Henry Schut: ‘Een dag die ongekend veel indruk maakte’

Het is mei 2001 als kanonnier der eerste klasse Bas Alsemgeest tijdens de NAVO-missie SFOR in Bosnië-Herzegovina sneuvelt bij een tragisch ongeluk met een tank. Om hem te eren voor zijn inzet werd woensdag een viaduct over de A20 bij Maasdijk vernoemd. Een van de genodigden was sportverslaggever en NOS-presentator Henry Schut, die destijds als cameraman de repatriëring van de omgekomen militair filmde. Hij blikt terug op de dag die ongekend veel indruk maakte.

Tekst: kapitein Jessica Bode | Foto: Thierry Schut

Aan het begin van deze eeuw wordt de eenheid van Bas Alsemgeest van het Crowd and Riot Control-detachement aangewezen om een bijdrage te leveren aan de vredesmacht SFOR. Deze Stabilization Force moet na de Bosnische oorlog toezien op de naleving van het Verdrag van Dayton. De club staat twee maanden stand-by voor het geval er rellen uitbreken tijdens de verkiezingen. Om getraind te blijven doet de eenheid verschillende oefeningen, maar bij één daarvan op 8 mei 2001 komt de kanonnier onder een tank terecht en overlijdt.

Familieleden en vrienden waren aanwezig bij de onthulling van de plaquette, die op het viaduct over de A20 is bevestigd.

Onwerkelijke situatie

De ouders van Bas zijn thuis als tegen het einde van de middag plots de deurbel gaat. Een bedrijfsmaatschappelijk werker van Defensie vertelt hen het verschrikkelijke nieuws. Een onwerkelijke situatie. Gelukkig kan hun zoon snel naar huis worden gebracht. Voorafgaand aan de repatriëring zijn er ceremonies, waarbij ‘Het regent zonnestralen’ van Acda & de Munnik wordt gespeeld. Het lijflied van de jonge militair. En alsof het zo moet zijn is het prachtig weer. Ook bij aankomst Nederland is het zonovergoten.

Bas Alsemgeest in opleiding (links) en als beroepsmilitair.

Ravage

Op het moment van het ongeval is er in Bosnië een cameraploeg aanwezig, die de missie namens Defensie vastlegt voor de geschiedschrijving. Een van die cameramannen is de dan 25-jarige Henry Schut. “Ik was toen freelancer voor een productiebedrijf dat defensieoefeningen vastlegde op camera. In 2001 werden we gevraagd of we naar Bosnië wilden voor opnames van de wederopbouwmissie. Het was voor ons een gigantisch avontuur. Ik ben nooit in militaire dienst geweest, maar dit was tóch een manier om eraan te snuffelen. Ik herinner me niet alles meer, maar wel de enorme ravage die we daar aantroffen.”

YPR-pantservoertuigen die Defensie onder meer gebruikt voor crowd and riot control.

Langer blijven

Het productieteam zal er vijf dagen zijn, maar wordt op de laatste dag gevraagd langer te blijven. “Omdat een Nederlandse militair was omgekomen. Mijn haren gaan er nu nog recht van overeind staan. We moesten de repatriëring filmen.”

Het graf van Bas wordt in samenwerking met de gemeente Westland onderhouden door de Oorlogsgravenstichting als oorlogsgraf. Ook is er een steen met zijn naam geplaatst bij het oorlogsmonument in Naaldwijk.

Schut krijgt daarbij een heel specifieke taak. “Ik liep mee met de ceremonie, om zo de oren en ogen van de familie te zijn. Op dat moment beleef je de gebeurtenis door de lens. Alsof je er iets verder vanaf staat. Maar naderhand kwam het besef. We moesten allemaal huilen toen de helikopter wegvloog. Een dag die ongekend veel indruk maakte.”

Een Nederlandse Leopard 2A4 tank in Bosnië tijdens IFOR, de voorloper van SFOR.

Niet af

Waar hij later een beetje last van krijgt is dat de situatie voor hem niet af is. “Normaal gesproken film je ergens en dan zie je het eindresultaat wel een keer terug. Nu niet. De beelden waren voor de familie.” Totdat de radio- en televisiepresentator jaren geleden in contact komt met de nabestaanden. “Het was heel gek om de beelden terug te zien. Maar daarmee kon ik het verhaal wel beter afsluiten.”

Schut is blij dat hij woensdag bij de ‘naamgevingsceremonie’ aanwezig was, waarbij het viaduct nabij bedrijventerrein Coldenhove naar Bas Alsemgeest is vernoemd.  In heel Nederland worden zo’n vijftig viaducten vernoemd naar omgekomen militairen. Dit bijzondere initiatief van het Veteranen Platform en Ministerie van Defensie heeft als doel de bijdrage van deze personen aan onze vrijheid te eren, herdenken en zichtbaar te maken. Schut: “Dat is gelukt. Voor Bas.”

Luitenant-kolonel Geertjan Heidekamp, waarnemend korpscommandant van de Afdeling Veldartillerie, hield voor de onthulling een toespraak. Hij omschrijft Bas als een militair met gevoel voor humor. "Maar vooral met een ongelooflijk plichtsbesef. Nooit te beroerd om wat te doen."

Ongeval

Een rapport van de onafhankelijke Inspecteur Generaal der Krijgsmacht (IGK) concludeerde destijds dat er veel is misgegaan voorafgaand aan het ongeluk. Volgens de onderzoekscommissie reed de bestuurder van de tank waarmee het ongeluk gebeurde ‘onder pantser’, waardoor het zicht op de directe omgeving beperkt was. De bemanning van de tank en de sectiecommandant hadden de oefening nooit eerder gedaan. Bovendien waren er tekortkomingen in de opleiding en training van de militairen. Voormalig minister Henk Kamp erkende dat Defensie aansprakelijk is.