Tekst Evert Brouwer
Foto SM Hilbert Buter en John van Helvert
‘Petje af voor iedereen die dit mogelijk heeft gemaakt’
De Nederlandse mijnenjager Zr.Ms. Vlaardingen is vorige maand overgedragen aan de Oekraïense marine. Dat gebeurde tijdens een ceremonie op de Belgische marinebasis in Zeebrugge. Om veiligheidsredenen is de opleiding van de Oekraïense bemanning en de betrokkenheid van de Koninklijke Marine achteraf pas bekendgemaakt.
Een terugblik met 3 van de hoofdrolspelers: commandant Mijnendienst kapitein ter zee Lex van der Kraan, oud-commandant Zr.Ms. Schiedam kapitein-luitenant ter zee Gerben Koren – commandant veiligheidsteam in de laatste fase van het Oekraïense opwerktraject – en luitenant ter zee 1 Ludo Willems. Deze laatste was projectleider namens het Marinehoofdkwartier en spin in het web, die de diverse partijen bij elkaar moest brengen en houden. “Alle touwtjes aan elkaar knopen”, zo omschrijft Willems het zelf.
Veel afstemming
Ga er maar aan staan: Belgische en Nederlandse instructeurs en technici van de Navy Academy (NAC) in België, de afdeling Afstoting van het Commando Materieel en IT, Buitenlandse Zaken, de Mijnendienst en Paresto – voor de voeding – bijeenbrengen. Koren: “Dan was er ook nog de Duitse marine, die Fire fighting and damage control voor de rekening nam, gevolgd door het team van de Mine Countermeasure Vessels Operational Sea Training (MOST) uit België. En dan was er nog de projectdirectie Oekraïne, van de Commandant der Strijdkrachten. Nationaal valt mijn projectwerk onder deze directie en daar heb ik veel mee afgestemd. Aanvankelijk deed ik de overdracht van de Vlaardingen naast mijn dagelijkse werk, maar dat bleek al na een paar dagen onmogelijk.”
‘Het was veel, maar dankbaar werk’
Nooit vergeefs
Ze hebben alle 3, om verschillende redenen, een paar slapeloze nachten gekend. Maar ieder kijkt met zeer veel voldoening terug op de periode van 15 weken waarin de Oekraïense kernbemanning is opgeleid door het veiligheidsteam. Van der Kraan haast zich daarbij te melden dat nog veel meer mensen betrokken waren bij het gereedstellen van schip en bemanning. “We hebben een beroep gedaan op een groot aantal medewerkers. Nooit vergeefs en dat in een tijd dat we bezig zijn met de invoering van nieuwe schepen en systemen. Wat er met alle partijen op mat is gelegd, daarvoor neem ik mijn petje af. Het was heel veel, maar dankbaar werk.”
Neuwe namen
De Vlaardingen heeft inmiddels een nieuwe naam, Melitopol, een door Rusland bezette stad. Een tweede Nederlandse mijnenjager, Zr.Ms. Makkum, wordt eind dit jaar overgedragen en hernoemd tot Henichesk. De Maritime Capability Coalition van 17 NAVO-landen ondersteunt de opbouw van de Oekraïense marine. De Melitipol, Henichesk en BNS Narcis (straks Marioepol) liggen voorlopig in de haven van Portsmouth, in afwachting van het moment dat de Bosporus, de toegang tot de Zwarte Zee, weer opengaat voor oorlogsschepen. Dat geldt ook voor de 2 mijnenjagers die de Britse marine heeft geschonken: ex-HMS Shoreham en ex-HMS Grimsby, nu Cherkasy and Chernihiv.
‘We hebben hier en daar moeten schipperen’
Afremmen
Na zo’n 12 weken theorie en training op de simulatoren in Zeebrugge kon de bemanning onder leiding van het Nederlandse veiligheidsteam het zeegat van Zeebrugge uit. Dat gebeurde onder leiding van Koren en een ploeg van 15 man. “En dat in een tijd van schaarste van personeel en materieel”, onderstreept de overste nog maar eens. “We hebben hier en daar moeten schipperen. De wachtsofficier van mijn team kwam bijvoorbeeld van de Onderzeedienst. Dat klinkt misschien vreemd, maar voor het navigeren is dat geen probleem.”
De officieren merkten al snel dat de ervaring binnen de Oekraïense bemanning sterk uiteenliep. Koren: “Sommigen zijn bij wijze van spreken zo van straat geplukt en op het schip geplaatst. Zeeziekte was daardoor in het begin ook een vertragende factor. Over de inzet van de Oekraïners viel overigens niets te klagen; je moest ze eerder afremmen.”
‘Hier en daar was het ritselen, regelen en improviseren’
Veel vervangen
Omdat de Vlaardingen nog gereed moest worden gemaakt voor de overdracht, vond de opleiding van de Oekraïense bemanning in het begin plaats op Zr.Ms. Makkum. Dat zusterschip wordt later dit jaar overgedragen aan Oekraïne. Het gereedmaken van de Vlaardingen had volgens Willems wel wat voeten in de aarde. “De bemanning van de Vlaardingen stapte vorig jaar na de uitdienststelling over op de Schiedam en nam begrijpelijk allerlei handige zaken en apparatuur mee. Veel moesten we dus vervangen. Zo was het kombuis bijvoorbeeld al leeg en ontbraken bestek en servies. Hier en daar was het dus ouderwets ritselen, regelen en improviseren om alles weer compleet te krijgen.”
Alles eruit gehaald
Met een Belgische .50-mitrailleur op een voormalig Nederlands schip naar een Britse haven varen met een Oekraïense bemanning aan boord, dat biedt ook een flinke uitdaging. “Voor de apparatuur aan boord hebben we een paar leveranciers gevraagd of we die mochten overdragen. Ook hier hebben we regelmatig naar bijzondere oplossingen moeten zoeken.”
Van der Kraan, Koren en Willems kijken al met al tevreden terug op wat met de inzet van alle betrokken is bereikt. “Wij hebben alles eruit gehaald wat menselijk mogelijk was”, stelt Koren. “Het liefst leid je de Oekraïners op tot ons niveau, maar dat gaat niet in zo’n korte tijd. Nu zijn we bezig met de voorbereidingen voor de overdracht van de Makkum eind dit jaar. Voor die tijd voeren we de lessen door die we hebben geleerd van de Vlaardingen en de Narcis. En dat zijn er heel wat.”
Engelse les
Voordat de laatste fase van de training aanbrak, kreeg het overgrote deel van de Oekraïense bemanning Engelse les bij het taleninstituut op de Bernhardkazerne in Amersfoort. Dat bleek een gouden greep. Koren: “Niet iedereen was het Engels namelijk even machtig. Er zijn de gehele opwerkperiode trouwens wel tolken en een Letse liaison beschikbaar geweest. Die laatste was vooral belangrijk bij de technische uitleg: hij sprak Russisch en kende het scheepstype, omdat de Letten in 2005 schepen van de Alkmaarklasse hebben overgenomen.”
