Tekst kapitein Jessica Bode
Foto archief

Wat speelt er precies op de militaire academie in Breda?

De conclusies in de afstudeerscriptie van cadet-vaandrig Irina Tziamali liegen er niet om. Cadetten op de KMA voelen zich niet altijd sociaal veilig.

Vrouwelijke cadetten voelen zich onveilig op de Koninklijke Militaire Academie (KMA) in Breda en voor een deel van hen staat een zelfbedachte werkelijkheid voorop. Dat concludeert vierdejaars cadet-vaandrig Irina Tziamali in haar afstudeerscriptie. 

Cadet-vaandrig Irina Tziamali op de Koninklijke Militaire Academie in Breda.

Hoe kijken ze op de KMA tegen dit onthullende onderzoek aan? Ondercommandant luitenant-kolonel Linda Lauret vertelt: 

1. Welke conclusie doet cadet-vaandrig Tziamali in haar afstudeerscriptie?

“Het grootste probleem onder de cadetten die hier vier jaar studeren is dat ze eigen normbeelden verzinnen. Ze creëren een eigen werkelijkheid en bedenken wat goed of fout is. De conclusie van de scriptie luidt dat de KMA-cultuur sterk gericht is op fysieke fitheid, mannelijkheid en masculiniteit. Vrouwelijke cadetten worden niet voor vol aangezien. Het kan dan bijvoorbeeld gaan over kleine, onschuldige zaken zoals hoe je zou moeten praten en welk jargon je gebruikt. Maar ook hoe je je als vrouw moet gedragen tegenover mannelijke collega’s. Dat is niet iets wat de KMA voorschrijft.”

2. Is dit een typisch ‘KMA-probleem’?

“Nee, die onderlinge beïnvloeding, machocultuur en sociaal onveilige situaties zijn niet per se iets waar alleen cadetten op dit instituut mee te maken kunnen hebben. Dat speelt defensiebreed, maar ook ver buiten de krijgsmacht in de samenleving. Wat het probleem op de KMA versterkt is dat de cadetten jarenlang in een internaatsetting wonen. Ze leven en leren hier 24/7 met elkaar. En waar studenten in een studentenhuis elkaar na de studie mogelijk nooit meer zien, worden cadetten daarna collega’s van elkaar.”

De denkbeelden over man-vrouwverhoudingen op de KMA worden veelal versterkt door het beeld dat de maatschappij van de krijgsmacht heeft: militairen zijn per definitie stoer en fit en vrouwelijke militairen zijn keihard en een tikkeltje mannelijk.

‘Vrouwelijke cadetten worden niet voor vol aangezien’

3. Noem eens wat concrete voorbeelden van normbeelden?

“Dat mannen betere officieren zijn, omdat ze meer overwicht en charisma hebben dan een gemiddelde vrouw. Mannen zijn langer, breder en sterker en daarom meer geschikt als militair. Ze maken elkaar wijs dat mannen betere leiders zijn en besluitvaardiger. Een van de door Tziamali ondervraagden vertelde dat als een vrouw dominant is in een groep, ze al snel als bitch wordt gezien. Als de man hetzelfde doet, is hij daadkrachtig.

Ook fysieke belastbaarheid is een belangrijk onderwerp. De gedachte heerst dat cadetten steeds fitter en sterker moeten zijn. Wie is het fitst, dat is belangrijk. Voldoe je niet, dan doet dat af aan de geloofwaardigheid als militair. Defensie wil dat militairen fit en gezond zijn, daarom zijn basiseisen gesteld waar je aan moet voldoen. Maar dat is het. Niet iedereen hoeft extreem fit te zijn. Bovendien worden de resultaten van de sporttest op de werkvloer niet zo belangrijk gevonden als bij cadetten onder elkaar.”

Er zijn nog altijd veel functies met weinig vrouwelijke militairen, zoals bij het Korps Mariniers of de infanterie. Maar er zijn ook heel veel vakgebieden met júist veel vrouwelijke werknemers.

Blij met de scriptie?

Overste Lauret benadrukt dat de conclusies in de scriptie confronterend zijn, maar dat de KMA erg blij is met het onderzoek. “Cadet-vaandrig Tziamali heeft een waardevol rapport afgeleverd. We zijn blij dat deze punten op tafel liggen. Het is bijzonder om te zien hoe deze cadet erin is geslaagd om haar medecadetten een dusdanig gevoel van veiligheid te geven, dat zij het achterste van hun tong lieten zien. Zelden komt een onderzoek zo dichtbij en tot de kern.” Het eerste effect is al bereikt, legt ze uit. “Nog meer bewustwording op het gebied van sociale veiligheid binnen de Nederlandse Defensie Academie en in het bijzonder de KMA. De scriptieschrijfster blijft bij het actieplan betrokken, door haar denkkracht met ons te delen.”

4. De KMA werkt aan een actieplan, maar een onafhankelijk commissie oordeelde vorige week juist dat er te veel plannen worden gemaakt. Er zou meer uitgevoerd moeten worden...

“Het plan van aanpak sociale veiligheid is geen honderden pagina’s dikke beleidsnota, maar een Excelbestand met daarin een overzicht van te nemen en reeds genomen maatregelen. Er komen actiepunten bij, er gaan punten af. 

‘Het zijn tampons en het is maandverband. Veel mannen vinden dat heel ongemakkelijk’

Menstruatieproducten bij naam noemen is daar een voorbeeld van. Het zijn tampons en het is maandverband. Veel mannen vinden dat heel ongemakkelijk. Daarom wordt dat in bijvoorbeeld paklijsten omschreven als ‘vrouwelijke onderhoudsmiddelen’. Er zijn vrouwen die zich daaraan storen. Dat kan gemakkelijk opgelost worden door een paar woorden aan te passen. Volgende stap in het proces is de discussie of deze producten meegenomen zouden moeten worden door het kader tijdens bivak. Voor het geval je ineens ongesteld wordt, maar niets bij je hebt.”

5. Ongelijkheid tussen mannen en vrouwen op de KMA komt in de scriptie duidelijk naar voren. Defensie wordt bovendien gezien als een masculiene organisatie. Kun je die man-vrouwverhouding wel rechttrekken?

“Defensie is van oudsher een masculiene organisatie, maar daar komt langzaam verandering in. In bepaalde vakgebieden werken nog steeds veel meer mannen, maar er zijn ook eenheden waar juist weer heel veel vrouwen werken. De denkbeelden over man-vrouwverhoudingen worden veelal versterkt door het beeld dat de maatschappij van de krijgsmacht heeft: militairen zijn per definitie stoer en fit en vrouwelijke militairen zijn keihard en een tikkeltje mannelijk. Dat is pertinent onjuist. Die vooroordelen zijn ook precies het probleem. Het duurt helaas lang om dit soort gedachten te veranderen.”

Defensie is van oudsher dan wel een masculiene organisatie, er werken ook al heel lang heel veel vrouwen.

‘Helaas kun je de knop ‘sociale veiligheid’ niet zomaar even omzetten’

6. Defensie keurt sociaal en fysiek onveilige situaties al jaren af, maar toch gebeurt het…Kun je dit wel uitbannen?

“Nee, dat denk ik niet. We kunnen er wel voor zorgen dat het bespreekbaar wordt en minder voorkomt. De KMA is verantwoordelijk voor haar cadetten. We bereiden hen voor om militaire leiders van de toekomst te worden. Dan moeten we problemen aan de voorkant benoemen en het gesprek aangaan over wat echte normen en waarden zijn. En daar waar nodig ook hard optreden bij onacceptabele situaties. Helaas kun je de knop ‘sociale veiligheid’ niet zomaar even omzetten. Het gaat om perceptie en gevoel. Het duurt jaren voordat je dat hebt veranderd. Een moeilijke opdracht, maar we gaan het wel doen!”