Tekst KAP Joris van Duin
Foto Public Affairs Cell eFP Litouwen, KAP Joris van Duin
‘Uitbreidingsdrift van Rusland stopt niet als oorlog in Oekraïne voorbij is’
Al sinds 2017 stuurt Nederland militairen in NAVO-verband naar Litouwen. Om Rusland af te schrikken, maar ook om de bevolking gerust te stellen. En dat is nodig, want bij veel Litouwers zit de Russische dreiging vers in het geheugen. “Mede dankzij jullie militairen hier hebben wij vertrouwen in de NAVO, dat we worden geholpen als ons land wordt aangevallen”, zegt commandant van de Litouwse Iron Wolf Brigade kolonel Aurelijus Motiejūnas. “De NAVO is namelijk al hier. Dat laat ons zien: we staan niet alleen.”
‘Voor een onafhankelijk Litouwen is het belangrijk dat jullie militairen hier zijn’
Wie oefenterrein Pabrade in het oosten van Litouwen binnenrijdt, komt terecht in een grote bouwput. Links en rechts van de weg zijn bouwvakkers bezig en kranen zijn druk in de weer met het leggen van funderingen waarop gebouwen moeten verrijzen. Hier, 13 kilometer van de grens met Belarus, worden in de toekomst Amerikaanse militairen gelegerd. Ook de Duitsers hebben uitbreidingsplannen. Onze oosterburen willen vanaf 2027 permanent een brigade in de Baltische staat plaatsen. Nederland blijft bovendien in elk geval tot 2026 militairen leveren voor de missie enhanced Forward Presence (eFP). De vooruitzichten vallen in de smaak bij de Litouwse krijgsmacht.
“Ik ben heel blij met de aanwezigheid van buitenlandse troepen en dus ook de Nederlandse, want hierdoor voelen we ons echt onderdeel van de NAVO”, zegt commandant van de Litouwse Iron Wolf Brigade kolonel Aurelijus Motiejūnas. De eFP Battle Group met onder anderen 300 Nederlanders staat onder zijn bevel. “Voor een onafhankelijk Litouwen is het belangrijk dat jullie militairen hier zijn. We zijn bezorgd over de dreiging vanuit Rusland.”
De Russische invasie in Oekraïne in 2022 heeft de oostflank van de NAVO op scherp gezet. Litouwen versterkt de grenzen met Belarus, dat Rusland faciliteerde bij de inval in Oekraïne, en de Russische exclave Kaliningrad. Zo versperren zogenoemde drakentanden, piramidevormige obstakels van beton, talloze bruggen en grensovergangen. Ook wil het Litouwse ministerie van Defensie sommige grensbruggen slopen. “Waar nodig gesteund door vuurkracht als de vijand komt”, plaatste het onlangs op X.
Zorgen
Maar hoe reëel is het dat Rusland NAVO-lid Litouwen aanvalt? Dat vragen we aan Jack Twiss Quarles van Ufford. De Nederlandse ambassadeur zetelt nu 2 jaar in Vilnius. Volgens hem zijn de zorgen van de bevolking terecht. Hij wijst naar Russische desinformatiecampagnes om de samenleving te destabiliseren, en een grote brand bij een IKEA-opslagloods net buiten de Litouwse hoofdstad in mei van dit jaar. Het vermoeden bestaat dat die is aangestoken, vanwege de steun van het bedrijf aan Oekraïne.
‘De uitbreidingsdrift van Rusland stopt niet als de oorlog in Oekraïne voorbij is’
“Litouwen is voor de NAVO de kanarie in de kolenmijn. Hier leeft sterk het gevoel dat de uitbreidingsdrift van Rusland niet stopt als de oorlog in Oekraïne voorbij is, welke afloop die ook kent. Op een gegeven moment zal Rusland zich herbewapenen en herorganiseren. En dan zal er een ander expansionistisch conflict ontstaan”, stelt de ambassadeur.
Executiekamer
In het KGB-museum in het centrum van Vilnius wordt duidelijk waar die zorgen vandaan komen. Litouwen werd tussen 1940 en 1990 achtereenvolgens bezet door de Sovjet-Unie, Nazi-Duitsland en weer de Sovjet-Unie. Tienduizenden burgers die zich hiertegen verzetten, werden gemarteld, gedeporteerd en vermoord. Alleen al in de executiekamer van wat destijds het KGB-hoofdkwartier was, schoot de Russische geheime dienst meer dan 1.000 mensen dood na een schijnproces. Onder de glazen vloer in deze sinistere ruimte herinneren schoenen van de slachtoffers aan de gruweldaden.
“Het lukraak vermoorden van mensen, en seksueel geweld tegen vrouwen om angst aan te jagen; het gebeurde op grote schaal. Die persoonlijke verhalen zijn binnen families van generatie op generatie doorgegeven. De geschiedenis wordt beleefd en doorleefd”, zegt Twiss Quarles van Ufford. “Daarom is de bereidbaarheid en strijdbaarheid onder burgers groot om bij de Rifle Men’s Union te gaan.”
Rifle Men’s Union
De Rifle Men’s Union is een paramilitaire vrijwilligersorganisatie die bestaat uit 15.000 leden. Daarmee is deze club bijna net zo groot als het Litouwse leger. De Rifle Men’s Union ondersteunt in crisissituaties, zoals de coronapandemie. Leden krijgen een militaire basistraining, gaan maandelijks op oefening en komen daarnaast 1 avond per week samen. Ze financieren zelf hun materieel, zoals uniformen en wapens. Het bekendste lid van de Union is de Litouwse minister-president Ingrida Simonyte. Zij meldde zich vlak na de invasie van Rusland in Oekraïne in 2022 aan.
‘Je voelt de waardering van de bevolking voor de aanwezigheid van Nederlandse militairen’
Na de onafhankelijkheid van Litouwen in 1990 zette het land zich stevig af tegen Rusland. In 2004 werd het niet alleen lid van de Europese Unie, maar ook van de NAVO. Net als andere oostelijk gelegen landen Estland, Letland en Roemenië. En dat betekent: wordt Litouwen aangevallen door bijvoorbeeld Rusland, dan is dat een aanval op alle NAVO-lidstaten.
“Uit onderzoeken blijkt dat de NAVO-steun onder de bevolking zo’n 90 procent is. Je ziet hier overal vlaggen: van de NAVO, de EU en Oekraïne. Dat is niet voor niets. Mensen beseffen dat als ze geen lid waren van de NAVO, zij misschien wel Oekraïne waren geweest. Die kans is heel groot”, duidt de ambassadeur.
Duim omhoog
“Je voelt dan ook de waardering van de bevolking voor de aanwezigheid van Nederlandse militairen. Een voorbeeld: in 2023 reden manschappen in een Fennek naar de ambassade voor een receptie. Zij waren enorm verrast: 9 van de 10 bestuurders van auto’s die ze tegenkwamen staken hun duim omhoog. Het geeft de Litouwse bevolking namelijk vertrouwen dat Artikel 5 ook écht Artikel 5 is.”
‘We staan niet alleen’
Op oefenterrein Pabrade denkt kolonel Aurelijus Motiejūnas daar niet anders over. “Mede door jullie militairen hebben wij vertrouwen in de NAVO; dat we worden geholpen als ons land wordt aangevallen. De NAVO is hier namelijk al. Het laat ons zien dat we niet alleen staan.”
Voorbereid
En is dat genoeg? Motiejūnas: “Dat weet ik niet. Het ligt eraan wat de vijand doet. Ik hoop niet dat we erachter hoeven te komen. Maar als dat toch gebeurt, geeft de eFP Multinational Battle Group ons meer gevechtskracht om ons te verdedigen. Wij zijn in elk geval voorbereid, onze plannen liggen klaar.”
