5 vragen aan identificatiespecialist Els Schiltmans

Boek: ‘Vermist is erger dan dood!’

70 jaar na dato zijn er in Nederland nog bijna 5000 burgers en militairen uit de Tweede Wereldoorlog vermist. De Bergings- en Identificatiedienst Koninklijke Landmacht (BIDKL) probeert dagelijks de stoffelijke resten van deze mensen te bergen en hun identiteit en nabestaanden te achterhalen. Identificatiespecialist sergeant-1 Els Schiltmans schreef samen met voormalig beroepsmilitair Piet IJntema het boek ‘Vermist is erger dan dood!’.

Waarom heb je het boek geschreven?

“De BIDKL is tegenwoordig vaak in het nieuws. Maar over de geschiedenis is veel minder bekend. De eenheid, voortgekomen uit de Dienst Identificatie en Berging en de Gravendienst, maakt deel uit van het Regiment Bevoorradings- en Transporttroepen. Ondanks dat we volgend jaar 70 jaar bestaan, is de historie van de BIDKL nooit eerder beschreven. Het werd tijd dat dit hiaat werd opgevuld. Ik ben het Nationaal Archief ingedoken en heb veel boeiende wetenswaardigheden ontdekt. Het boek is geen opsomming van geschiedkundige feiten. De combinatie met interviews maakt het menselijk.”

Wat is je het meeste bijgebleven tijdens het schrijven?

“De interviews met oud-werknemers vond ik erg bijzonder. Het boek is ingedeeld in tijdvakken waardoor de lezer wordt meegenomen in de ontwikkeling van de BIDKL. Zo vertelde meneer van de Sluijs, die zelf het bombardement op Rotterdam meemaakte, hoe het was om net na de oorlog voor de dienst te werken. Een Duitse militair naar zijn laatste rustplaats brengen, lag in 1954 voor hem natuurlijk een stuk gevoeliger. In die tijd werden onze voorgangers bij de dienst regelmatig met de nek aangekeken. De aard van het werk was hetzelfde, maar het was in context van de WOII een stuk zwaarder.  Ik zie het boek daarom als een ode aan de honderden, veelal jonge dienstplichtigen, militairen die op een respectvolle manier invulling hebben gegeven aan het identificeren van slachtoffers.”

Hoe reageren mensen op je werk?

“Mensen vragen altijd of ik het niet luguber vind om met de dood bezig te zijn. Nee, ik bekijk het meer op wetenschappelijk en antropologisch vlak. Heeft het slachtoffer bijvoorbeeld bepaalde ziekten gehad of is er trauma zichtbaar? Soms komt het wel dichtbij hoor. Als je op een dag aan meerdere slachtoffers werkt, die duidelijk gefusilleerd zijn, kan dat aangrijpend zijn. Hun laatste momenten moeten verschrikkelijk zijn geweest. Maar ook als je bij nabestaanden thuiskomt en het verhaal erachter hoort. Dan zijn het niet alleen beenderen die je onderzoekt, maar een echt mens.”

Kunnen jullie altijd iemands identiteit achterhalen?

“Door moderne technieken steeds vaker. Leven de nabestaanden nog dan kan DNA-onderzoek de zoektocht bespoedigen. Het achterhalen van de identiteit van een slachtoffer duurt soms jaren. We bekijken onder andere de beenderen en het gebit om de lengte en leeftijd te achterhalen. We treffen soms oude stellingen aan waar iemand letterlijk in het harnas is gestorven. Compleet met veldfles waar zelfs nog water inzit of omgehangen met delen van een parachute. Materialen zoals knopen, wol en leer vergaan ook niet. De locatie is vaak ons eerste startpunt. In oude verslagen proberen we terug te vinden welke eenheid daar heeft gevochten en wie er op de vermistenlijst staan. Ook alle uitrusting wordt grondig onderzocht op aanwijzingen. Het laatste puzzelstukje is vaak de familie. We gaan als het even kan persoonlijk langs om het nieuws te vertellen. Dat zijn soms heel moeilijke gesprekken. Een doosje met bezittingen is dan het laatste tastbare wat wij hen kunnen geven.” 

Je vertelt enorm gepassioneerd over je werk. Wat is jouw grootste drijfveer?

“Mensen willen het kunnen afsluiten. Altijd. Dus ook na 70 jaar is er nog steeds sprake van een rouwproces. Het is iemands zoon, echtgenoot, vader die daar ligt. Wij kijken niet naar achtergronden. Noch oordelen wij over goed of fout. De vermisten  zijn niet alleen militairen van alle nationaliteiten: Nederlanders, Duitsers en Geallieerden, maar ook burgers, verzetsmensen en collaborateurs. Mijn grootste drijfveer is nabestaanden duidelijkheid geven. De dankbare reacties die je daarvoor terugkrijgt, zijn hartverwarmend.”

De Bergings- en Identificatiedienst Koninklijke Landmacht is een internationaal erkend kenniscentrum. De dienst bergt na Amerika de meeste buitenlandse oorlogsslachtoffers. Wil je meer over de BIDKL zien? Bekijk de video:  http://www.defensie.nl/onderwerpen/berging-en-identificatie-oorlogsslachtoffers