Tekst kapitein Joris van Duin
Foto archiefbeeld MCD

De directie Kennis & Innovatie van COMMIT is volop bezig met het gevecht van morgen

In de schaduw van fysieke frontlinies en commandocentra groeit een nieuwe generatie militair op: algoritmes die sneller analyseren dan een menselijk brein, beslissingen nemen in fracties van een seconde en geen spierkracht nodig hebben om een terrein te veroveren. Welkom in de wondere wereld van Artificial Intelligence (AI). Welkom in de wereld van productmanager Arnoud en Sofie, Hoofd Data & AI van de Directie Kennis & Innovatie, onderdeel van COMMIT.

Omdat Artificial Intelligence (AI) voor sommigen eerder een soort ongrijpbare magie dan dagelijkse kost is, beginnen we bij het begin. Wat is AI precies? Arnoud: “De kennis die wij als mensen hebben, stoppen we in een computer. Zodat die kan redeneren, analyseren en acties kan uitvoeren alsof het een mens is. Maar dan sneller en soms ook beter dan een mens.”

Een voorbeeld uit de maatschappij: Netflix. “Wie een film uitkijkt, krijgt film- en seriesuggesties. Dat is gebaseerd op je kijkgedrag. Om jou suggesties te doen, baseert Netflix zich op gigantisch veel uren aan kijkgedrag. Een getraind model weet dan wat je leuk kan vinden. Dat is wat AI kan”, legt Arnoud uit in Jip en Janneke-taal.

‘Een moderne krijgsmacht kan niet zonder AI’

Voorsprong

Waar Arnoud en Sofie mee bezig zijn, gaat een flinke slag verder. Samen met tientallen collega’s proberen zij de krijgsmacht met AI op een digitale manier voorsprong te geven. Zodat bijvoorbeeld militairen in het veld de overhand hebben in de fysieke strijd.

“Op het slagveld is AI onmisbaar geworden”, zegt Sofie zonder twijfel. “Dat zit ‘m in de digitale kant van oorlogsvoering: dat is wat je wendbaar maakt. Als je nieuwe wapensystemen ontwikkelt, zoals tanks, schepen of vliegtuigen, duurt dat heel lang. Terwijl de kern van het huidige gevecht gaat om sneller kunnen aanpassen op wat de tegenstander doet, maar ook hoe jij dat gevecht wilt voeren. Kijk naar Oekraïne: de manier waarop ze data en AI inzetten op het slagveld, zorgt ervoor dat ze in elk geval niet het onderspit delven.”

Een portretfoto van Sofie, Hoofd van de afdeling Data & AI bij COMMIT.
Voor Sofie, Hoofd van de afdeling Data & AI bij COMMIT, is innoveren dagelijkse kost.

Doelen vinden

Niet alleen Oekraïne, maar ook Rusland gebruikt AI volop in de strijd. Zo publiceerde de Britse omroep BBC vorige maand nog een artikel over de nieuwste drone die Rusland zou gebruiken. Op basis van kunstmatige intelligentie kunnen sommige drones zelf vijandelijke doelen vinden en aanvallen. Oekraïne zet op haar beurt AI in om tienduizenden video’s te analyseren waarmee automatisch en snel militaire doelen kunnen worden geïdentificeerd.

DefGPT en speech-to-text

“Laaghangend fruit”, noemt Arnoud twee projecten, die zijn afdeling ontwikkelt. Voorbeeld 1: de Defensie-variant van ChatGPT: DefGPT. “Dit is hetzelfde concept als ChatGPT, maar dan zelf gebouwd en beschikbaar binnen het interne defensienetwerk. Zo kunnen collega’s informatie invoeren, zonder dat die bij een externe partij terechtkomt. Het is dus veilig. Sinds een paar weken is DefGPT verbeterd. Het is nu tien keer sneller dan voorheen en geeft nauwkeurigere antwoorden.

Voorbeeld 2: Speech-to-text. Hierin kunnen defensiemedewerkers audiobestanden uploaden, die binnen mum van tijd zijn omgezet in uitgeschreven tekst. Beide programma’s zijn via intranet (Eagle) te vinden.

De BeephoniX M2.
Defensie test niet alleen drones die AI gebruiken, maar ook apparaten die op basis van AI drones kunnen waarnemen. Zoals hier: de BeephoniX M2 met 151 microfoontjes, die het geluid van drones kan opvangen en lokaliseren.

Trophy-systeem detecteert inkomende projectielen en maakt ze onschadelijk

Onschadelijk maken

Nederland implementeert vanzelfsprekend ook AI-ontwikkelingen op het slagveld. Zo worden de nieuw aan te kopen tanks uitgerust met het al bestaande Trophy-systeem. Dit detecteert inkomende projectielen en maakt ze onschadelijk.

Ook het team van Sofie en Arnoud is achter de schermen bezig met Automatic Target Recognition, zoals het opsporen en identificeren van vijandelijke doelwitten heet. Dit is een computersysteem dat met hulp van radar, infrarood- of camerasensoren zelf zoekt naar doelwitten en herkent wat er in beeld staat.

Een portretfoto van Arnoud.
Waar liggen operationele behoeftes? Om daar achter te komen, keken Arnoud en zijn team eerder dit jaar mee tijdens een oefening in Duitsland.

Doelwit vinden

De achterliggende software vergelijkt het ontvangen signaal of beeld met een eigen databank van bekende vormen – bijvoorbeeld een tank, vliegveld, raket of persoon. En meldt dan automatisch of en zo ja welk doelwit is gevonden.

Wat Arnoud helpt om militaire AI-toepassingen te bedenken? Met zijn team mee de operatie in. Zo stonden de ontwikkelaars onlangs met vier collega’s in een commandopost van 13 Lichte Brigade tijdens de NAVO-oefening Saber Junction in Duitsland.

Doctrines

“Bij het plannen van een operatie kwamen officieren tijd tekort: een luitenant doorzocht doctrines van de vijand om erachter te komen hoeveel afstand er tussen pelotons zitten. Hij was druk in de weer met allerlei pdf’jes en kon het niet vinden”, zag Arnoud.

“Na afloop raakten we met elkaar aan de praat en nu kijken wij of het proces met hulp van AI sneller kan. Dus concreet: of wij niet een AI-applicatie kunnen ontwikkelen met daarin allerlei documenten, van land- en weerkaarten tot doctrines. Als een militair dan specifieke informatie zoekt, kan hij of zij dat systeem het zoek- en analysewerk laten doen. Hierdoor heb je de relevante informatie in een paar seconden in plaats van minuten.”

Een onbemand wapensysteem.
Nederland is bezig met onbemande wapensystemen. AI kan zulke systemen in theorie zelfstandig aansturen. Maar dit werpt ethische en juridische bezwaren op.

‘AI kan militairen op heel veel manieren ondersteunen’

Haken en ogen

Arnoud gaat nog een stap verder. “Dat systeem zou je bijvoorbeeld ook op basis van alle informatie kunnen laten meedenken over welke stappen in de operatie mogelijk zijn. Het systeem kan dan drie of vier courses of action schrijven op basis van het terrein, weer, de vijand en welke capaciteiten je zelf hebt. Met andere woorden: in tijden van oorlog, kan dit tijd en fouten schelen. En daarmee ook levens redden.”

Dat klinkt hartstikke mooi. Maar er zijn ook grenzen. Zeker op het gebied van autonomie. Mag een wapensysteem bijvoorbeeld zelf vuren als die iets detecteert of is menselijk handelen altijd vereist? Dat is een ethische discussie met ook veel juridische haken en ogen. “Dat is een groot dilemma”, stelt Sofie.

Desondanks is ze ervan overtuigd dat voor data en AI een steeds grotere rol is weggelegd in het militaire domein. “Eerst waren materieel en IT helemaal losgekoppeld, nu kijken we al hoe we die twee met elkaar kunnen verbinden. Wie weet verschuift het zwaartepunt in de toekomst wel naar IT in plaats van materieel. Wij proberen militairen te ondersteunen met de tools die hem of haar in staat stelt het gevecht te winnen. Die tools veranderen snel en data en AI zijn daarin niet meer weg te denken.”