Tekst Ritmeester Henny de Boer
Foto Paul Tolenaar

Brigadegeneraal Arco Solkesz, commandant Divisie Personeel & Organisatie (DPOD): “Iedereen heeft talenten en die benutten we graag."

Teamwork, samen een klus klaren en op elkaar kunnen rekenen. Vanuit militair oogpunt is teambuilding zeer functioneel. Maar het creëren van een hecht team waarin iedereen langs dezelfde lat wordt gelegd, heeft ook een keerzijde. De sterke masculiene groepscultuur draagt bij aan uitsluiting van mensen die afwijken van de norm, zoals vrouwen, mensen met een andere seksuele geaardheid en een dito etnische of culturele achtergrond.  

Het is een van de conclusies van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) dat in opdracht van Defensie onderzoek deed naar de beleving van diversiteit en inclusiviteit binnen de krijgsmacht. Het onderzoeksinstituut stelt vast dat Defensiepersoneel zich betrokken voelt bij de organisatie en een hoge werktevredenheid ervaart. Maar dat mensen die tot een minderheidsgroep behoren het soms moeilijker hebben.

Pesten

Minderheidsgroepen hebben vaker te maken met ongewenst gedrag als roddelen, pesten, ongewenste seksuele aandacht of stereotype ‘grappen’. Ze vinden dat er voor hen minder ruimte is om zichzelf te zijn. Ook zijn gevoelige kwesties volgens hen lastig te bespreken met collega’s en leidinggevenden. Desondanks geven zij aan dat ze ook tevreden zijn binnen de organisatie. De meesten willen geen voorkeursbehandeling. 

Positie

Het laatste rapport naar diversiteit en inclusiviteit kwam ongeveer 10 jaar geleden uit. Toen was het onderzoek alleen op homoseksuelen gericht, maar nu is het dus breder getrokken. Defensie wilde graag weten wat de huidige stand van zaken is: hoe voelen minderheden zich binnen de organisatie? Wat is hun positie, wat is de sfeer, voelen mensen zich veilig? 

Defensie kent meerdere netwerken die op minderheden zijn gericht, zoals het Defensie Netwerk Vrouwen, de Stichting Homoseksualiteit en Krijgsmacht, en het Multicultureel Netwerk Defensie. 

Talenten

Diversiteit is van grote waarde voor Defensie, benadrukt brigadegeneraal Arco Solkesz, commandant Divisie Personeel & Organisatie (DPOD). “Iedereen heeft talenten en die benutten we graag. Bij het Europese grensbewakingsagentschap Frontex is het bijvoorbeeld prettiger als vrouwelijke militairen de vrouwelijke vluchtelingen helpen. Ook draagt de kennis van moslimmilitairen over hun achtergrond bij aan een missie in een islamitisch land.” 

Klik hier voor enkele persoonlijke verhalen

Duizenden

Solkesz geeft aan dat het onderwerp diversiteit voortdurend aandacht behoeft. “Jaarlijks komen er een paar duizend nieuwe mensen bij Defensie, elk met hun eigen ideeën. Het duurt enige tijd voordat we hen hebben doordrongen van onze normen en waarden. Sommige mensen hebben nu eenmaal een mening over vrouwen bij Defensie of bepaalde ideeën bij homo's, lesbo's, transgenders of mensen met een andere etnische achtergrond. Het duurt even voordat mensen daar anders tegenaan kijken en de meerwaarde zien.” 

Wijf

‘Je bent toch geen homo’ en ‘je lijkt wel een wijf’. Het zijn opmerkingen die niemand onbekend voorkomen. Maar wat voor de één een grapje is, kan een ander als kwetsend ervaren. “Bij ongewenst gedrag gaat het vooral om (ver)oordelen, om mensen die zich laatdunkend uitlaten over bepaalde groepen. Een simpele opmerking kan hard aankomen. Mensen kunnen zich daardoor eenzaam en ongelukkig voelen. Ze functioneren minder goed en nemen dat mee naar huis.” 

Coming out

De beleving van minderheden is per Defensieonderdeel en per persoon verschillend. “Bij jonge militairen is de groepsdruk vaak groter, zeker bij gevechtseenheden. Een coming out van een 18-jarige homoseksueel is bijvoorbeeld anders bij geneeskundige eenheden waar veel vrouwen werken dan bij gevechtseenheden met uitsluitend mannen en een machocultuur.” Ook is er onderscheid tussen de rangen. “Als je overste en allochtoon bent, heb je soms een heel andere beleving dan wanneer je soldaat op de werkvloer bent”, verduidelijkt Solkesz. “Zeker als eenling is het extra moeilijk. Je moet jezelf meer bewijzen.”

Exacte cijfers van mensen met een bijzondere achtergrond bij Defensie zijn er niet. In verband met de privacywetgeving is het niet toegestaan de seksuele geaardheid of etnische en culturele achtergrond van medewerkers te registreren. Defensie gaat ervan uit dat ongeveer 4 tot 7 procent van de werknemers lhbt’er is, net als in de rest van de maatschappij. Het is overigens wel bekend dat Defensie voor bijna 14 procent uit vrouwen bestaat, bij het militaire personeel is dat ruim 9 procent.

Bespreekbaar

Commandanten spelen een cruciale rol. Als zij ongewenste omgangsvormen bespreekbaar maken, creëren zij een veilige omgeving. Dan voelen mensen met een andere achtergrond zich gesteund bij pestopmerkingen. “Als leidinggevenden wegkijken, zijn ze fout bezig”, meent Solkesz. “Aan de andere kant gaat het ook om weerbaarheid. Mensen moeten voor zichzelf opkomen, maar niet iedereen durft dat. Ook daar moeten we aan blijven werken.” 

Plan van aanpak

Solkesz werkt de komende maanden aan een plan van aanpak. Ideeën zijn er volop. Hij wil een programmabureau inclusiviteit oprichten dat de diversiteitsnetwerken ondersteunt en het programma bewaakt. Ook denkt hij bijvoorbeeld aan een meldpunt. Hij wil om tafel met onderwijsdeskundigen om inclusiviteit als rode draad in opleidingen te verweven. Programma’s moeten verder worden toegespitst op de verschillende Defensieonderdelen. En die onderdelen moeten ook zelf met voorstellen komen.  

Uit de bocht

Vooroordelen zullen we nooit helemaal uitbannen, stelt Solkesz echter realistisch vast. “Er zijn altijd mensen die uit de bocht vliegen. En ik denk dat het iedereen wel eens overkomt om een foute opmerking te maken. Maar het moet niet ingebakken zitten in de organisatie. Daar moeten we naar streven. Oordelen mogen niet ten koste gaan van mensen.”