Terugkijker

Het is weer tijd voor een blik op de kalender. In de rubriek 'Terugkijker' richten we het vizier om de week op een gebeurtenis uit het verleden. Van militair-historische aard en gebeurtenissen waarbij Defensie betrokken was, maar ook situaties die invloed hebben gehad op de hele wereld.

Om hiermee het ‘o ja’-gevoel op te roepen, maar ook omdat we in deze jachtige tijd gebeurtenissen vaak zo snel vergeten of ons deze niet meer exact herinneren. Vandaag gaan we terug naar 15 juni 2001, de dag dat de Shanghai Cooperation Organisation (SCO) is opgericht.
 

^{Tekst: Evert Brouwer | Foto’s: NIMH}

De NAVO en Europese Unie kennen we hier in het Westen wel, maar inmiddels zijn er op een aantal fronten tegenhangers opgericht. Zo is er een Collective Security Treaty Organisation (CSTO), gevormd door Rusland en de voormalige Sovjetstaten Armenië, Kazachstan, Kirgizië, Tadzjikistan en Belarus (Wit-Rusland). En er is nóg een grote speler-in-opkomst: de Shanghai Cooperation Organisation (SCO) die Eurazië probeert te verbinden.

Iran

De voorloper van de SCO werd opgericht in 1996 als de Shanghai Vijf-groep, toen nog een samenwerkingsverband tussen China, Rusland, Kazachstan, Kirgizië en Tadzjikistan. Uitbreiding in 2001 leidde tot de nieuwe naam en de toetreding van ook India, Pakistan, en Oezbekistan. De verwachting is dat ook Iran op korte termijn aansluit. De Chinese diplomaat Zhang Ming, oud-ambassadeur bij de Europese Unie, is secretaris-generaal.

Helft wereldbevolking

De primaire doelstellingen van de SCO zijn het bevorderen van regionale veiligheid en economische samenwerking. Dit veiligheidsaspect is vooral belangrijk gezien de strategische ligging van de lidstaten, die grenzen aan verschillende conflictgebieden en strategische corridors. Gezamenlijke, militaire oefeningen zijn gericht op het verbeteren van de interoperabiliteit van de strijdkrachten van de lidstaten. Met de toetreding van India (1.45 miljard inwoners) en Pakistan (250 miljoen) waakt de organisatie met de andere deelnemers over zo’n beetje de helft van de wereldbevolking.

Grensconflict

De SCO streeft naar ‘een stabiele en vreedzame regio door middel van gezamenlijke inspanningen tegen terrorisme, separatisme en extremisme’, vaak aangeduid als de ‘de drie kwaden’. En dat mag best opmerkelijk heten nu India én Pakistan zich hebben aangesloten. De verhouding tussen beide landen is al zeer lang op z’n zachtst gezegd gespannen. Er zijn regelmatig schermutselingen, met name in het Indiase Punjab.

Dat geldt net zo goed voor China en India. In de zomer van 2020 liep een confrontatie tussen beide kernmachten bijna uit de hand. Bij dit zogeheten Sino-Indiase grensconflict kwamen twintig Indiase militairen om het leven. Ook aan Chinese kant zouden slachtoffers zijn gevallen, maar daarover is niets bekendgemaakt.

Economische agenda

Behalve naar veiligheid streeft de SCO ook naar economische integratie en samenwerking, zoals de ontwikkeling van transport- en handelsroutes, investeringen in infrastructuur en economische projecten.

Het Chinese Belt and Road Initiative (BRI), het ambitieuze infrastructuurproject dat zich uitstrekt over vele SCO-landen en ook wel de Nieuwe Zijderoute wordt genoemd, is nauw verbonden met de economische agenda van de SCO. De recente toetreding van India en Pakistan heeft ook het economisch potentieel van de organisatie vergroot, ondanks de politieke spanningen tussen deze twee landen.

Gebrek aan transparantie

De komende jaren zullen uitwijzen hoe effectief de SCO kan zijn in het navigeren door de complexe geopolitieke landschappen en in het vervullen van haar ambitieuze doelstellingen. De politieke en economische verschillen tussen de lidstaten, evenals historische spanningen, kunnen de effectiviteit beperken. Daarnaast wordt de SCO vaak bekritiseerd vanwege haar gebrek aan transparantie en democratische waarden, vooral door westerse waarnemers.