'Boek bevordert de saamhorigheid'

Canon van de KM: geschiedenis in 50 vensters

In oktober verschijnt 'De Canon van de Koninklijke Marine. Geschiedenis van de Zeemacht'. Op de cover staat naast de naam van historicus Anne Doedens, auteur van vele boeken, ook die van voormalig Commandant Zeestrijdkrachten vice-admiraal b.d. Matthieu Borsboom. Hij geeft met Doedens in 50 vensters zicht op de historie van de marine. “Het leert je waar de marine voor staat, waar je deel van uitmaakt en wat er van jou verwacht kan worden.”

De ontstaansgeschiedenis van het boek gaat terug naar de periode dat Borsboom commandant van de marine was. "Anne Doedens klopte bij mij aan, omdat hij bezig was met de voorgeschiedenis van Chatham en daar nieuwe zaken over had ontdekt. Ik was wel altijd al bezig met de geschiedenis van Koninklijke Marine. Het begon allemaal met de vraag: wanneer is nu eigenlijk ‘onze’ marineverjaardag? Het ergerde mij al decennialang dat andere landen het allemaal op orde hadden en hun marineverjaardag vierden en wij niet."

Verjaardag van de Marine?

Als Commandant Zeestrijdkrachten kon Borsboom er wat aan doen. "Ik haalde maritieme professoren, hoogleraren en andere deskundigen bij elkaar voor een diner op het Paleis in Den Helder en zei: 'Dames en heren, u krijgt van mij lekker eten, maar ook huiswerk; namelijk over de mogelijke geboortedag van onze marine'. Er kwamen verschillende antwoorden op deze onderzoeksvraag. Uiteindelijk hebben we gekozen voor de ordonnantie op de admiraliteit door keizer Maximiliaan op 8 januari 1488 en hebben we in 2013 de 525e verjaardag gevierd. Er bestond al een fantastisch boek over de geschiedenis van de KM van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH): 'Kroniek der Zeemacht'. Dat heb ik bij KM 525 laten updaten, want het boek was inmiddels 25 jaar oud. Toen ik commandant af was, concludeerde ik dat ongeveer iedere organisatie een canon had, behalve de marine. Die moest er dus komen." 

Nieuw avontuur

De keuze voor Anne Doedens als co-auteur lag voor de hand. "Hij had al een aantal boeken geschreven op het gebied van de zeegeschiedenis en weet dus hoe het moet. Bovendien had hij al meegewerkt aan meerdere canons." Tijdens het archiefonderzoek vonden ze de ene parel na de andere. "Dingen die nog nooit door iemand waren opgevraagd; operationele dagboeken van 200 jaar geleden. Anne weet als geen ander in die archieven een schat aan informatie te vinden. Voor mij was het een nieuw avontuur."

Iets toevoegen

Er waren maar 50 vensters te verdelen en dat betekende keuzes maken. "We vonden het belangrijk dat het om zaken ging waaraan we iets konden toevoegen. Het moesten vensters zijn waarmee je door de tijd heen kijkt. Zoals de anti-piraterij. Dat deden we al een tijd en doen we nog. Vrouwen bij de marine: van 'daar was laatst en meisje loos' tot de recente aanstellingen van vrouwelijke commandanten en alles er tussen in. We hebben geprobeerd verbanden te leggen. Als je wat over de Mijnendienst doet, komt er ook iets over de Onderzeedienst. We nemen standpunten in en schuwen gevoelige onderwerpen niet, zoals de bevrijdingsactie bij De Punt en slavernij. We stellen ook de vraag: wat zijn (zee)helden? Van Speijk is daar een mooi voorbeeld van. Hartstikke actueel. We belichten de onderwerpen vanuit zoveel mogelijk perspectieven."

Leuk als er discussie komt

De interessantste vensters vindt Borsboom die over de Bataafse tijd. "Niet de glorietijd van de marine, maar voor veel mensen waarschijnlijk wel een eyeopener. We hebben geprobeerd leesbaar te schrijven; zonder dat het een academisch boek is. Je krijgt er een complete boekenlijst bij voor het geval dat je meer wilt weten. Je kunt het ook als roadtrip guidance gebruiken. Bij elk onderwerp staat een aantal te bezoeken plaatsen."

Wat Borsboom betreft is het ook een studieboek dat iedereen die bij de KM werkt (of heeft gewerkt) gelezen moet hebben. "Er zijn 50 vensters. Pak een canonvenster per week. En in de 2 laatste weken van het jaar, die je dan nog over hebt, voeg je zelf een venster toe. Dat vind ik belangrijk. Het boek is niet af. Het is ‘een keuze uit’.... Ik zou het leuk vinden als er discussie over komt, want dan gaat het leven. Dat is mooi voor die weken 51 en 52. Het boek bevordert de saamhorigheid. Het leert je waar de marine voor staat, waar je deel van uitmaakt en wat er van jou verwacht kan worden."

Andere benadering

Borsboom was adviseur voor een aantal boeken. "Het bijdragen aan een boek of het zelf maken is een verschil. Zelf schrijven is een enorm werk, maar ook enorm leuk. Dus ik sluit niet uit dat ik het nog eens probeer. Het was een genoegen om met Anne samen te werken; wat een kennis en energie! Ik deed het voor de marine: die is gewoon zo mooi en verdient met de Canon een andere benadering dan alle duizenden boeken die er al zijn."