‘Hoop dat we mensen een goed gevoel kunnen bezorgen’
Als het nodig is om de laatste eer te bewijzen aan een overleden collega, staat de draagploeg van de luchtmacht paraat. Maar ook om achterblijvers “een goed gevoel mee te geven in een rottijd, zodat het sluitstuk goed is en de nabestaanden kunnen terugkijken op een mooie uitvaart”, zegt commandant sergeant-majoor Sander van der Haar.
Tekst: kapitein Nico Schinkelshoek | Foto’s: Mark van Stokkom
Op een doordeweekse avond verzamelen op Vliegbasis Deelen de leden van de Draagploeg CLRS zich voor hun maandelijkse training. Buiten kantooruren, zodat iedereen erbij kan zijn. De ploeg bestaat namelijk uit zowel beroepsmilitairen als reservisten. Na een praatje van de commandant begeven de militairen zich naar de hangaar. Daarin staat van alles wat ze kunnen tegenkomen tijdens een uitvaart: van een replica van de trap bij Paleis Noordeinde tot een katafalk (een verhoging waarop een doodskist staat, red.) en zelfs een graflift.
‘We kunnen dit straks maar één keer goed doen’
Super persoonlijk
Terwijl Van der Haar vertelt over het werk, oefent het team in de hangaar met het tillen en dragen van de kist. De zweetdruppels op de voorhoofden tonen dat het werk intensief is. Afhankelijk van de wensen van de overleden collega of de nabestaanden is er een hoornblazer aanwezig en ligt er een Nederlandse vlag op de kist. Er volgt dan nog een mogelijkheid om die vlag te laten vouwen door de draagploeg. Ook die handeling oefenen de vrijwilligers. ‘Vouw, vlag’ klinkt het na een korte pauze door de ruimte. Met uiterste precisie verandert de driekleur in een strak opgevouwen pakketje. “Als dat gebeurt, neemt de hoogstgeplaatste militair in de zaal deze in ontvangst. Dat is meestal de commandant van de overledene, die ‘m doorgeeft aan de nabestaanden. Daar komt een woordje bij. Dat is super persoonlijk”, legt de commandant uit. Tussen de oefeningen door is voldoende ruimte voor een lolletje, maar tijdens het trainen is de sfeer serieus. “We kunnen dit straks maar één keer goed doen”, benadrukt hij.
‘Eervol, of ik die collega nou wel of niet ken’
Sergeant Luc – beroepsmilitair
Bij het 301 Squadron op Vliegbasis Gilze-Rijen regelt sergeant Luc alles op het gebied van materieel voor helikopters. Van rotorbladen tot kleine boutjes. Sinds 2018 is de logistiekeling daarnaast ook actief in de draagploeg. Een vrijwilligersfunctie. Vanuit de staf kwam een oproep voor nieuwe collega’s en op zijn werkplek was het destijds ‘redelijk rustig’. Hij zocht daarom wat extra uitdaging. Luc reageerde op de oproep en ging langs voor een kennismaking.
“Er was eigenlijk gelijk een klik en sindsdien zit ik erbij”, legt hij uit. Zijn hart gaat sneller kloppen van het bijbehorende stukje ceremonieel. “Ik kan mezelf hier op heel veel manieren prikkelen. Juist omdat we zo naar perfectie streven, ben ik heel kritisch op elke beweging die ik maak. Daar word je langzamerhand steeds beter in. Als individu en groep. We zijn een hechte en eerlijke club die ergens voor staat. Dat dragen we graag uit naar de rest van Defensie.”
Maar bovenal noemt Luc het een ‘eervolle taak’ om een laatste eer te bewijzen aan de desbetreffende persoon en de familie. “Of ik die collega nou wel of niet ken.”
Visitekaartje
Van der Haar noemt de draagploeg dan ook een ‘visitekaartje van de luchtmacht’. “De uitvaart is het begin van het rouwproces. Pas daarna kom je in een vacuüm waarin je je realiseert dat je dierbare er niet meer is. Dan ga je erover nadenken en ook terugdenken. Het eerste beeld dat dan in je opkomt, is vaak dat van de uitvaart. Als wij iets goeds kunnen neerzetten, hoop ik dat we nabestaanden een glimlach kunnen bezorgen. Het klinkt wrang, maar zij moeten kunnen genieten van de uitvaart. En ik vind ook dat we iets mogen terugdoen voor iemand die z’n tijd heeft gegeven voor Defensie, in dit geval de luchtmacht.”
‘Ik adviseer altijd om de Handleiding nabestaanden in te vullen
Gepaste militaire eer
Alleen al dit jaar werd dertien keer een beroep gedaan op het team. De draagploeg is er voor elke luchtmachtmilitair die in actieve dienst overlijdt. Dat hóeft niet het gevolg te zijn van een gevechtssituatie. Ook collega’s die bijvoorbeeld overlijden na ziekte maken aanspraak op een uitvaart met ‘gepaste militaire eer’. De militair moet dit vooraf dan wel aangeven in de ‘Handleiding nabestaanden’. Is deze niet ingevuld, dan is die keuze aan de nabestaanden. “Ik adviseer daarom ook altijd om dat invullen wel te doen. Dan maak je het de nabestaanden makkelijker”, benadrukt Van der Haar.
Daarnaast maken luchtmachters met een Militaire Willems-Orde of dapperheidsonderscheiding ook na hun pensioen aanspraak op deze optie. Verder komt de draagploeg in actie als een lid van het Koninklijk Huis overlijdt. Maar, er zijn ook uitzonderingen. Tijdens de MH17-ramp werden bijvoorbeeld militaire draagploegen ingezet om de slachtoffers eervol thuis te brengen.
‘De uitvaart is het begin van het rouwproces’
‘Kippenvel en trots’
Komt er een verzoek voor de draagploeg binnen, dan zet Van der Haar het draaiboek in elkaar voor de uitvaart. Dat doet hij samen met de regelend officier, uitvaartverzorger en de locatiebeheerder. Volgens de commandant heeft elke uitvaart iets bijzonders en is het werk keer op keer ‘ontzettend eervol’. Een gebeurtenis die hem bijblijft is het overlijden van voormalig C-LSK Alexander Schnitger in 2020. “Hij overleed eind juni en begin juli hebben we als draagploeg bij het monument Soesterberg een ceremonie gehouden. In december is hij begraven op ereveld Loenen. Het was toen -10 graden, er was een strakblauwe lucht en de zon stond erop. En dan wappert daar de Nederlandse vlag, halfstok. Een trompettist eronder en wij bij het graf. Dat gaf me kippenvel. Dan ben je trots.”
‘We hoorden een wanhoopskreet – dat zet je gelijk op scherp’
Sergeant Hans – reservist
Sinds jaar en dag is de gepassioneerde sergeant Hans betrokken bij de draagploeg. Hij hoorde over het werk tijdens zijn opleiding tot reservist in Soesterberg. “Dít was iets waarvan ik deel wilde uitmaken.” In 2008 traint hij voor het eerst mee en in datzelfde jaar volgt ook zijn eerste inzet. Inmiddels is de sergeant tientallen uitvaarten verder.
Een van de meest indrukwekkende gebeurtenissen was voor hem de MH17-ramp. Net als de andere draagploegen van Defensie kreeg die van de luchtmacht het verzoek om de lijkkisten vanaf de vliegtuigen naar de rouwauto’s te verplaatsen. “De eerste avond zouden er zeventig binnenkomen. Je rijdt dan naar het vliegveld in Eindhoven en pas als je het platform opkomt en je ziet al die rouwauto’s staan, besef je waarmee je bezig bent. Dit was groot... We haalden de eerste kist uit de Hercules op een muisstil platform. We hoorden iemand een wanhoopskreet slaken. Dat zet je gelijk op scherp. Ik ben ontzettend trots dat ik daar rondliep en we dit voor die mensen konden doen.”
Voor Hans is het vooral belangrijk om bij te dragen aan een mooi en waardig afscheid van de overledene. Ook omdat hij veel waarde hecht aan normen en waarden. “Het is de afsluiting van een periode van het leven en het laatste moment dat je nog bij diegene bent. We staan letterlijk als een luchtmachtfamilie om de mensen heen. Als ik ooit overlijd, wil ik dat deze ploeg mijn nabestaanden dat ook kan bezorgen.”
Overmand door emoties
De functie bij de draagploeg verlangt dat iemand sterk in z’n schoenen staat. Over het algemeen kan Van der Haar de emoties goed van zich afzetten. Niet omdat hij een ‘koude kikker’ is, maar omdat hij vindt dat hij professioneel moet zijn. Zowel voor de ploeg als de nabestaanden. Wel zijn er situaties waarin dat makkelijker gezegd is dan gedaan. Zo herinnert hij zich goed hoe hij overmand werd door emoties bij de uitvaart van een jonge collega, geveld door ziekte. “Die persoon had een dochtertje van zes. We kwamen de zaal in en het was muisstil. Dat meisje begon enorm te snikken. Het ging door merg en been.” De situatie zorgt nog steeds voor een brok in zijn keel als hij erover vertelt. “Het is voor mij de kunst om mijn stem op zo’n moment duidelijk en stabiel te houden. Maar dat is dan lastig.” Toch zijn het juist ook de moeilijke situaties die het werk voor de sergeant-majoor waardevol maken. Om iets te kunnen betekenen voor de nabestaanden.
Ook vrijwilliger bij de draagploeg worden?
Reservist of beroepsmilitair en op zoek naar een (extra) uitdaging? De draagploeg zoekt uitbreiding! Kom eens langs (elke tweede maandagavond van de maand) bij een oefenavond op Deelen en kijk of het werk bij je past. Aanmelden kan door te mailen naar S.vd.Haar.01@mindef.nl
