Tekst Leo de Rooij
Foto Sergeant-majoor Gerben van Es | Video Sergeant-majoor Dave de Vaal
Lesje oorlogsrecht in Uganda
Het klasje is gemêleerd: kolonels, oversten, kapiteins, een enkele luitenant. Van bataljonscommandant tot juridisch adviseur. Een ding hebben ze gemeen: ze dragen allemaal het vlaggetje van de UPDF, Uganda People's Defence Force. En voor de klas staat een Nederlandse militair jurist om les te geven.
In het Ugandese Jinja, fraai gelegen aan de oorsprong van de Nijl (een claim die overigens nog steeds betwist wordt), ligt het Legal Training Centre. Op dit LTC verzorgen Nederlandse en Britse militair juristen (legal advisors, ook wel legads) gezamenlijk juridische opleidingen voor Ugandese officieren. En wellicht treden volgend jaar ook nog Belgische legads toe tot het Nederlands/Brits juristenteam.
Positie jurist versterken
Luitenant-kolonel Jan Stinissen, in het dagelijks leven hoofd Rechtspositie en hier leider van het Nederlandse/Britse juristenteam weet het mooi te vatten: “Ons doel is om binnen het Ugandese leger de basisbeginselen van het oorlogsrecht duidelijk te maken en de positie van de militair jurist te verstevigen. We zien graag dat de jurist een vaste plek krijgt in de ops-room. Onze ervaringen in Bosnië en Afghanistan hebben geleerd dat de behoefte aan een militair jurist bij het plannen en uitvoeren van de operaties groeiende is. Zeker nu Uganda steeds vaker deelneemt aan VN-missies op het Afrikaans continent is het belangrijk dat de militair jurist op waarde geschat wordt.”
Meerwaarde
Daarom ook zitten zowel commandanten als hun juridisch adviseurs in dezelfde klas. Om daar van majoor Emilie van den Hurk (jurist bij 1 GNC in Münster) te horen wat er allemaal valt onder internationaal humanitair recht, wat precies de consequenties van Rules of Engagement zijn, wanneer een militair doel legitiem uitgeschakeld kan worden en wat te doen als er ook burgers bij betrokken raken. “We willen ze laten inzien wat de meerwaarde van een militair jurist in het besluitvormingsproces is”, vertelt Emilie. “Een jurist maakt dingen mogelijk, is juist geen blok aan het been van de commandant. We streven ernaar dat de commandant aan het eind van de 1-weekse cursus zijn legal advisor als een onmisbare en nuttige toevoeging voor zijn staf ziet.”
Interactie
De meeste Afrika-ervaring in het (Nederlandse) team komt van kapitein Lotte Kerkkamp-de Rijcke. Als legal advisor van CIMIC was zij reeds actief in Burundi en draaide ook eerdere cursussen in Uganda. “Dit is een goeie groep cursisten”, constateert ze al tijdens de eerste dagen van de cursus. “Ze zijn mondig, komen met inhoudelijke vragen, geven veel terugkoppeling. Voor ons ook prettig als er vanaf het begin veel interactie is.”
Helder werkveld
Een rondje langs de cursisten maakt duidelijk dat kennisverbreding voor zowel commandanten als juridisch adviseurs de hoofdzaak is. Kolonel Charles Byanyima denkt dat meer gespecialiseerde kennis op juridisch gebied hem kan helpen bij operaties in Somalië. Juridisch adviseur luitenant Albert Okasang vindt dat juist in de strijd tegen terrorisme het werkveld voor commandant en zijn militair jurist helder moet zijn geformuleerd. Die woorden onderschrijft overste Stinissen van harte. “Als jurist staat voorop dat je moreel goed wil doen. Je helpt de operatie, die gericht kan zijn op het uitschakelen van mensen, maar wil ook tegelijkertijd de publieke opinie voor je winnen. Voorop staat dat je probeert het goede te doen. Daarvoor hebben we de Rule of Law!”
