Operatie Orange Shield stond als een huis

Grote inzet CZSK onmisbaar voor veiligheid NAVO-top

De NAVO-top in Den Haag is inmiddels al een paar weken voorbij. Daarmee is voor Defensie operatie Orange Shield inmiddels wel zo’n beetje afgerond. Het ging om de grootste veiligheidsoperatie ooit in Nederland en op de Noordzee. Zo’n 5.000 militairen, reservisten en andere defensiemedewerkers zetten zich in om de historische top vlekkeloos te laten verlopen. Wat was de rol van de (varende) marine-eenheden? Hierbij een greep uit de deelnemers, zonder iedereen recht te kunnen doen.

Vanuit CZSK zijn er inclusief de eenheden op zee, op de wal en in de ondersteuning zo’n 1.000 mensen betrokken geweest bij de NAVO-top. Dit waren ongeveer 500 op de schepen, 200 mariniers aan de wal, een man of 60 in het Joint Interagency Task Force North Sea (JIATF-NS)-hoofdkwartier en talloze betrokkenen vanuit Groot Bovenwater, de Mijnendienst en de Directie Materiële Instandhouding. Dit is nog exclusief personeel van Kustwacht en Politie, die ook op zee en in Den Helder meedraaide.

‘Cruciaal punt was de aansturing’ – KLTZ Jasper Bol, stafofficier Operationeel Jaarplan Marine Hoofdkwartier

“Toen de voorbereidingen voor de NAVO-top in juni 2024 begonnen, was ik binnen de Future Operations-sectie van het Marine Hoofdkwartier (MHK) in een goede positie om de coördinatie van de CZSK-inzet op te pakken. Binnen het MHK vormden we een team, waar ook de groepscommandanten Groot Bovenwater en Mijnendienst deel van uitmaakten. CZSK was de kartrekker van de interdepartementale Expertgroep Maritiem, wat ons een goed informatiepositie gaf. We hebben snel geschakeld om ervoor te zorgen dat we voor Orange Shield voldoende eenheden op de Noordzee zouden hebben. Zo hebben we een luchtverdedigings- en commandofregat (LCF), een M-fregat en een OceanGoing Patrol Vessel (OPV) ingedeeld. Besloten we 3 mijnenjagers voor deze periode op de Noordzee te houden en hebben we aanvullende behoeftestellingen opgestart voor C-UAS systemen (Counter-Unmanned Aerial Systems; bewapening tegen drones, red.).”

“Het cruciale punt was de aansturing; die gebeurde vanuit het nieuwe JIATF-NS ondergebracht in het hoofdkwartier in Den Helder. Door dit samenwerkingsverband konden we snel schakelen met Politie, Kustwacht en de betrokken ministeries, kustgemeenten en havenmeesters. Het was goed dat we een week van te voren al op zee waren om met een trainingsprogramma uit te voeren en het beeld op te bouwen. We hebben een flink aantal Russische schepen geëscorteerd en uiteraard de nodige schepen moeten wijzen op de zeeruimsluiting die van kracht was. Onze mariniers hebben aan de wal hun bijdrage geleverd in het bewaken en beveiligen van de NAVO-top en tijdelijke militaire objecten. We kunnen terugkijken op een goed verlopen operatie, zonder noemenswaardige bijzonderheden.”

‘Er is niets gebeurd; daarvoor waren wij ook op zee’ – KLTZ Dennis Oorburg, commandant Zr.Ms. Tromp

“De rol van de Tromp tijdens de NAVO-top was tweeledig. Ten eerste het zeegebied bij Den Haag vrij van scheepvaart houden en ten tweede het controleren van het luchtruim en dienen als uitwijklocatie voor het Air Operations Control Station (AOCS) Nieuw-Milligen. Een luchtverdedigings- en commandofregat is uitgerust met de Smart L-radar, waarmee je het hele luchtruim kunt overzien. Daarnaast beschikt het schip over alle communicatiesystemen die ook in Nieuw-Milligen aanwezig zijn, zowel voor data als voor voice."

"Het grootste deel van onze voorbereiding op de top vond eigenlijk al plaats tijdens de NAVO-inzetten van de 5 maanden ervoor. Ook toen voerden we de taken uit waarvoor dit schip gemaakt is. Naast de eigen bemanning hadden we tijdens de top mensen van het AOCS aan boord, net als een cyberteam en een team dat een anti-dronesysteem kon bedienen. Bijzonder aan onze taak was dat we zo dicht bij huis bijdroegen aan de veiligheid op zee, met alle wapensystemen op scherp. We kijken positief terug op onze inzet tijdens de NAVO-top, zeker gezien het feit dat er niets gebeurd is. Dat was uiteindelijk toch ook het doel waarvoor wij op zee waren.”

‘Gevoel dat we hebben bijgedragen aan de veiligheid’ – LTZ 2 Wouter van Leesten, wachtsofficier Zr.Ms. van Amstel

“Zr.Ms. Van Amstel is tijdens de NAVO-top ingezet om het zeegebied voor Scheveningen te bewaken. De Van Amstel deed dit samen met de andere schepen van zowel de marine als de Kustwacht. Daarnaast waren we ook aangewezen om zo nodig schepen door de Nederlandse Exclusieve Economische Zone te escorteren. Toen het zeeruim nog niet gesloten was, hebben we een Russisch fregat, korvet, onderzoeksschip en een door een sleepboot begeleide onderzeeboot geëscorteerd. Ons schip is weliswaar gespecialiseerd in anti-onderzeeboot operaties, maar beschikt, ook dankzij de NH90-boordhelikopter, over een uitgebreid sensoren- en wapenpakket en een grote manoeuvreerbaarheid om tevens beveiligingstaken uit te kunnen voeren.”

“De Van Amstel is begin dit jaar afgeoefend tijdens de zware Franse oefening ‘Polaris’, maar de specifieke voorbereiding voor de NAVO-top kregen we in de week voor de top, bij Scheveningen. Dan ging het vooral om het tegengaan van asymmetrische dreiging, zoals aanvallen met bijvoorbeeld onbemande bootjes. Tijdens de top deed iedereen zoals altijd het werk dat gedaan moest worden, maar we voelden ons wel betrokken bij hetgeen waarvoor we werden ingezet. Vooral het escorteren van de Russische eenheden in de week voor de top heeft een gevoel achtergelaten dat we hebben bijgedragen aan het garanderen van de veiligheid van de top.”

‘Scheepvaart gewaarschuwd of met boardingteams benaderd’ – LTZ 2OC (LD) Loes Markerink, hoofd Logistieke Dienst Zr.Ms. Groningen

“Tijdens de NAVO-top hadden wij als taak om te patrouilleren binnen een aangewezen gebied met andere Nederlandse eenheden. Hierbinnen was verder geen scheepvaart toegestaan en eenieder werd dan ook verzocht het gebied te verlaten. Dat wij een patrouillevaartuig zijn, met snelle FRISC’s, een NH90-boordhelikopter en boardingteams, maakt ons schip zeer geschikt voor deze taak. Een week voor de top lagen wij samen met de andere eenheden al in het gebied en konden we met elkaar oefenen en verdere afspraken maken. De uitvoering van onze taken kwam grotendeels overeen met het werk dat we als OPV in de West doen. Wat deze inzet anders maakte, waren de externe partners waarmee we samenwerkten, zoals de Politie.”

“Een deel van de bemanning zat volledig in de ondersteuning van de NAVO-top, zoals het personeel in de Cobra (= Commando Brug Achter, red.), op de brug, aan dek en binnen de boardingteams. De rest van de bemanning bood vooral ondersteuning op logistiek en technisch vlak. Er zijn tijdens de top geen hele bijzondere dingen gebeurd. Wel hebben we een aantal keren de recreatieve scheepvaart moeten waarschuwen of zelfs met onze boardingteams moeten benaderen met het verzoek het gebied te verlaten. Wij kijken ten slotte goed terug op onze inzet; het was mooi om de top op deze manier te kunnen ondersteunen.”

'Mede dankzij ons kon Politie veel drones onderscheppen’ – LTZ 2 Mark van Zoelen, mijnenjachtofficier Zr.Ms. Zierikzee

“De primaire taak van de Zierikzee was het fungeren als Counter-Unmanned Aerial Systems (C-UAS)-eenheid. Daartoe waren we uitgerust met een systeem dat drones al op afstand kan detecteren en indien gewenst ook overnemen. Door onze positionering dicht onder de kust, konden wij niet alleen drones die vanaf zee kwamen detecteren, maar ook die boven land binnen de restricted airspace vlogen. Mede dankzij onze waarnemingen was de Politie in staat om veel van deze drones te onderscheppen en in beslag te nemen. Naast de C-UAS-taak, werden wij ook ingezet om te patrouilleren binnen het afgesloten zeegebied voor de kust van Scheveningen en Noordwijk en eventuele inkomende scheepvaart te wijzen op het feit dat zij een afgesloten gebied invoeren.”

“Zr.Ms. Zierikzee is natuurlijk primair een mijnenjager, dus er was wel flexibiliteit nodig om bovenstaande taken in korte tijd te trainen. Zelf had ik hier gelukkig al ervaring mee, vanuit mijn neventaak als Fire Support Officer binnen het Fire Support Team. Dat reageert op dreiging door kleine oppervlakte- of luchtcontacten. Gedurende onze inzet was de bemanning ervan doordrongen dat dit een historische en unieke top was voor Nederland. De bemanning van Zr.Ms. Zierikzee is daarom blij dat zij een bijdrage heeft kunnen leveren aan het veilige en soepele verloop hiervan.”

‘Grootse opzet maakte operatie complexe, maar mooie uitdaging’ – LTZ 2OC Joris de Jong, oudste officier Zr.Ms. Schiedam

“Tijdens operatie Orange Shield was een groot deel voor de kust van Scheveningen gesloten voor normale scheepvaart. Op een corridor vanuit het zuiden na, waardoor alleen schepen met toestemming het gebied mochten binnenvaren. Samen met andere schepen, de Politie en de Kustwacht hebben wij dit gebied bewaakt en gecontroleerd. Daarnaast lagen wij voor de kust met een systeem om drones te detecteren om zo eventuele dreiging van zee waar te nemen en indien nodig te neutraliseren.”

“Voorafgaand aan de daadwerkelijke operatie hebben wij deelgenomen aan een CET-FIT fase. In deze periode hebben wij door middel van gerichte oefeningen (zoals tegen drone-dreiging) met verschillende eenheden getraind om ons gereed te maken voor de inzet. De grootse opzet van de organisatie, met veel eenheden te land, ter zee en in de lucht – niet alleen van Defensie, maar ook de genoemde Politie en Kustwacht –, maakte de inzet extra complex. Maar ook een mooie uitdaging! Wij hebben onze rol tijdens de NAVO-top ervaren als een mooie bijdrage aan een groter geheel. De bemanning stond paraat, was scherp en was zich bewust van de grote belangen die er speelden. ‘Trots’ is een mooi woord om alles samen te vatten.”

‘Op daadwerkelijke dreiging is adequaat gereageerd’ – LTZ 2OC (SD) Maarten Zeeuwen, commandant KMR BBTIN Squadron

Tijdens de NAVO-top zijn we met 2 troops reservisten van het KMR BBTIN Squadron ingezet (Koninklijke Marine Reserve Bewaken en Beveiligen bij Terrorisme in Nederland). Daarbij ondersteund door de staf van KMR Operationele Eenheden Mariniers en KMR Logistiek. Als BBTIN-eenheden zijn we specifiek opgeleid voor het uitvoeren van bewakings- en beveiligingstaken in het hogere geweldsspectrum, samen met de Politie. Wij zijn tijdens de top zowel in Den Haag als op Schiphol ingezet. Op beide locaties kregen we cruciale hoog-risico locaties toegewezen, samen met Politie-eenheden. Dit ging specifiek om de verkeerssluizen van de binnenste ring bij het World Forum in Den Haag, de tijdelijke terminal bij Schiphol plus de Polderbaan en delen van de snelweg A4.”

“Ter voorbereiding op deze inzet hebben we samen met de Bewakingseenheden van de Politie aanvullende trainingen opgezet. Je bent tijdens zo’n top namelijk the last line of defense. Dat vraagt om een bepaalde mindset. Deze inzet speelde zich daarbij ook nog af voor de ogen van vele hoogwaardigheidsbekleders en voor de camera’s vanuit letterlijk de hele wereld. Er zijn tijdens onze inzet absoluut bijzondere dingen gebeurd; we hebben te maken gehad met een uiteenlopend dreigingsbeeld. Gelukkig is daar door de veiligheidsdiensten steeds adequaat op gereageerd. Zo kon de NAVO-top veilig en waardig verlopen, zoals wij dat ook voor ogen hadden. We zijn enorm trots dat we deze inzet mochten doen en de samenwerking met de Politie-eenheden verliep bijzonder prettig. We hebben veel complimenten gekregen. Daarnaast hebben we waardevolle leerpunten meegenomen, waarmee we onszelf verder kunnen verbeteren. Al met al zijn we er weer klaar voor als Nederland ons opnieuw nodig heeft.”

'Een genoegen dat wij deel uit maakten van grootste veiligheidsoperatie’ – AOOODND Erwin Meppelink, gezagvoerder duikvaartuig Nautilus

“Wij lagen als enige schip niet op zee, maar aan een kade in Scheveningen in een met hekken afgezet gebied. Onze rol was logistieke ondersteuning bieden voor de duikteams die pre bomb checks moesten uitvoeren, op verschillende locaties in Den Haag en Rotterdam. Wij fungeerden verder als een soort DHL Service Point voor de eenheden op zee. Materiaal, onderdelen en eventueel voeding werden bij ons afgeleverd en vervolgens per RHIB door deze eenheden bij ons opgehaald. Of we brachten het zelf naar de schepen. Zo konden de schepen doorgaan met hun primaire taak.”

“Verder was het handig dat wij duikmateriaal aan boord hadden en extra slaapaccommodatie voor eventuele gasten. Daarnaast kon onze bemanning, 8 man in totaal, logistieke ondersteuning bieden aan andere eenheden in de buurt, wanneer dat nodig was. Tussendoor heeft ons eigen duikteam trouwens nog wel een buitenboordmotor van 350 PK opgedoken, in de buurt. Het voordeel van flexibel zijn... Los van veel helikopters in de lucht en veel Politie op de been, kregen we verder niet veel mee van de NAVO-top zelf. We kijken hoe dan ook terug op een goede en veilige inzet. Het was mij een genoegen dat ik samen met mijn team deel kon uit maken van de grootste veiligheidsoperatie die er ooit in Nederland is geweest.”

‘Normaliter focussen we vooral op wat er onder water gebeurt’ – LTZ 2OC Roel Defauwes, oudste officier Zr.Ms. Willemstad

“Zr.Ms. Willemstad patrouilleerde samen met de andere marineschepen voor de kust van Zuid-Holland. Tijdens de NAVO-top gold hier een restrictie voor de civiele scheepsvaart. Daarnaast werd ook door ons het verbod op het gebruik van drones gewaarborgd. De Willemstad heeft net als andere mijnenjagers weinig diepgang en is daardoor zeer geschikt om vaarbewegingen dicht onder de kust te monitoren. Hier konden we de Politie tevens direct ondersteunen bij het detecteren van drones. Specifieke taken voor Orange Shield hebben we in de weken voorafgaand aan de NAVO-top beoefend. Normaal gesproken opereert de Willemstad in een verband met andere mijnenjagers, met vooral de focus op wat er onder water gebeurt. Tijdens de top lag de focus veel meer op beeldopbouw en informatieuitwisseling tussen de marineschepen, Kustwachtschepen en Politie.”

“Deze unieke manier van samenwerken zorgde ervoor dat bemanningsleden vaak pragmatisch te werk moesten gaan. Veel bemanningsleden hebben een vrij rustige periode gehad, maar de neuzen stonden wel dezelfde kant op. Zo werden schepen en drones ook gemeld door bemanningsleden vanaf het halfdek en werd de bemanning steeds ingelicht over eventuele ontwikkelingen gedurende Orange Shield. Door de goede samenwerking met de andere marineschepen, Kustwacht en Politie kijken we terug op een geslaagde operatie, maar ook vanwege de interne lessen die getrokken konden worden tijdens en na het uitvoeren van Orange Shield.”