Terugkijker

Het is weer tijd voor een blik op de kalender. In de rubriek 'Terugkijker' richten we het vizier om de week op een gebeurtenis uit het verleden. Van militair-historische aard en gebeurtenissen waarbij Defensie betrokken was, maar ook situaties met globale impact. 

Om hiermee het ‘o ja’-gevoel op te roepen, maar ook omdat we in deze jachtige tijd gebeurtenissen vaak zo snel vergeten of het ons niet meer exact herinneren. Vandaag aandacht voor 29 september 1758, de geboortedag van Horatio Nelson. De grootste zeeheld uit de Britse geschiedenis.

^{Tekst: Leo de Rooij I Foto's: Diversen}

Wie ooit in Londen is geweest, zal wellicht de tientallen meters hoge zuil op Trafalgar Square (Nelson’s Column) hebben gezien. Met dit standbeeld eren de Britten hun admiraal Horatio Nelson, die ervoor zorgde dat het Britse rijk op alle wereldzeeën heerste.

Nelson werd geboren op 29 september 1758 in Burnham Thorpe. Hij was de zesde van elf kinderen van Edmund Nelson en zijn vrouw Catherine. Zijn moeder overleed op 26 december 1767, toen Horatio negen jaar oud was. De jongen kreeg les op de King Edward VI Grammar School in Norwich.

Verwondingen

Zijn maritieme carrière begon op 1 januari 1771 op de HMS Raisonnable, waar zijn oom Maurice Suckling kapitein was. Kort na zijn aanmelding als ordinary seaman werd Horatio adelborst en begon zijn officiersopleiding. Zes jaar later, van 22 tot 25 juli 1797, voert hij al het commando tijdens de Slag bij Santa Cruz de Tenerife. Het doel van Nelson was de verovering van het grootste Canarische Eiland, om er een Brits kroongebied van te maken.

De Britse aanval, ingezet met vierduizend Britse soldaten tegenover zeventienhonderd Spanjaarden werd echter afgeslagen. Hierbij raakt Nelson gewond. Zijn rechterarm werd verbrijzeld door een musketkogel toen hij een galjoen van de Spaanse Zilvervloot wilde buitmaken. Het was overigens niet Nelsons eerste verwonding. Al in 1794 verloor hij bij een gevecht in Corsica het zicht in zijn rechteroog. Verder had hij periodiek last van koorts als gevolg van malaria die hij opliep tijdens zijn diensttijd in het Caraïbisch gebied. Ook was hij de meeste tijd zeeziek, voor een zeeman best onhandig.

Overwinning op Napoleon

Nelson was tevens een prominent figuur tijdens de Franse mediterrane campagne van 1798. Die bestond uit een reeks militaire operaties in het Middellandse Zeegebied door een Frans expeditieleger onder bevel van Napoleon Bonaparte. Het doel van Napoleon was de verovering van Egypte, als eerste hindernis in het bedreigen van Brits-Indië.

Het Franse leger voer met meer dan veertigduizend manschappen en honderden schepen door de Middellandse Zee, achtervolgd door een meer bescheiden Brits vlooteskader onder bevel van Horatio Nelson. Dat leidde, na vele omzwervingen door beide partijen, op 1 augustus 1798 tot de Slag bij de Nijl. Ook wel de Eerste Slag bij Aboukir genoemd. De Britse vloot onder leiding van Nelson behaalt hier, na onder meer de vernietiging van het Franse vlaggenschip Oriënt, een belangrijke overwinning. De Franse vloot werd bijna compleet vernietigd. Dit was Napoleons eerste grote militaire tegenslag. Zijn plannen voor een opmars naar Brits-Indië waren verkeken. De Franse vloot zou in geen tientallen jaren een serieuze partij meer zijn voor de Britse, zoals bij Trafalgar zeven jaar later nog eens zou blijken.

Oogje dichtknijpen

Ook tijdens de Zeeslag bij Kopenhagen speelde de dan viceadmiraal Horatio Nelson een belangrijke rol. Deze slag op 2 april 1801 werd uitgevochten tussen de Deens-Noorse en de Britse vloot. Inzet was het Verbond van Gewapende Neutraliteit, waarmee Denemarken de handel met Frankrijk wilde beschermen. De slag eindigde met een zege voor de Britse vloot. De Engelse uitdrukking ‘to turn a blind eye’ (een oogje dichtknijpen) is gebaseerd op het moment dat Nelson zijn verrekijker aan zijn blinde oog zet en vaststelde dat hij geen vlagsignaal tot terugtrekken zag. De zeeslag werd later afgebeeld als één van Nelsons vier grote successen, op de bronzen reliëfs aan Nelson's Column in Londen.

Zeeslag bij Trafalgar

Al met al is Nelson vooral bekend van de Slag bij Trafalgar van 21 oktober 1805, waarbij ‘zijn vloot’ een Frans-Spaans eskader versloeg bij het Spaanse Kaap Trafalgar. Hiermee verzekerden de Britten voor ruim honderd jaar hun heerschappij over de golven. Daardoor konden zij, en niet de Fransen, een wereldrijk uitbouwen dat zich uitstrekte tot India, Canada, Hongkong en Singapore en werd Londen het financiële centrum.

Maar bij diezelfde zeeslag sneuvelde ook de grootste zeeheld uit de Britse geschiedenis. Aan boord van HMS Victory werd hij dodelijk geraakt door gericht vuur van Franse scherpschutters. Zij zagen aan dek van het schip een man met zijn mouw op de borst gespeld. Iedere Franse matroos wist dat dit Nelson was. Zijn vele medailles markeerden een duidelijk doelwit.

Volksheld

Lord Nelson werd de volksheld die ervoor zorgde dat het Britse rijk heerste op alle wereldzeeën. Hij werd begraven in St Paul's Cathedral in Londen. Naast zijn standbeeld op Trafalgar Square is ook de stad Nelson op het Zuidereiland van Nieuw-Zeeland naar hem vernoemd. De admiraal werd voor zijn overwinningen met tal van medailles geëerd, waaronder de Britse ridderorde Orde van het Bad en twee Britse gouden medailles.