alles nog eens op een rijtje.
Het lijkt alweer een eeuwigheid geleden. Op 24 juni sluit ons land in het Nederlands Militair Museum twintig jaar inzet in Afghanistan af. Op het moment van die bijeenkomst zijn er nog een paar zaken die moeten worden afgerond. De terugkeer van de laatste militairen en hun spullen, maar ook schreeuwt de situatie van de tolken nog om een oplossing. Hun veiligheid is immers in het geding. En er zijn zorgen voor de toekomst. Defensieminister Ank Bijleveld zegt het in haar toespraak: "We gaan weg met gemengde gevoelens. We zien de berichten over de oprukkende Taliban, het groeiende geweld, ook in de gebieden waar wij hebben gezeten. Er is veel bereikt, maar we moeten ook realistisch zijn: de resultaten zijn niet onomkeerbaar. De veiligheidssituatie is zorgelijk."
'We gaan weg met gemengde gevoelens'
Zwart scenario
De minister krijgt helaas gelijk, want de veiligheidssituatie verslechtert na die 24ste juni in rap tempo. Vooral in de afgelopen weken, waarin de ene na de andere plaats in handen van de Taliban valt. Dat geldt ook voor de steden waar Nederlandse militairen in de afgelopen twintig jaar waren gestationeerd. Op 8 augustus valt Kunduz, de 10e Pol-e-Chomri, vorige week vrijdag Kandahar en Tarin Kowt en afgelopen zaterdag ten slotte Mazar-e-Sharif.
Het scenario wordt steeds zwarter. Ook de Afghaanse ambassadeur in Nederland, Mohammed Asif Rahimi, maakt zich grote zorgen. In een interview met de NOS zegt hij vrijdag: "Het is goed mogelijk dat hetzelfde beleid met etnische zuiveringen en beperkingen die vrouwen worden opgelegd, weer gevoerd wordt als de Taliban de overhand hebben". Hij pleit er ook voor om niet alleen de tolken over te brengen naar Nederland, maar ook de andere Afghanen die voor ons land werkten.
De Afghaanse ambassadeur in Nederland, Mohammed Asif Rahimi maakt zich grote zorgen
Emoties
Rahimi geeft zijn interview op de dag waarop Kandahar en Tarin Kowt in handen van de Taliban vallen. De dag waarop veel mensen zich realiseren dat de strijd in Afghanistan maar één uitkomst kan hebben: de Taliban zal de regering verjagen. Veel veteranen uiten op social media hun teleurstelling, boosheid en zorgen of laten weten hoe het met hun Afghaanse maten van weleer is. Zoals Uruzganveteraan Roy Griswin. Hij vertelt zijn meer dan drieduizend volgers op twitter dat hij zich grote zorgen maakt over zijn maat Wali.
En zo vergaat het veel militairen en veteranen. Maar er zijn ook mensen die het door hun Afghanistanervaringen al moeilijk hadden en extra geraakt worden door het slechte nieuws. Niet voor niets vragen minister Ank Bijleveld en Commandant der Strijdkrachten generaal Onno Eichelsheim de veteranen aandacht aan elkaar te geven. In een mail aan alle Defensiemedewerkers en via het Veteraneninstituut aan alle veteranen zeggen de bewindsvrouw en hoogste militair onder meer het volgende:
Was het dan allemaal voor niets?
Ongeloof, moedeloosheid, maar ook woede en verdriet. De verovering van Afghanistan door de Taliban roept bij ons allemaal een achtbaan aan emoties op. De afgelopen week bracht zowat iedere minuut een nieuwe ontwikkeling en het nieuws werd steeds slechter. Provincie na provincie viel, stad na stad. Eergisteren is zelfs de hoofdstad Kabul ingenomen. Ook nu volgen de ontwikkelingen elkaar snel op en is de situatie fragiel en onzeker.
De snelle opmars van de Taliban is een pijnlijke afsluiting van onze inzet in Afghanistan. De situatie is des te gevoeliger omdat velen van jullie zich tijdens diverse missies met ziel en zaligheid hebben ingezet om de Afghanen te helpen hun land weer op te bouwen. Dat schept een band met het land en de inwoners.
Jullie hebben gevochten en gebouwd, getraind en geadviseerd. Er zijn collega’s gesneuveld en gewond geraakt. We hebben veel weten te bereiken. De afgelopen maanden waren er al zorgen over de veiligheidssituatie en een realistische blik leert dat de geboekte resultaten niet onomkeerbaar blijken. Voor veteranen en nabestaanden kan dat schokkend zijn.
Wij kunnen ons voorstellen dat jullie denken: “Was het dan allemaal voor niets? Hebben we daarvoor gevochten, mensen opgeleid en getraind?”. De een zal volmondig ‘ja’ zeggen, terwijl een ander nog altijd de meerwaarde van zijn of haar missie ziet. Het is dan ook een vraag die ieder voor zichzelf moet beantwoorden.
We hebben alles gegeven waar we toe in staat waren. Maar het is waar, onder de streep is gebeurd wat niet de bedoeling was: de Taliban weer terug aan de macht. Militairen, diplomaten, ontwikkelingswerkers en politie hebben gezamenlijk veel geïnvesteerd. In de opbouw van instituties, het trainen van leger en politie. De situatie in Afghanistan is een hard gelag. Vooral voor de Afghaanse burgers die al lange tijd snakken naar vrede en stabiliteit.
Het moet enorm frustrerend zijn om niet verder te kunnen terwijl je het vliegtuig ziet staan
Evacuatie
Na de koude douche van zondag, volgt deze week nog meer chaos. Duizenden Afghanen willen hun land verlaten. Tegelijkertijd moeten de medewerkers van ambassades en internationale instanties met hun gezinnen ook in veiligheid worden gebracht. Hiervoor worden tientallen vliegtuigen ingezet, waaronder ook Nederlandse.
De evacuatie gaat met horten en stoten. Dat komt omdat de Afghanen massaal naar het vliegveld gaan in de hoop een plaatsje in een van de toestellen te krijgen. Het levert dramatische beelden op, mensen die zich letterlijk vastklampen aan een vertrekkend vliegtuig. Er vallen zelfs doden. De operatie loopt ook niet direct op rolletjes omdat de Taliban checkpoints inrichten buiten het vliegveld waar ze Afghanen tegenhouden. Maar ook omdat de Amerikanen niet weten wie ze kunnen vertrouwen en toelaten tot het vliegveld. Het moet enorm frustrerend zijn om niet verder te kunnen terwijl je het vliegtuig ziet staan dat je in veiligheid kan brengen.
Luchtbrug
Sinds enkele dagen vliegen toestellen van de luchtmacht en de NAVO-partners af en aan om Nederlanders en Afghaans personeel op te halen. Bij de operatie, die op het moment dat deze Defensiekrant verschijnt nog steeds in volle gang is, zijn meerdere vliegtuigen betrokken. De toestellen halen evacués op in Kabul en brengen ze naar vliegvelden in de regio of rechtstreeks naar Nederland.
