Terugkijker

Het is weer tijd voor een blik op de kalender. In de rubriek 'Terugkijker' richten we het vizier om de week op een gebeurtenis uit het verleden. Van militair-historische aard en gebeurtenissen waarbij Defensie betrokken was, maar ook situaties met globale impact. 

Om hiermee het ‘o ja’-gevoel op te roepen, maar ook omdat we in deze jachtige tijd gebeurtenissen zo vaak vergeten of het ons niet meer exact herinneren. Vandaag duiken we in de geschiedenis van Oostenrijk. Niet omdat uw redacteur verzot is op dit vakantieland, maar vanwege interessante gebeurtenissen in oktober 1918 en 1955.

^{Tekst: Kapitein Jessica Bode | Foto’s: NIMH}

Net voordat er op 11 november 1918 een einde komt aan de Eerste Wereldoorlog wordt Tsjechoslowakije op 28 oktober onafhankelijk van de dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije. Op 1 november wordt vervolgens ook in Hongarije een zelfstandige regering gevormd.

En terwijl de rook amper van het slagveld is opgetrokken, wordt op 12 november 1918 de voorlopige Duits-Oostenrijkse Republiek uitgeroepen. De heersende keizerdynastie was toen al ten val gebracht. Het aftreden van keizer Karel I betekent het einde van eeuwen Habsburgse heerschappij. Van de eens zo machtige en trotse Oostenrijkse monarchie is niet veel over.

Omvormen

De nieuwe Oostenrijkse leiders, aangevoerd door de Sociaaldemocratische Arbeiderspartij en de Christelijk-Sociale Partij, zetten zich in om het land om te vormen naar een democratische republiek. De inwoners en bestuurders staan voor de immense uitdaging om de natie opnieuw vorm te geven.

Na maanden van politieke onzekerheid wordt een jaar later, op 10 september 1919, het Verdrag van Saint-Germain getekend. Hierin wordt officieel de Eerste Oostenrijkse Republiek uitgeroepen. In het Verdrag van Versailles (28 juni 1919) hadden de overwinnaars van de Eerste Wereldoorlog al de voorwaarden vastgesteld. Het document legt beperkingen op aan de omvang van het Oostenrijkse leger en de onafhankelijkheid van Hongarije, Tsjechoslowakije, Polen en Joegoslavië wordt erkend.

Grote problemen

In de periode die volgt komt de kersverse republiek voor tal van uitdagingen en politieke ontwikkelingen te staan. Door de oorlog ontstaan grote economische problemen. De werkloosheid is groot en de inflatie zo hoog dat het geld vrijwel waardeloos wordt. Politiek is het land verdeeld en instabiel na de val van de Habsburgse monarchie. De regeringen wisselden regelmatig en politieke partijen probeerden hun invloed te vestigen. Dit leidde tot sociale onrust en politieke conflicten.

Dan vindt in juni 1934 een staatsgreep plaats, waarbij kanselier Engelbert Dollfuss wordt vermoord. De staatsgreep mislukt door onenigheid, maar het conflict benadrukte de diepe politieke verdeeldheid in het land. Tot overmaat van ramp wordt Oostenrijk in 1938 geannexeerd door Nazi-Duitsland, de Anschluss. Het land wordt geïntegreerd in het Derde Rijk onder Adolf Hitler en dat betekent het einde van de Eerste Oostenrijkse Republiek.

Tweede Oostenrijkse Republiek

Vlak voor de overgave van Nazi-Duitsland wordt op 27 april 1945 formeel de Tweede Oostenrijkse Republiek opgericht onder leiding van de eerste kanselier Karl Renner (1870-1950). Op dat moment was Oostenrijk, voormalig bondgenoot van nazi-Duitsland, opgedeeld in vier militaire zones van de bezettingslegers van de Sovjet-Unie, de Verenigde Staten, Engeland en Frankrijk; de winnaars van de oorlog. Dankzij de Marshallhulp weet het land zich economisch te herstellen. Ook komt er een stabiele, democratische regering met een meerpartijenstelsel. 

Neutraliteit

Het duurt nog tot 1955 voordat het Oostenrijkse Staatsverdrag wordt ondertekend. Hierin wordt de bezetting door de vier mogendheden beëindigd en de soevereiniteit hersteld. De bezettingslegers trekken zich terug, maar het verdrag verplicht Oostenrijk ook tot eeuwigdurende neutraliteit. Dit betekent dat geen militaire allianties met andere naties mogen worden aangegaan. Deze neutraliteit handhaaft het land strikt. Daarom maakt Oostenrijk geen deel uit van de NAVO, maar wel van de Europese Unie. Overigens is het land vooral op het westen en in het bijzonder op Duitsland gericht. 

Nationalfeiertag

Met de Nationale Feestdag op 26 oktober herdenkt Oostenrijk de ondertekening van het Oostenrijkse Staatsverdrag. De viering staat symbool voor onafhankelijkheid, democratie en neutraliteit. Het symboliseert ook de wederopstanding en de wederopbouw van het land na de verwoestingen van de oorlog. En daarin is het land met slechts 9 miljoen inwoners aardig in geslaagd.