Tekst Kirsten de Vries
Foto Paul Tolenaar

Wat vloog er in 1979 boven het defensieterrein?

Het is 3 februari 1979, kwart voor zes in de ochtend. Twaalf mannen van de militaire bewakingsdienst zijn nietsvermoedend aan het werk tijdens hun nachtdienst op Vliegbasis Soesterberg. Opeens duikt een groot, driehoekig object met felle lampen op boven de startbaan. Een ufo zo concluderen de militairen, die er melding van maken. De gebeurtenis is voor Bram Roza 45 jaar later aanleiding om er de documentaire ‘De ufo’s van Soesterberg’ over te maken.

‘Sommige mensen zijn enorm bespot’

Vijf jaar kost het Roza om de docu rond te krijgen. Subsidies ontvangt hij niet, maar door middel van crowdfunding haalt hij de benodigde twintigduizend euro op. De meeste tijd is Roza kwijt aan het vinden van de mensen die de ufo’s hebben gezien en hen overtuigen om mee te werken. “De militairen werden door hun collega’s belachelijk gemaakt en thuis werden ze uitgelachen. Sommige mensen zijn enorm bespot. Een van de militairen die ik had opgespoord, zei: ‘Als je me nog een keer benadert, bel ik de politie.’ De maatschappij is er nou eenmaal niet op ingesteld.”

Terwijl het volgens Roza niet alleen die ene koude, donkere winternacht is dat er vliegende objecten rond de vliegbasis zijn waargenomen. “Er was een vrouw die in 1979 in haar zwembad in Amersfoort lag en dezelfde driehoek zag overkomen”, vertelt hij.   

Een illustratie van een groep militairen die buiten in een diepdonkere nacht staren naar felgekleurde puntjes.
In de vroege ochtend van 3 februari 1979 zien twaalf militairen een ufo boven Vliegbasis Soesterberg.

Bereid gevonden

Uiteindelijk vindt de documentairemaker enkele militairen en burgers bereid om mee te werken. Zo is er Josie, die tijdens een rit in 1979 op haar paard op de Leusderheide een ufo ziet. Of Michel die in 1991 met een collega op de Du Moulinkazerne in Soesterberg tegen de grond slaat na het zien van een vliegend object.

‘Als niemand erover vertelt, verandert er ook niks’

Percy en Reggie vertellen over de waarneming van hun vader Johannes in 1972. “Ik had heel veel tijd om met ze af te spreken en uiteindelijk heb ik hun vertrouwen gewonnen. Je moet duidelijk maken dat je hun verhaal serieus neemt en dat je er geen gekke dingen mee gaat doen. De militairen wilden laten zien dat ze echt niet gek zijn. Het is immers iets dat door talloze mensen is waargenomen. Uiteindelijk hadden ze zoiets van als niemand erover vertelt, verandert er ook niks.”

Een donkere tekening van een militair met helm op die in de nacht naar de hemel staart en drie lichtgevende bollen ziet.
Van de verschillende waarnemingen zijn illustraties gemaakt.
Een tekening van een vrouw met lang haar op een paart, die in het bos loopt en in de verte een ufo waarneemt.
Roza gebruikt deze tekeningen in de documentaire.
Een tekening van twee militairen die buiten een zaklamp schijnen op iets wat lijkt op een ufo.

Kernwapens

Volgens de documentairemaker werden de ufo’s tientallen jaren lang, binnen een radius van een paar kilometer van Vliegbasis Soesterberg, gespot. De laatste melding krijgt Bram, inmiddels oprichter van het UFO Meldpunt Nederland, in 2020 over een gebeurtenis uit 2018.

‘Er is een hypothese dat ufo’s afkomen op kernwapens’

Maar waarom worden de ufo’s nu juist steeds in de buurt van de vliegbasis gezien? “Er is een hypothese dat ufo’s afkomen op kernwapens”, weet Roza. Wanneer de massale waarneming in 1979 plaatsvindt, is de Koude Oorlog nog volop aan de gang. Vliegbasis Soesterberg maakt onderdeel uit van de defensielinie tegen de Russen. Er zijn Amerikanen gestationeerd. Bewijs dat er toen kernwapens op Soesterberg lagen, is er niet. Roza doet een poging om de rapporten op te vragen, die over de waarnemingen gemaakt zouden moeten zijn. “Het is saillant dat er wordt gezegd dat er rapporten zijn gemaakt, maar dat die niet op te vragen zijn. Alles over Soesterberg in de Koude Oorlog is in z’n totaliteit geheim.”

Een tekening van een man met een pet op die een grote zwarte schijf in de verte ziet.
In 2018 werd voor het laatst een ufo waargenomen bij Soesterberg. Een man maakte een wandelingetje toen hij bij een zandvlakte een grote zwarte schijf zag.

Spionagevliegtuigen

In de documentaire wordt verder gesuggereerd dat het misschien geen ufo’s zijn die de militairen gezien hebben, maar een spionagevliegtuig. “Dat dacht ik in eerste instantie ook, maar de eerste testvlucht van de F-117 was pas jaren later. Dat toestel was veel kleiner. De B-2 Spirit is wel zo groot, maar die kwam pas eind jaren tachtig. Dat kan het gewoon niet zijn geweest. Of de Amerikanen waren veel verder dan we denken. Maar iets dat zo laag kan vliegen en geen geluid maakt, dat hebben we nu nog steeds niet.”

‘Opeens werd het zo klein dat het verdween’

Gefascineerd

Roza, die altijd al gefascineerd is door de mysteries van het leven, krijgt één keer zelf te maken met een ufo. Op de dijk van Haastrecht kijkend over Gouda ziet hij “een heel helder licht in een soort van driehoekvorm en dat werd groter en kleiner en veranderde van vorm”. Een kwartier keek hij ernaar. ”Opeens werd het zo klein dat het verdween.”

Toch waagt hij zich in zijn docu niet aan een conclusie over wat ufo’s nou zijn en wat er precies is waargenomen boven Soesterberg. “Ik vind het interessant om de hypotheses in me op te nemen. De een is geloofwaardiger dan de andere. Ik hoor van believers dat ik te sceptisch ben en van sceptici dat ik te goedgelovig ben. Ik hoop gewoon dat men iets ruimdenkender wordt.”

Documentairemaker Bram Roze staat in de oude gevechtstoren op Vliegbasis Soesterberg. Op de achtergrond de landingsbaan waarin 1979 een ufo werd gespot.
Roza op Vliegbasis Soesterberg met op de achtergrond de landingsbaan waar in 1979 een ufo werd gespot.

Honderd meldingen

Via zijn meldpunt krijg Roza maandelijks honderd meldingen binnen van mensen die iets soortgelijks zien. 95 tot 99 procent is te verklaren, de rest blijft een mysterie. “In de jaren vijftig en zestig zagen mensen veel vliegende schotels. In de jaren zeventig en tachtig ook nog wel, maar werden het steeds meer sigaarvormige objecten. In de jaren negentig waren het weer lichtformaties en nu lijken het meer lichtbollen.”

Close-up foto van documentairemaker Bram Roza, met rossige baart en bril.
Roza zag één keer zelf een ufo, boven Gouda. “Ik weet dat ufo’s bestaan, maar pas als je het zelf ziet geloof je het.

Bijna-botsing

Naast het ufo-meldpunt zet Roza zich ook in voor UAP Coalitie Nederland. Deze stichting is een lobby gestart voor een Europees platform waar vliegers en piloten van zowel de strijdkrachten als de politie- en burgerluchtvaart zich kunnen melden als ze vreemde dingen in de lucht zien. “Soms hebben ze een bijna-botsing, maar dat kunnen ze nergens melden.”

Roza hoopt dat op termijn de wetenschap meer met het ufofenomeen gaat doen. “In Duitsland is er een universiteit die op een groot stuk land allerlei camera’s heeft neergezet. Alles dat in de lucht voorbijkomt, wordt automatisch gefotografeerd en machine learning gefilterd. In Amerika zijn straaljagers en grondradars speciaal afgesteld waardoor die nu ook veel meer zien. Toch verwacht Roza niet dat het mysterie snel opgelost wordt.  “Maar als de wetenschap ooit zegt: het waren allemaal spionagedingen van China, wat ik me niet kan voorstellen, dan heb ik er ook vrede mee.”

De documentaire is in februari 2024 te zien in verschillende filmhuizen. Zie www.soesterbergufo.nl voor alle vertoningen.