'We hadden de zenuwen in ons lijf'

25 jaar na de Golfoorlog

Rijen, rijen Humvees, tanks en pantserwagens wachten in de Rotterdamse Beatrixhaven op transport. In recordtijd zal het vrachtschip s.s. Algol volgeladen worden met Amerikaans materieel om koers te zetten naar de Perzische Golf. November 1990, de aanloop naar operatie Desert Storm die uiteindelijk in januari 1991 begon. Aanleiding voor het wapengekletter vormde de Iraakse inval in Koeweit die 25 jaar geleden op 2 augustus 1990 begon.

2 augustus 1990

Binnen enkele uren overrompelen de troepen van dictator Saddam Hoessein het veel kleinere Koeweit. Nog dezelfde dag eist de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties de onvoorwaardelijke terugtrekking uit het oliestaatje. Antwoord blijft uit. De VN stelt een handelsembargo in tegen Irak. Voor de handhaving daarvan stuurt de internationale gemeenschap schepen naar de Perzische Golf.

29 november 1990

De Veiligheidsraad geeft toestemming de Irakezen met geweld uit Koeweit te verdrijven. Met operatie Deforger worden via Rotterdam in recordtijd 15.000 stuks voornamelijk tanks en pantserwagens en ruim 400 helikopters verscheept. Amsterdam en Delfzijl zien bijna 30.000 ton munitie en 7.000 ladingen voor raketwerpers voorbijkomen.

17 januari 1991

Medio januari houdt de wereld zijn adem in. Op de 17e om 00:30 is het zo ver: de coalitie begint met een grootschalig luchtoffensief. Militairen van de 5e Groep Geleide Wapens van de luchtmacht zijn op dat moment met hun Patriots onderweg naar Turkije. Ze horen tijdens de vlucht naar Diyarbakir over de geallieerde luchtaanvallen. Doel is de Irakezen uit Koeweit verjagen. De tweede fase van Desert Storm, het grondoffensief, begint een week later. Na honderd uur grondoorlog vraagt het Iraakse regime om een staakt-het-vuren.

Brede Nederlandse bijdrage

De inzet van ons land tijdens de eerste Golfoorlog is breed. Van Amerikaans materieel uit West-Europa naar de Perzische Golf verschepen tot het Turks en Israëlisch luchtruim beschermen tegen Iraakse Scudraketten. (Klik voor de exacte Nederlandse inzet op de cijfers in het kaartje van de regio.) Maar hoe is het om na een Patriotmissie waarin geen vijandelijke raket is gezien naar huis te keren, of om als arts in een Zweeds veldhospitaal Iraakse krijgsgevangenen te behandelen? 

Gewonde zielenpieten

“Ze waren niet ondervoed, maar wel heel timide”, zei majoor-arts Willem Wertheim toentertijd in de Defensiekrant. “Wanneer er vliegtuigen overvlogen, krompen ze ineen.” De arts werkte ruim twee maanden in het Zweeds veldhospitaal in de buurt van Riad in Saoedi-Arabië (kaart nummer 5). Hier behandelde hij alleen krijgsgevangenen. Wertheim kreeg sterk de indruk dat ze door de Saudi´s niet vriendelijk werden ontvangen. “Voor alles wat we deden, werden we bedankt. Ze waren ontzettend dankbaar.”

Voor vertrek Saoedi-Arabië hield Wertheims team zich nog groot. "We hadden de zenuwen in ons lijf." In het vliegtuig groeide dat onbestemde gevoel. Vooral toen we hoorden wat we allemaal moesten meetorsen ter bescherming tegen NBC-wapens. Later bleek die uitrusting geen onnodige ballast. We hoorden tijdens ons verblijf meerdere Scuds voorbijkomen. Het was er bepaald geen pretje."

Wild Turkey

Nederlandse luchtafweerraketten werden zowel in Turkije als Israël gestationeerd. De Patriots en Hawks die bij de vliegbasis van Diyarbakir in Turkije (kaart nummer 4) het luchtruim tegen Scudraketten verdedigen, keren eind maart 1991 terug naar hun thuisbases in Duitsland. Hoewel er geen vijandelijke Scuds op Turkije zijn afgevuurd, twijfelt de commandant van de 5e Groep Geleide Wapens kolonel Jaap Tees niet aan het belang van de missie. “Als er niets gebeurt, is het makkelijk je af te vragen wat voor nut het heeft gehad. Maar er was wel degelijk dreiging.” Wellicht heeft de aanwezigheid van de Nederlandse squadrons als onderdeel van de NAVO-versterkingen in Turkije een rol gespeeld bij de afweging van Saddam het land niet aan te vallen.

De Turkse bevolking is de Nederlanders in ieder geval behoorlijk dankbaar. Kinderen en volwassenen langs de weg zwaaien bij het vertrek naar de colonne of houden hun vingers in Victorie-groet omhoog. In een brief aan minister van Defensie Relus ter Beek, bedankt zijn Amerikaanse collega Dick Cheney Nederland voor de inzet. “Without the combined efforts of The Netherlands and other freedom-loving countries, this victory would not have been possible.”