52 jaar geleden fotografeerde Huỳnh Công Út het ‘Napalmmeisje’
Fotograaf Huỳnh Công Út maakte 52 jaar geleden een foto die het beeld van de Vietnamoorlog voor eeuwig zou veranderen. Nooit had hij kunnen weten dat het ‘Napalmmeisje’ dat hij op 8 juni 1972 door de lens van zijn camera vereeuwigde, zulk groot wereldnieuws werd.
Tekst: Kapitein Jessica Bode | Foto: ANP, social media
1 november 1955. De oorlog breekt uit tussen Noord- en Zuid-Vietnam. Het door de Sovjet-Unie en China gesteunde noorden geeft hulp aan de Vietcong, die in het zuiden een guerrilla-oorlog uitvecht. Uit angst voor het communisme wordt het Zuid-Vietnamese leger gesteund door de Verenigde Staten. De oorlog woedt jaren voort en met name in de jungle wordt zwaar gevochten.
Ondanks hevige bombardementen en de inzet van chemische wapens kan het Amerikaanse leger niet winnen. Na grote verliezen en onder druk van hevige protesten tegen de oorlog, trekt Amerika zich uiteindelijk terug. Naar schatting kostte de oorlog aan 3,5 tot vier miljoen mensen het leven. Zuid-Vietnam werd na de terugtrekking onder de voet gelopen door legers uit het noorden en sinds 1976 is het land de Socialistische Republiek Vietnam.
Onder ogen
Middenin de oorlog vervult oud-fotograaf Hal Buell, op 29 januari van dit jaar op 92-jarige leeftijd overleden, een belangrijke rol bij fotopersbureau Associated Press in de Zuid Vietnamese hoofdstad Saigon, het huidige Ho Chi Minh-stad. Buell bepaalde in die tijd welke foto’s van de oorlog met de wereld gedeeld zouden worden en welke niet. Op 8 juni krijgt hij foto’s onder ogen van de inmiddels beroemde fotograaf Huỳnh Công Út, die op de bewuste dag beeldmateriaal heeft geschoten bij het dorpje Tràng Bàng. Ruim veertig kilometer ten noordwesten van Saigon en zo’n twintig van de Cambodjaanse grens.
Het dorpje is bezet door Noord Vietnamese militairen en de Vietcong. Om hen uit te schakelen bombardeert de Zuid Vietnamese luchtmacht Tràng Bàng met vier napalmbommen. Het raakt alleen niet de vijand, maar ook burgers van het dorp. Onder wie kinderen die op dat moment zorgeloos spelen bij de Caodai-tempel. De dan negenjarige Kim Phuc is een van de slachtoffers. Later vertelt ze: “Ik voelde hoe de stof brandde op m’n huid.”
Te heet, te heet
Het meisje vlucht weg in de richting van Zuid Vietnamese troepen in de buurt, in de hoop daar hulp te vinden. Onderweg komt ze bij toeval de dan 21-jarige Amerikaans-Vietnamese fotograaf Huỳnh Công Út, beter bekend als Nick Ut, tegen. Hij weet Kim Phuc op de gevoelige plaat vast te leggen, terwijl ze naakt en in paniek met haar twee broers en andere familieleden op hem afrent. Ze schreeuwt het uit van de pijn en roept 'nóng quá, nóng quá' ('te heet, te heet'). Ut, nu Amerikaans staatsburger, woonachtig in Los Angeles en nog altijd werkzaam als fotograaf voor Associated Press, legt het tafereel gauw vast met z’n camera, verleende daarna eerste hulp en bracht het meisje naar het ziekenhuis.
Napalm
Tijdens de Tweede Wereldoorlog zetten de oorlogvoerende landen met zekere regelmaat brandbommen in bij aanvallen op gronddoelen. In 1942 ontwikkelen de Amerikanen een nieuw type brandbom, de zogenoemde napalmbommen. Daarbij is benzine vermengd met naftenaat en palminaat en voor de ontbranding wordt vaak fosfor gebruikt. Het effect van de bom is dat de brandende spetters blijven doorbranden; ze blijven als het ware 'plakken'. Met als gevolg grote brandschade bij gebouwen, voertuigen, andere installaties en gruwelijke brandwonden bij mens en dier.
Napalm wordt voor het eerst gebruikt met vlammenwerpers bij Papoea-Nieuw-Guinea op 15 december 1943. Ook wordt het in 1944 gebruikt bij de Slag om Overloon. Ook na de Tweede Wereldoorlog werd het regelmatig ingezet in conflicten, zoals in Vietnam. Sinds 1980 is de inzet van het middel tegen personen een oorlogsmisdaad.
Mortuarium
De brandwonden zijn zo erg dat de medici in het ziekenhuis niet denken dat ze het meisje kunnen redden. In eerste instantie helpen ze haar niet eens en leggen haar alvast in het mortuarium. Aangeslagen door wat hij zojuist heeft gezien dreigt Ut de medici aan de schandpaal te nagelen in de media, waarna wordt besloten Phuc alsnog te helpen. Ze heeft over driekwart van haar lichaam derdegraadsverbrandingen, maar overleeft het drama. Na tientallen operaties en decennialange medische zorg is ze inmiddels 61 jaar oud. Haar broertje raakte zwaargewond en twee neefjes overleefden de luchtaanval niet.
Niet gebruiken
De foto van het vluchtende meisje komt terecht op het bureau van Associated Press in Saigon. Daar wordt, omdat het meisje naakt is, in eerste instantie besloten om het beeld niet te gebruiken. Toch besluit Hal Buell al vrij snel om de foto wél te verspreiden. Er is weliswaar sprake van een bloot meisje, maar het is niet seksueel getint en er is geen andere manier die zo duidelijk maakt wat de gevolgen van de actie zijn geweest. De foto wordt wereldnieuws en staat symbool voor de gruwelijkheden van deze oorlog.
Nick Ut noemt zijn foto 'The Terror of War', maar veel bekender is de naam 'The Napalm Girl'. Hij wint in 1973 de Pulitzerprijs voor beste nieuwsfoto en World Press Photo. Uiteindelijk wordt het een van de bekendste foto’s in de geschiedenis.
