Nederlands-Noors F-35-detachement meteen vol aan de bak in Polen
Nederlandse F-35’s bewaken sinds eind augustus vanuit Polen de oostgrens van het NAVO-gebied. Het is nu al een missie voor de geschiedenisboeken. Want voor het eerst gebruikten NAVO-gevechtsvliegtuigen hun wapens om het bondgenootschappelijk luchtruim te verdedigen. Oók de Nederlandse F-35’s deden dat en speelden daarmee een belangrijke rol.
Tekst: kapitein Arjen de Boer | Foto’s: sergeant-majoor Cristian Schrik | Video: Social Mediateam Staf CLRS
“We stonden er klaar voor, we zijn er klaar voor. Op de grond en in de lucht. Vannacht kwamen we in actie omdat de situatie en het bondgenootschap daarom vroegen.” Dat zijn de eerste woorden van luitenant-kolonel ‘Swinger’, kort na een historische gebeurtenis.
In de nacht van 9 op 10 september nemen Poolse radars negentien schendingen van het nationale luchtruim waar: Russische Shahed-drones. Volgens het Poolse hoofdkwartier vormen sommige een risico voor de bevolking. Dus kiezen Poolse F-16’s én Nederlandse F-35’s het luchtruim om polshoogte te nemen en indien nodig hun wapens in te zetten. En dat gebeurt ook daadwerkelijk, bevestigt minister Ruben Brekelmans later op de dag: Nederlandse en Poolse vliegers schieten meerdere Russische drones uit de lucht.
Hoe dat precies gebeurt en met welke wapensystemen is niet bekendgemaakt. Evenals het aantal drones dat de Nederlanders hebben uitgeschakeld. De NAVO doet nog onderzoek naar de gebeurtenissen. Wel is duidelijk dat Nederlandse gevechtsleiders op het hoofdkwartier in Warschau meewerken aan de onderscheppingen en een A330 MRTT vanaf Eindhoven naar Polen vliegt om de vliegtuigen in de lucht te tanken. Verder assisteren Poolse helikopters, het NAVO-hoofdkwartier en een E-3A AWACS van de NAVO bij de onderscheppingen.
‘Kijken of er bij de grens geen gekke dingen gebeuren’
Oekraïne
Duidelijk is wel dat de mannen en vrouwen van commandant Swinger snel en adequaat hebben gehandeld. Ook met dank aan de collega’s uit Noorwegen die een belangrijk onderdeel zijn van het detachement. Sinds 31 augustus staan in Polen vier Nederlandse F-35’s van Vliegbasis Volkel 24/7 paraat in het kader van de NATO Security Assistance and Training for Ukraine (NSATU). Deze missie levert niet alleen militair materieel voor Oekraïne, maar coördineert en faciliteert ook de training van Oekraïense militairen. “Met onze kisten houden we in de gaten of er bij de grens geen gekke dingen gebeuren”, legt de Nederlandse Chief of Staff majoor Dennis uit. “Daarnaast bewaken we de logistieke aanvoerlijnen richting Oekraïne”, vult zijn Noorse collega majoor Lux aan.
‘Noren als preferred partner, zo soepel gaat het’
Nauwe samenwerking
Nu zijn er vier Nederlandse F-35’s plus onderhoudspersoneel beschikbaar voor NSATU. De Noren leveren Force Protection. In oktober gaan er twee Nederlandse toestellen terug en komen er twee Noorse F-35’s (inclusief vliegers en technici) voor in de plaats zodat er vier kisten paraat blijven. Voor de Nederlandse F-35’s eindigt de missie eind oktober. Daarna draait een deel van het Nederlands personeel nog mee met de Noren totdat de hele missie op 1 december stopt.
Deze nauwe samenwerking is niet zomaar uit de lucht gegrepen. Beide luchtmachten werken al decennialang samen in het kader van opleiding en training. Dat gebeurt al als de landen allebei nog met F-16’s vliegen. Goed voorbeeld is de Weapons Instructor Course (WIC) die op vliegbasis Leeuwarden wordt gehouden. Tijdens deze intensieve opleiding zetten vliegers uit Nederland en van bondgenoten de puntjes op de i als het gaat om luchtgevechten en geïntegreerd optreden. Het Air Combat Command van Nederland en de Noorse luchtmacht organiseren de opleiding samen. Zodoende is het niet gek dat beide luchtmachten qua samenstelling en werkwijze op elkaar lijken. “Sterker nog”, stelt majoor Dennis. “Wij zien de Noren als preferred partner, zo soepel gaat het.”
Kijkje in de keuken
De Noorse en Nederlandse F-35’s zijn op details na identiek. Vliegers kunnen moeiteloos in elkaars kisten stappen als de nood erom vraagt. “Dit scenario wordt ook getraind”, zegt Dennis. “Een paar dagen geleden heeft een Noorse vlieger nog in een Nederlandse kist gevlogen.” Iets wat overigens volkomen legaal en verantwoord is, benadrukken beide mannen.
Die verwevenheid is ook terug te zien op het onderhoudsvlak. “Beide teams kijken bij elkaar in de keuken en leren van elkaar”, legt Dennis uit. Zo hebben de Noren onlangs meer tekst en uitleg gegeven over het opnieuw inpakken van de dragchute, aldus Lux.
‘Men weet dat het menens is’
Warrior mindset
Maar de inzet in Polen gaat veel verder dan samen trainen. Het complete detachement weet dondersgoed dat er vlak over de grens een oorlog woedt. Dus is er sprake van een ‘stukje warrior mindset’, zegt detachementscommandant Swinger in een YouTube-clip die toevallig enkele uren vóór de eerdergenoemde wapeninzet is gepubliceerd. “De blik in de ogen zie je veranderen. Men weet dat het menens is. Het is een moeilijke missie die veel van de mensen vraagt”, gaat hij verder. “Er is hier een mogelijke dreiging van bijvoorbeeld kruisraketten en drones.”
Drie dagen na de officiële start van de missie in Polen is er al een eerste scramble. Door Rusland afgevuurde Shahed-drones vormen een dreiging voor het NAVO-grondgebied. Daarom alarmeert het Combined Air Operations Centre twee Nederlandse F-35’s. De bedoeling is de onbemande projectielen bij het passeren van een bondgenootschappelijke grens te vernietigen. Wapeninzet blijkt dan echter nog niet noodzakelijk.
‘Iedereen speelt een cruciale rol’
Bekijk hier de video over de wapeninzet van de Nederlandse F-35’s
‘Duidelijk signaal’
Een week later is het dus wel raak. “We hebben niet alleen de dreiging weggenomen, maar ook een duidelijk signaal afgegeven over onze bereidheid en bekwaamheid om ons luchtruim en dat van onze bondgenoten te verdedigen”, benadrukt de Commandant Lucht- en Ruimtestrijdkrachten luitenant-generaal André Steur in een mail aan het luchtmachtpersoneel. “Het detecteren, identificeren, onderscheppen van vijandelijke drones is meer dan alleen een taak in de lucht. Het is het resultaat van maandenlange training, planning en teamwork. Van de vliegers, tot de monteurs die ervoor zorgen dat de toestellen luchtwaardig zijn, en van de logistieke ondersteuners tot planners. Iedereen speelt een cruciale rol in het succes van onze missies.”
