‘Zorg voor de doden is een integraal deel van ons gevecht’

Tekst KAP Jaap Wolting
Foto SM Mike de Graaf

Sportinstructeurs in opleiding voor medewerker Gravendienstpeloton

Het is een veelbesproken thema: hoofdtaak 1. Oftewel het beschermen van het eigen grondgebied en dat van bondgenoten. Mochten we in dat kader de wapens oppakken om een grootschalig gevecht aan te gaan, moeten we rekening houden met grote aantallen doden en gewonden. Dat is dan ook het moment dat het Gravendienstpeloton – voor het grootste deel gevuld met sportinstructeurs – in actie komt.

Kamp Soesterberg. De hemel is grauw. Het miezert. Op een paar honderd meter van de plek waar nieuw opgekomen militairen hun helm passen, kijkt een groep sportinstructeurs stilzwijgend naar de lading op een flatrack. Een open laadplatform waarvan de zijwanden en het dak ontbreken, bedoeld voor het afleveren van pallets en zware of afwijkende ladingen. Er ligt inderdaad iets uitzonderlijks: lijkzakken (in dit geval gevuld met poppen).

Het gebeurt met het grootste respect

Waar de onderofficieren eerder deze week theorie hadden, is het nu tijd om te ervaren hoe het is om gesneuvelden door de behandelstraat te laten gaan. Klinkt wellicht oneerbiedig. Tegenovergestelde is waar. Het gebeurt met het grootste respect.

2 sportinstructeurs tillen een lijkzak van een flatrack.

‘Ik kan echt iets doen voor de nabestaanden’

Waardevol

Sergeant Kelvin draagt over zijn gevechtstenue een wit pak en blauw schort, aan zijn handen latex handschoentjes. Hij is aangewezen voor de opleiding, maar vindt het geen vervelende verplichting. “In mijn ogen is het heel simpel. Dit is een neventaak van een sportinstructeur, dus ook dit valt onder mijn takenpakket. Wat mij motiveert, is dat ik echt iets kan doen voor de nabestaanden, en dat is erg waardevol.” Samen met een collega tilt hij een lijkzak op een brancard, waarna ze naar een tent rijden waar behandeltafels staan en alle documentatie klaarligt.

Sergeant Kelvin met baret op. — Sergeant Kelvin geeft sportlessen, maar volgt eveneens een opleiding om ten tijde van een oorlog met grote aantallen gesneuvelden deel uit te kunnen maken van het Gravendienstpeloton.

Ingebed in de organisatie

Het Gravendienstpeloton valt onder 240 Dienstencompagnie van het Bevoorradings- en Transportcommando. De vulling bestaat uit sportinstructeurs die deze functie als neventaak hebben. Bij een operationele inzet waarbij ernstig rekening wordt gehouden met grote aantallen gesneuvelden, zet de krijgsmacht het peloton in om de slachtoffers te bergen, te registreren en transportgereed te maken.

‘Man of vrouw?’

Herkenningsplaatje

Onder het canvas ritsen ze de zak open en verwijderen allereerst een wapen. Vervolgens gaan ze op zoek naar persoonlijke eigendommen. Naast een koptelefoon vinden ze een goedgevulde portemonnee. Een herkenningsplaatje ontbreekt. Een andere collega neemt plaats aan een tafel en noteert zoveel mogelijk informatie. ‘Man of vrouw?’ ‘Herkennen jullie hem?’ ‘Wat staat er in het rijbewijs?’ Naast de tent staan 4 palletboxen. Wapens, uitrustingsstukken, niet bruikbare uitrustingsstukken, medisch afval; de sportinstructeurs scheiden alles. Persoonlijke eigendommen gaan weer terug in de zak.

De sportinstructeurs zoeken naar persoonlijke eigendommen.

Massamoorden

De OPC van het peloton, parttime militair sergeant-majoor Chris, kijkt geïnteresseerd toe. Voor hem is het bijna business as usual; de voormalig beroeps is ondernemer in de uitvaartbranche. Vanwege zijn expertise als mortuariumbeheerder en zijn deelname aan onderzoeken naar onder meer massamoorden in Kosovo, trok Defensie vorig jaar aan zijn jasje. Of hij zijn kennis en ervaring in wilde zetten bij het Gravendienstpeloton? Hij draait inmiddels mee bij alle oefeningen, werkt 1 dag per week bij de landmacht en levert met zijn achtergrond zeer waardevolle input.

Kaartjes waarop staat of gesneuvelden Nederlanders, coalitiepartners of vijanden zijn. — Het Gravendienstpeloton is niet selectief en maakt geen onderscheid tussen Nederlanders, coalitiepartners, vijandelijke strijders of burgers.

‘Vergis je niet in de mentale component’

Mentale component

“Deze opleiding duurt 5 dagen. Het is naast theorie en praktijk ook ethiek en geestelijke verzorging. Het ene moment praten we over de persoonlijke beschermingsmiddelen, hygiëne en de capaciteit van de koelcontainers, een kwartier laten behandelen we de mentale belasting en wat je allemaal te zien kunt krijgen.” Sergeant-majoor Nick, een van de instructeurs van het Opleidings- en Trainingscommando, breekt in. “Vergis je niet in die mentale component. Deze mannen geven allemaal sportles. Het kan straks maar zo zijn dat ze een lijkzak openritsen en in het gezicht kijken van een maatje die ze een paar weken geleden nog boksles gaven. Zie daar maar eens mee om te gaan.”

Militairen tillen een lijkzak in een speciale koelcontainer. — Nick (links, zonder baret): “Tijdens de opleiding behandelen we theorie, praktijk, ethiek en geestelijke verzorging.”

Respectvol

Onder de streep draait het maar om 1 ding, verklaart Nick. “De gesneuvelden moeten respectvol en zo snel mogelijk terug naar hun nabestaanden. Het Gravendienstpeloton maakt daarbij geen onderscheid tussen Nederlanders, coalitiepartners, vijandelijke strijders of burgers.” Kelvin ritst intussen zorgvuldig de lijkzak dicht en loopt naar zijn collega om zijn handtekening onder het ‘registratieformulier menselijke resten’ te zetten. Vervolgens gaat de zak weer op een brancard. Terwijl het buiten opdroogt, opent Kelvin een koelcontainer. Met een paar simpele handelingen schuiven de sportinstructeurs de menselijke resten op de juiste plek. Tijdens het sluiten van de deuren waait een kille wind naar buiten.

Chris kijkt vanaf een afstandje toe en knikt: “Zorg voor de doden is geen taak na de strijd, het is een integraal deel van ons gevecht.”