Tekst kapitein Charlotte Snel
Foto Jarno Kraayvanger

Een kijkje in de militaire gevangenis

Een moestuin, eindeloze bomenrijen, twee geiten en bovenal rust. De omschrijving zou niet misstaan in een reisbrochure. Maar denk er een metershoge omheining met 24/7 bewaking bij en de sjeu is er al snel af. Welkom in de militaire gevangenis. Een gouden kooi in de Stroese bossen.

Bestuurders met een zware rechtervoet sjezen er geheid langs, maar voor de oplettende passant zijn de toppen van het ijzeren hekwerk goed te zien. In een uithoek van de Generaal Majoor Kootkazerne in Stroe bevindt zich de militaire gevangenis. Ofwel, het Militair Penitentiair Centrum (MPC). 

Een maximaal gevulde MPC kan dertien gedetineerden huisvesten. Tevens dient het complex als Huis van Bewaring.

Om wat voor overtredingen gaat het?

Je komt alleen in het Militair Penitentiair Centrum (MPC) met een straf van maximaal zes maanden. Maar wat heb je dan gedaan? Dan gaat het, afhankelijk van de omstandigheden, om zaken als rijden onder invloed, diefstal, incidenten in de huiselijk sfeer of drugsgebruik. Het wil overigens niet zeggen dat je met maximaal een half jaar gevangenisstraf automatisch in het MPC komt. Nee, dat bepaalt de rechter. 

Vergrijpen

Het MPC biedt onderdak aan militairen die veroordeeld zijn tot een gevangenisstraf van maximaal zes maanden. Tevens dient het complex als Huis van Bewaring (HvB) waar gearresteerden in afwachting van hun veroordeling in voorarrest zitten. 
Op de omheinde postzegel is plek voor dertien gedetineerden, maar door de relatief korte strafduur wisselt de bezetting voortdurend. Het aantal bewaarders blijft hoe dan ook constant. Tien civiele medewerkers en zeven militairen wisselen elkaar in ploegendiensten af.  

‘Een Spartaans bewind? Niet op het MPC’

Bonnie en Clyde

De meldkamer en gang met cellen liggen op luttele meters afstand van elkaar. Einde gang rechts een deur naar de luchtkooi, aan de andere kant de woonkamer met eettafel. De keukenramen bieden vrij uitzicht op het grote sportveld met aangrenzend de houtzagerij, broeikas en een kleine wei waar we stuiten op cel nummer elf: het getimmerde geitenverblijf van moedergeit Bonnie en dochter Clyde. Een projectje van adjunct-directeur adjudant Willem Gorter. ”Dieren creëren vaak veel rust. Er wordt in buitenlandse gevangenissen ook al mee geëxperimenteerd. Ik dacht, waarom doen we dat hier eigenlijk niet? Goed voor het koppie."

Gorter leeft voor zijn gevangenis. Het is haast meer hobby dan werk. Uiteraard is de adjudant een groot voorstander van gevangenisstraf (‘dat heeft gewoon meer impact'), maar een Spartaans bewind? Niet op het MPC. Want, zo klinkt het overtuigend, ‘juist dan gaat het mis’. 

Militairen verblijven maximaal zes maanden in het MPC, maar voor bajesgeiten geldt geen limiet. Wat Gorter betreft hebben Bonnie en Clyde levenslang.

Na de straf weer aan het werk?

Het uiteindelijke doel is om de veroordeelden, voor zover Defensie dat toelaat, weer als militair in te zetten. Dit wordt per geval bekeken. Verliest diegene vanwege het gepleegde strafbare feit zijn of haar veiligheidsverklaring (VGB), dan volgt doorgaans automatisch ontslag. Net als in het civiele strafsysteem wordt een opgelegde straf altijd opgenomen in iemands justitiële documentatie. Ofwel, in je strafblad.

'Gedetineerden hebben het hier gewoon beter dan in een civiele gevangenis'

Upgrade

Na zijn aanstelling in 2017 sloeg Gorter de handen ineen met toenmalig MPC-commandant kapitein Lodder. Samen gaven ze de gevangenis een gigantische upgrade. Er werd geschilderd, schoongemaakt, er kwam een splinternieuw hekwerk en een vernieuwde meldkamer.

Natuurlijk, in de eerste plaats is het MPC een gevangenis. Maar omdat het concept volledig gericht is op militairen én een uiteindelijke terugkeer naar de eigen eenheid, gaat het er in Stroe net iets anders aan toe. "We hoeven er niet over te liegen", benadrukt Gorter. “Gedetineerden hebben het hier gewoon beter dan in een civiele gevangenis.”   

Tijdens de recreatie- en arbeidsblokken mogen gedetineerden zich onder toezicht ‘vrij’ over het terrein bewegen. Om buiten deze uren toch af en toe frisse lucht te kunnen happen, is er aan het rechteruiteinde van de cellengang een luchtkooi.

Broodje speciaal

Militairen lopen op het gebied van strafrecht grotere risico’s dan burgers. Voor hen geldt naast het ‘gewone’ Wetboek van Strafrecht ook het Wetboek van Militair Strafrecht. Hierin staan bijvoorbeeld strafbare feiten die niet door burgers kunnen worden begaan, zoals desertie. In het Wetboek van Militair Strafrecht is bepaald dat de strafrechter een militair in een geval waarin gevangenisstraf of hechtenis kan worden uitgesproken, tot militaire detentie kan veroordelen. Gevangenisstraf en militaire detentie zijn dus verschillende straffen. De rechter bepaalt welke straf hij of zij oplegt. 

'Ik ben meer van het ‘aai over de bol, schop onder de hol’-principe’

Persoonlijke begeleiding

In grote lijnen komt het gevangeniswezen op de kazerne overeen met de civiele aanpak. Er is een duidelijk dagschema met activiteiten als arbeid, corvee, sport en recreatie. Bezoekuren zijn er twee keer per week. Op de donderdag voor militaire genodigden, in het weekend voor privégasten. Je partner eens écht ‘diep in de ogen kijken’ kan niet. Daar is geen aparte ruimte voor. Een onafhankelijke Commissie van Toezicht houdt in de gaten of alles in Stroe volgens de regels gaat.  

Het grote verschil zit ‘m in de omgang met elkaar. Door de kleinschalige opzet van het MPC is er tijd en ruimte voor persoonlijke begeleiding. Gedetineerden en bewaarders noemen elkaar bij de voornaam, sporten samen en bereiden eensgezind hun maaltijden.

Bezoek kan ontvangen worden in een speciaal ingerichte ruimte op de zolder van het MPC, inclusief kinderhoek voor de kleinste bezoekertjes. Uiteraard staan de gedetineerden ook hier onder continue camerabewaking.

Vertrouwen

Gorter: “Vooropgesteld. Als een gedetineerde zich misdraagt, grijpen we in. Maar ik ben er heilig van overtuigd dat er in zo’n geval in de aanloop al iets is misgegaan. Ik ben meer van het ‘aai over de bol, schop onder de hol’-principe. Onze bewaarders zijn er niet om de hele dag met een nors gezicht deuren open en dicht te doen. Ze dragen tevens de pet van sportinstructeur, assistent-kok en bovenal mentor.” 

Het is deze verstandhouding die er volgens hem voor zorgt dat er op het MPC onderling vertrouwen en rust heerst. “De mensen die wij binnen krijgen, zitten hier maximaal zes maanden. Daarna keren ze terug naar hun werkplek. Iedereen maakt fouten. Voor mij blijven het collega’s. We kunnen elkaar gewoon in de waarde laten.” 

Adjunct-directeur adjudant Willem Gorter.

Vrijheidsberoving

Tuinieren, sporten, geiten verzorgen. Is hechtenis in Stroe nog wel een straf? Ja, klinkt het overtuigend. “Ik pak eind van de dag mijn spullen om lekker naar huis te gaan. De gedetineerden zitten dag en nacht tussen deze hekken. Er wordt bepaald hoe ze hun tijd indelen, hoelang ze mogen bellen, wanneer ze bezoek mogen ontvangen. Het blijft een vrijheidsberoving. Dat is verschrikkelijk.” 

Stukje geschiedenis

Lange tijd gold de Koning Willem III-kazerne in Nieuwersluis als dé militaire strafinrichting. Beter bekend als Depot voor Discipline of simpelweg als Nieuwersluis. Een plek waar je destijds als dienstplichtige, naar verluidt, niet wilde belanden. Veel voorkomende vergrijpen waren drank gecombineerd met rijden, onwettige afwezigheid, desertie en geweldsmisdrijven. Naast het uitzitten van hun straf moesten dienstplichtigen ook nadienen. De duur van de straf werd gewoon bij de diensttijd opgeteld. In mei 1999 werd de militaire gevangenis, inmiddels omgedoopt tot Militair Penitentiair Centrum, overgeplaatst naar de Majoor Mulderkazerne te Stroe.