Tekst ritmeester Jessica Bode
Foto ANP, archief

Overste vertrekt in het heetst van de strijd naar Irak

Op de dag van de aanslag op de Iraanse generaal Soleimani begint luitenant-kolonel Hans aan zijn uitzending in Irak. De overste had nooit kunnen bedenken dat zijn eerste dagen in het Midden-Oosten zo turbulent zouden verlopen. In de Defensiekrant vertelt hij zijn verhaal. 

‘Ik hoor: incoming, incoming, take cover, take cover’

“Als er buiten iemand schreeuwt ben ik ogenblikkelijk klaarwakker. Ik weet dat het mis is. En anders maakt de dreun van de daar opvolgende raketinslag dat wel duidelijk. Of het alarmsignaal met de metalen stem: incoming, incoming, take cover, take cover.”

Overste Hans vliegt uit zijn bed, rent de gang op en gooit in het voorbijgaan andere slaapkamerdeuren van het legeringsgebouw open. “Op weg naar de shelters gris ik alles mee wat al klaar lag en het verschil kan uitmaken tussen leven en dood; gevechtskleding, jas, helm, body armor, persoonlijke bewapening en een medische kit met heel andere inhoud dan de gemiddelde Nederlandse EHBO-doos. Ik voel op dat moment eigenlijk niks. Angst noch paniek. Verbazing noch chagrijn. Maar wel een zekere drang om snel bij de shelter te komen.”     

Overste Hans moest in Irak de shelter in, die op deze foto te zien is.

Vergeldingsraketten

Het is een paar dagen na de aanslag op de Iraanse generaal Qaesem Soleimani, als Iran als vergelding raketten afvuurt op onder meer een gebied rond Camp Stephan in Erbil. De regio waar overste Hans 4 dagen eerder aankomt. “Op de heenreis, tijdens de overstap op Wenen, zie ik op een groot ledscherm de spookachtige journaalbeelden van een nachtelijk brandend autowrak, afgewisseld met een portretfoto van de misprijzend kijkende Iraanse generaal Soleimani. Voor de een ‘de baarlijke duivel’, voor de ander een Messias. In ieder geval de zichtbare of soms onzichtbare sturende hand achter tal van gewapende splintergroepjes, groeperingen of organisaties die met geweld hun standpunten proberen af te dwingen.”

Hoewel de beelden zonder geluid worden uitgezonden, weet overste Hans dat het onvermijdelijke gebeurd is. “Voor wie zo lang, zo veel slachtoffers en dus zoveel vijanden maakt, is geen dood door ouderdom weggelegd. Zeker niet in het Midden-Oosten waar bloedwraak nog steeds regel is.” De vraag die restte was alleen nog wanneer, waar, hoe en door wiens hand de aanslag werd gepleegd. Die vraag werd snel beantwoord en de gevolgen werden spoedig duidelijk.

Hoe The Washinton Post over de aanslag op Soleimani denkt.

Geen paniek

Na de raketaanval beschrijft Hans de stemming in de shelter als vrij flegmatiek. Geen paniek, geen drama, geen ontzetting. De toebedeelde rollen worden kalm afgewerkt. Er wordt een appellijst afgeroepen bij zaklamplicht, verbindingen met het operatiecentrum worden gelegd. De medische rugzak staat klaar, water wordt verdeeld en verder is het afwachten. “Naast me zit een collega uit Nederland. Hij had voor zijn thuisfront geen betere tijd kunnen bedenken voor een 2-daags werkbezoek.”

Professionaliteit

Om de zoveel tijd krijgen de militairen een waarschuwing om zich schrap te zetten voor een volgende inslag. De raketten staan echter op doelen elders gericht. Na 4 uur wordt het sein veilig gegeven. “We verzamelen in ‘de Dutch Corner’ om te debriefen, wat warms te drinken en na te praten. ‘Laat thuis wel weten dat alles goed met je gaat’, geeft de National Representative (SNR) ons mee aan het einde van de sessie. ‘En probeer nog een beetje slaap te pakken’. Ik ben trots op de professionaliteit van de Nederlandse militairen waarmee ik hier ben. Van sommige van hen had ik qua leeftijd de vader kunnen zijn.”

In de Dutch Corner praten de militairen na over de raketaanval.

Rustige regio

De overste is als liaisonofficier gestationeerd op Camp Stephan, bij de luchthaven van Erbil. De Koerdische regio heeft de naam de rustigste van het land te zijn. Letterlijk. Geheel anders dan in de rest van Irak, wordt de claxon in het verkeer slechts zeer spaarzaam gebruikt. De rust geldt ook de interne veiligheid. Coalitietropen zijn hier meer dan welkom. 

Sinds 2014 deden zich hier geen aanslagen of incidenten meer voor, gericht tegen buitenlandse aanwezigheid. Maar na de aanslag op de Iraanse generaal verandert dat. In de eerste dagen worden de reacties op de dood van Soleimani zichtbaar. “Deze zijn zelfs naar hier geldende maatstaven ongekend groot en heftig. De gebeurtenis bevestigt hoe groot de kloof tussen Bagdad en Erbil is. In Erbil geen demonstaties. De Koerdische regeringsfunctionarissen die ik spreek tonen zich niet bepaald rouwig om het verscheiden van Soleimani. ’Hoe meer coalitietroepen hoe liever’. Maar de seismografische schokken in Bagdad zijn toch ook hier voelbaar. De coalitiemilitairen volgen veiligheidsmaatregelen die voor heel Irak gelden. Met strikte maatregelen tot gevolg."

De straten van Erbil. De Koerdische regio heeft de naam de rustigste van het land te zijn.

Betonnen shelters

De overste krijgt bij aankomst in Erbil direct een veiligheidsbriefing, waarbij hij onder meer wordt gewezen op de betonnen shelters die in geval van beschietingen soelaas moeten bieden. De Nederlanders hebben shelter 5. ‘Nog nooit door ons gebruikt’, wordt verteld. “Vanwege aangescherpte veiligheidsmaatregelen moeten we direct een militair gevechtstenue aan. De metamorfose van ogenschijnlijk gezapig burgerman naar ietwat beduusde militair is daarmee compleet. De veiligheidsmaatregelen zullen snel verder worden aangescherpt. 

De dagen die volgen staan in het teken van het ‘verhogen van situationeel bewustzijn’. Bewustwording van de directe woon- werk en leefomgeving, van de Koerdische regio en de rest van Irak en omliggende landen. Hans en zijn collega’s zien op de televisie de macabere tournee, met de vrijwel lege doodskist van Soleimani die naar de begraafplaats wordt gereden. 

De kist met het lichaam van Soleimani wordt door de menigte naar de begraafplaats in het Iraanse Kerman gereden

Vertrek

Tijdens een tumultueuze stemming in het Iraakse parlement neemt de regering een resolutie aan voor onmiddellijk vertrek van de coalitietroepen. Koerdische en Soennitische parlementariërs onthouden zich van stemming. Hans zegt: “Je voelt dat de nervositeit onder Amerikaanse collega’s toeneemt, want wraak is een gerecht dat ook hier het best koud wordt opgediend. Iraakse vergelding betekent voor de Koerdische regio niet dat er een aanslag plaatsvindt door een sympathiserende splintergroepering, zoals elders in het land te doen gebruikelijk is, maar grootschaliger. Bijvoorbeeld door een luchtaanval. De grens met Iran ligt op nog geen 200 kilometer afstand, wat de reactietijd tot een minimum beperkt. Voor ik ga slapen zorg ik dat alles voor het grijpen ligt.”

Dit soort kartonnen borden met aan de ene kant de Amerikaanse president Donald Trump en aan de andere kant een Amerikaanse militair, hangen in de Iraakse hoofdstad Bagdad. Overste Hans beschrijft hoe hij voelt dat de nervositeit onder Amerikaanse collega’s toeneemt.

Wat doet overste Hans in Erbil?

Luitenant-kolonel Hans is de komende maanden liaisonofficier bij de regering van de Autonome Koerdische Regio van Irak van de Combined Joint Task Force van Operation Inherent Resolve (CJTF-OIR). Ofwel de internationale coalitie voor het verslaan van IS. “Want dat IS geen grondgebied meer bezet, wil niet zeggen dat de kop van de terreurbeweging vermorzeld is”, benadrukt de militair. “Integendeel. Hoe verder van Bagdad, hoe minder macht en gezag de centrale Iraakse regering heeft. Zeker in verwaarloosde Soennitische provincies kan IS terugvallen op een faciliterend netwerk. De nieuwe leider, Amir Muhammad Said Abdal Rahman al-Mawla, is niet toevallig afkomstig uit deze streken.”