Dit artikel hoort bij: de Vliegende Hollander 10 | 2019
Lightning vervangt ‘Mighty Viper’
Eerste operationele F-35 voor gebruik in Nederland
Als een redelijke verrassing scheert de F-009 ineens over het ceremoniegebied op de Vliegbasis Leeuwarden. Redelijk, want niet voor niets zijn daar op 31 oktober honderden gasten bijeen om de eerste operationele F-35 voor gebruik in Nederland te begroeten. Na nog een fly by met een Spitfire, Hunter en F-16 zet de Lightning II zijn wielen op het Leeuwarder beton. De F-35 is thuis.
Want, “Defensie en Leeuwarden horen bij elkaar”, memoreert burgemeester Sybrand van Haersma Buma op de feestelijke dag. ‘Een mijlpaal’ noemt Commandant der Strijdkrachten luitenant-admiraal Rob Bauer het, ook al zijn er eerder feestelijke momenten geweest. “We hebben nu namelijk het eerste toestel dat naar een operationeel squadron gaat. Wezenlijk anders dan de andere die – in Amerika – zijn afgeleverd voor test, evaluatie, opleiding en training. Die ervaring van de afgelopen 6 jaar is ongelofelijk belangrijk. We doen dat als Nederland eigenlijk hartstikke goed. Met die kennis kunnen we hier in Nederland een vliegende start maken.”
Luitenant-kolonel Richard, Hoofd CLSK Transitieteam F-35
“Het invoeren van de F-35 is amper te vergelijken met dat van de F-16. Destijds waren er zoveel bases dat je er makkelijk 1 een voor een langere tijd kon uitzetten. In die periode vond dan de conversie plaats. Nu moeten we het ene wapensysteem geleidelijk afbouwen en tegelijk het andere opbouwen. Dat is een enorme puzzel met het huidige personeelsplaatje dat voorde F-35 zelfs nog kleiner moet worden dan bij de F-16.
Veel zaken zijn anders. Daar waar bij de F-16 veel vanuit de KLu-organisatie wordt gestuurd, is dat bij de F-35 veel vanuit het internationale programma. Het geeft rust dat veel is uitbesteed, maar dat moet je wel allemaal inregelen en implementeren in de luchtmachtorganisatie. Tegelijkertijd moet je je personeel omscholen, gebouwen neerzetten – volgens Amerikaanse regels door Nederlandse bedrijven – en je security regelen die veel strenger is dan bij de F-16. Op de Staf CLSK bedenken wij de plannen voor eerst Leeuwarden en daarna Volkel, en helpen met de uitvoering. Veel moet ook nog ontstaan. Dat klinkt misschien raar, maar is normaal. De F-35 is gemaakt in een groeiscenario. Dat is ook het mooie van dit project.”
Super werk
Een zeer tevreden Commandant 322 Squadron overste Ian Knight, vond de vlucht ‘super’. “Hij vloog als een scheermes. De Italianen hebben super werk afgeleverd en veel support gegeven: stond netjes op tijd klaar, zag er fantastisch uit. Opstarten en hier naartoe vliegen, allemaal zonder problemen. Vaak is er nog wel een klein dingetje links of rechts, maar ik heb er echt niets op aan te merken.”
Voor Leonardo en Lockheed Martin was het eveneens een bijzonder moment om een andere vlieger dan van hen, een kist te zien wegvliegen. “Ook zij hebben er maanden aan gewerkt om alles goed voor elkaar te krijgen. En natuurlijk de 2 Nederlandse luchtmacht DMO’ers die daar zitten. Dit is een mooie bekroning op meer dan 15 jaar werk.”
Rennen
Knight kijkt er vooral naar uit om mee te gaan werken. “Dat is op een andere manier dan we met de F-16 gewend waren. Superbelangrijk dat we mensen met ervaring uit Amerika meenemen. We zeggen bij een nieuw type altijd ‘crowl, walk, run’, maar het idee is dat we hier meteen gaan rennen. We moeten de kist eerst even ‘inboeken’: 2 weken kijken of alles is zoals bedoeld en alles invoeren in de computersystemen. Daarna gaan we aan de bak.”
Commandant Luchtstrijdkrachten luitenant-generaal Dennis Luyt beaamt Knights visie. “Dit verhaal gaat niet alleen om een state of the art vliegtuig maar om de mensen die hier met passie en bezieling naartoe hebben gewerkt. De Mighty Viper maakt na 40 jaar plaats voor de nieuwe trots, een stuk gereedschap om onze toekomst op te bouwen.”
Zeker wel historisch
De eerste Nederlandse vlieger op de F-35, luitenant-kolonel Laurens Jan Vijge is inmiddels Hoofd Operaties op Leeuwarden. Én, zogezegd, enorm blij en trots. "Eerst dacht ik: het is ‘gewoon’ de 9e F-35. Maar het is wél de kist waarmee we in Nederland gaan opbouwen. Dit is het moment waarmee we jarenlang zo bezig zijn geweest: wanneer gaan we nou opbouwen in Nederland en hoe dan? Ook voor het Nederlands personeel uit Amerika is dit bijzonder: we hebben daar altijd gepraat over ‘straks in Nederland’. Dus is dit toch zeker wel een historisch moment. Ook voor de omgeving, andere krijgsmachtdelen en de rest van de luchtmacht. En van allemaal is er veel belangstelling. Iedereen wil het ding ook zien. En nu ís-ie er. Da’s toch fantastisch?!”
Luitenant-kolonel Oude Nijeweme, Voorzitter MOB Transitie Team op Leeuwarden
“Het landen van de eerste F-35 op Leeuwarden is voor velen het begin. Er is echter al veel werk verzet. Want het is niet simpelweg het ene vliegtuig eruit en het andere erin. Het vliegtuig is het meest zichtbare aspect. Dat is al wezenlijk anders dan de F-16, maar dit geldt zeker ook voor de manier van opereren met en het onderhouden van het vliegtuig. De Staf CLSK heeft alle plannen voorbereid. Die moesten we voor de komst van de F-35 hebben uitgevoerd op Leeuwarden. Ondertussen hebben we grote fysieke wijzigingen uitgevoerd, zoals het neerzetten van een nieuw squadrongebouw, het aanpassen van de onderhoudshangar en het uitwerken van een interimoplossing voor het lokale warehouse op de vliegbasis.
Het betekent nog niet dat we hier klaar zijn met de werkzaamheden voor een volledig draaiend F-35 squadron. We groeien in de werkzaamheden mee met het aantal F-35’s dat de komende jaren toeneemt. Ook minder zichtbare zaken vallen hieronder zoals het aanpassen van onze manier van werken, het werven en opleiden van personeel en de manier hoe we met informatieveiligheid omgaan. Dankzij de ervaring van het 323 Test and Evaluation Squadron op Edwards wisten we wat ons te wachten staat. We zijn voorbereid en maken de transitie netjes op tijd af.”
Warehouse
En dag na de landing van de F-35 op Leeuwarden, vond nóg een feestelijk moment plaats. Aan de andere kant van Nederland op Vliegbasis Woensdrecht was de opening van het F-35 Warehouse: de Europese centrale opslagplaats voor alle reserveonderdelen van de F-35 en de motoren van Pratt & Whitney (foto r.). Het gaat hierbij om opslag, verzending en het beheer van reserveonderdelen voor ruim 400 Europese F-35’s. Commandant Logistiek Centrum Woensdrecht commodore Richard Laurijssen en René de Koning van OneLogistics tekenden die dag een onderlinge overeenkomst (foto l.). OneLogistics deed dat ook met Lockheed Martin.
Uit de neus van C-5A Galaxy komt op 13 september 1978 de eerste Nederlandse F-16 aan op Schiphol, de J-259. Foto’s: uit archief voor Militaire Historie
Onder grote belangstelling van het Fokkerpersoneel en genodigden begint de J-259 met Fokker-testvlieger Henk Temmen en zijn collega van General Dynamics Dave Palmer op 3 mei 1979 aan zijn eerste vlucht.
De eerste 2 F-16’s voor de KLu na overdracht door Fokker op Schiphol in juni 1979: links F-16B J-259 en rechts F-16A J-212.
Hij vliegt! De J-259 op weg naar zijn nieuwe thuishaven, het 322 Squadron op Vliegbasis Leeuwarden.
Vergelijkbaar met de aankomst van de F-35 is ook voor de komst van de eerste F-16 alles uit de kast gehaald op Leeuwarden, inclusief een replica van het eerste ‘luchtmachtvliegtuig’, de Farman F-22.
Kapitein Wim Sneek (op de achtergrond en ook aanwezig bij de aankomst van de F-35) vloog de eerste F-16 naar Leeuwarden, samen met generaal-majoor Johan Elkerbout, de Commandant Tactische Luchtstrijdkrachten.
Tekst: Arno Marchand
