Tekst Jack Oosthoek
Foto Carlien Bootsma

Wijkopper Jongsma strijdt tegen illegaliteit

Plaats om een terrein verbodsborden en geheid dat sommige mensen er een loopje mee nemen. Wijkopperwachtmeester Jan Jongsma (KMar) probeert misbruik door het publiek van het oefenterrein Marnewaard in het noorden van Groningen de kop in te drukken. De overlast is best groot. 

Zolang de mensen zich aan de regels houden, mag het publiek de Marnewaard, net als elk militair oefenterrein in ons land, gewoon op. Het is echter verboden om er met terreinmotoren en quads te rijden, te mountainbiken buiten de gebaande wegen en honden los te laten lopen. Een taboe rust er ook op stropen, wildplassen, vissen en vliegen met drones. Aan wijkopper Jongsma de taak om dit allemaal te controleren. Vaak bijgestaan door personeel van de Defensie Bewakings- en Beveiligingsorganisatie (DBBO). Overtreedt iemand de regels? Dan mag de opsporingsambtenaar Jongsma op grond van Artikel 461 van het Wetboek van Strafrecht een boete uitdelen. Kassa! 90 euro. Overigens onderzoekt het Openbaar Ministerie of dit bedrag niet omhoog moet.

Militairen maken veel gebruik van defensieterreinen voor oefeningen.

'Rijdend door de Marnewaard houd ik alles in de gaten dat rijdt, fietst en wandelt'

Jongsma, die vanuit de Willem Lodewijk van Nassaukazerne werkt: “Rijdend door de Marnewaard houd ik alles in de gaten dat rijdt, fietst en wandelt. Vooral het oefendorp geniet veel belangstelling. De mensen horen erover en willen dan een kijkje nemen. Vroeger raapten ze er gebruikte munitie. Nu militairen hun rommel na een oefening keurig netjes opruimen, is dat over.”

Wijkopperwachtmeester Jongsma (rechts), neemt samen met de commandant van de Willem Lodewijk van Nassaukazerne, kapitein Erik Meijeringh, poolshoogte in de Marnewaard.

‘Waar bemoei je je mee?’

De overlast in de Marnewaard gaat met pieken en dalen en is vooral in de weekeinden aanzienlijk. Logisch, door de week oefenen er bosjes militairen op het grootste oefenterrein van ons land en is de controle veel strenger. “Buiten het weekeinde hebben de mensen kennelijk wel ontzag voor Defensie en mijden ze de Marnewaard”, vertelt de opper die ook in de schoolvakanties veel werk aan de winkel heeft. 

'Alles bij elkaar is het een kat-en-muisspel'

Niet zelden krijgt Jongsma bij een aanhouding een grote mond. ‘Waar bemoei je je mee? Dit is toch mijn belastinggeld?' Tot nu toe lopen de meeste aanhoudingen echter met een sisser af. “De meeste mensen weten wel dat ze fout zitten en accepteren de boete probleemloos”, vertelt Jongsma. “Zeggen ze: ‘voor dat geld heb ik in elk geval een leuke dag gehad.’ In alle gevallen begeleid ik een aangehouden persoon netjes naar de uitgang. Ik ben immers een visitekaartje van de Marechaussee. Gaat het om jongeren, dan nemen we contact met de ouders op of met de politie van het dorp waar ze wonen die dan bij de ouders op bezoek gaat. Soms verstoppen mensen zich in bosjes als ze ons zien. Om weer tevoorschijn te komen zodra wij voorbij zijn. Maar dat weten wij ook… Alles bij elkaar is het een kat-en-muisspel. Of mijn werk dweilen met de kraan open is? Niet altijd. Onze informatiepositie is prima. We krijgen veel tips van bezoekers, de Nationale Politie en Staatsbosbeheer over het gedrag van bezoekers van de Marnewaard.”

Dat neemt niet weg dat het soms grondig misgaat, zoals dit voorjaar bij een paardrijdende vrouw. Geschrokken van het lawaai van een illegaal crossende quad steigert het dier, waarna de vrouw valt en twee enkels breekt. De dader verdwijnt in het niets, een traumahelikopter vervoert haar naar het ziekenhuis. Ander voorbeeld: een quad rijdt een fietsend echtpaar bijna overhoop, om vervolgens doodleuk door te crossen. Geschrokken en boos trekt het echtpaar bij Jongsma aan de bel. 

In de Marnewaard is een compleet oefendorp nagebouwd waar allerlei oefeningen gehouden worden.

Corrigerend gesprek

Komische voorvallen, ze zijn er ook. Zoals de man die in de Marnewaard naaktfoto’s van zijn vriendin maakt, een blote man op een fiets en iemand die het hele jaar door in zijn zwembroek door het oefenterrein banjert. “Ik kom een hoop rare mensen tegen”, grinnikt Jongsma die nog lang wijkopper hoopt te blijven. De baan is hem op het lijf geschreven, vindt hij. “Ik knoop liever een corrigerend gesprek aan dan direct het bonnenboekje te grijpen. Maar ik kan ook heel streng zijn, hoor. Dat hoort bij het werk van de wijkopper.” 

'Aan boze gezichten heb je niets'

Adjudant Wim Sanders beheert in Schaarsbergen de oefenterreinen Arnhemse Heide, Ede- en Ginkelse Heide en Gorsselse Heide. “Een stevige portefeuille. Ik ben dan ook veel onderweg”, zegt hij. In tegenstelling tot de Marnewaard is er in de omgeving van Schaarsbergen geen sprake van overlast. Sanders: “Het publiek houdt zich netjes aan de regels en laat bijvoorbeeld de hond alleen loslopen in een gebied waar dat mag. Als iemand toch in overtreding is, leg ik uit waarom iets niet mag. Vrijwel altijd krijg ik dan een positieve reactie. ‘Sorry, dat wist ik niet’, zeggen ze dan.” Dat komt misschien ook omdat Sanders geen heil ziet in een strenge aanpak van ‘overtreders’. “Aan boze gezichten heb je niets.”

'De mensen hebben kennelijk respect voor ons'

Ook op de oefenterreinen rond de Generaal-majoor De Ruyter van Steveninckkazerne in Oirschot zijn de incidenten op één hand te tellen, vertelt sergeant-majoor John de Heijde, planner Schietbanen en Oefenterreinen van 13 Lichte Brigade. Soms loopt er een hond los of scheurt een crossmotor door het gebied, maar daar blijft het meestal bij. De Heijde schrijft dit toe aan de preventieve aanpak van 13 Lichte Brigade. Als onderdeel daarvan laat de opzichter van bureau Schietbanen en Oefenterreinen zich vaak zien in het gebied. Hoewel dat nooit met zekerheid is vast te stellen, zijn bezoekers daardoor waarschijnlijk minder geneigd de regels te overtreden, denkt De Heijde. “Hoe dan ook, het publiek heeft respect voor ons en voor de defensieterreinen rond Oirschot.”