Voorbereiding in volle gang, uitvoering duurt nog jaren
Tussen Lopikerkapel en Best wordt maar liefst 67 kilometer aan pijpleiding vervangen. Defensie pompt hier 24/7 duizenden liters kerosine doorheen naar militaire vliegbases, Schiphol en opslagpunten in binnen- en buitenland. Bij deze omvangrijke klus zijn drie provincies, twaalf gemeenten en zo’n tweehonderd particuliere landeigenaren betrokken en de werkzaamheden zullen naar verwachting tot medio 2027 duren. Projectleider Robert-Jan Niewenhuis legt uit hoe het ervoor staat.
Tekst: kapitein Jessica Bode | Foto: archief mediacentrum Defensie
Kerosine met tachtig bar door leidingen gepompt
Uit het zicht en verscholen in de Hollandse bodem ligt circa 550 kilometer aan brandstofleidingen, waar de Defensie Pijpleiding Organisatie (DPO) al sinds 1954 met een druk van tachtig bar kerosine doorheen pompt. Ter vergelijking: uit de kraan stroomt water met gemiddeld twee bar. Via de Europoort wordt de brandstof naar logistieke opslagplaatsen en militaire vliegvelden in Nederland, België, Luxemburg, Frankrijk en Duitsland gepompt. En als uitzondering naar de civiele luchthaven Schiphol. Het deel van dat leidingentraject tussen het Utrechtse Lopikerkapel en Brabantse Best is nu aan vervanging toe.
Duimers
“De leidingen zijn te klein en sommige stukken liggen te ondiep in de grond. We gaan de bestaande buis van 17 centimeter diameter (een zesduimer) vervangen door eentje van 28 centimeter (een tienduimer)", begint Niewenhuis.
‘Het bestaande traject moet operationeel blijven’
Daarnaast is er de afgelopen zeventig jaar nogal wat veranderd in het Nederlandse landschap. “Waar de leidingen destijds vrij lagen, liggen ze nu soms in bewoond gebied en zelfs in achtertuinen. Of in dichtbegroeide natuurgebieden waar we niet meer bij kunnen.”
De Defensie Pijpleiding Organisatie in één minuut
Ruimte
Het herstelproject, dat wordt uitgevoerd in opdracht van de NAVO die het ook financiert, is niet gemakkelijk. De bestaande leiding kan niet zomaar opgegraven worden en vervangen door een nieuw exemplaar. Bovendien moet aan weerszijden een strook van vijf meter vrijgehouden worden. “Je hebt dus best wat ruimte nodig en daarnaast moet het bestaande netwerk absoluut operationeel blijven”, benadrukt de projectleider. “We leggen het nieuwe netwerk zoveel als mogelijk in de buurt van het huidige traject. Als het echt niet anders kan kijken we of er gebundeld kan worden met bestaande gas- of waterleidingen en als dat niet kan, dan gaan we op zoek naar een compleet nieuw tracé.”
Haaften
Na de nodige vooronderzoeken is inmiddels duidelijk dat het eerste stuk, van Lopikerkapel tot de A15 bij Haaften, naast of in de nabijheid van het bestaande traject kan liggen. Hoe dat gaat met het volgende stuk tot Boxtel, is nog onduidelijk. “Het volgende en laatste gedeelte naar Best kunnen we waarschijnlijk bij de leidingen van de bestaande Gasunieleidingen leggen.”
Complex
Wat het complex maakt, is dat het project door maar liefst twaalf gemeenten in Utrecht, Gelderland en Noord-Brabant loopt. “Daarnaast hebben we te maken met vier waterschappen, Rijkswaterstaat en Prorail.” Ook zijn er tal van belangenorganisaties betrokken, zoals het Brabants en Utrechts Landschap, Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer. “En vergeet de honderden particuliere perceeleigenaren niet, die hun grond misschien wel verpacht hebben aan nog veel meer gebruikers met ook rechten”, voegt Niewenhuis toe.
Zeven kilometer
In 2021 werd al zeven kilometer kerosineleiding vervangen tussen het Gelderse Hedel, aan de Maas, en Brabantse Vlijmen bij de snelweg A59. De voorbereidingen duurden een aantal jaren, maar de werkzaamheden namen slechts één jaar in beslag. Ook nu is de verwachting dat de eigenlijke aanleg van de leidingen snel zal verlopen. Wat overigens niet betekent dat de spade binnenkort de grond al in gaat.
Sneller
“De werkzaamheden vangen op z’n vroegst in de tweede helft van 2026 aan. Tot die tijd zijn we bezig om alles voor te bereiden.” Niewenhuis verwacht wel dat het nu veel sneller zal gaan dan twee jaar geleden. “Toen moesten we vier bestemmingsplanprocedures doorlopen, wat heel lang duurde. Nu is gekozen voor één procedure; het ‘Rijksprojectbesluit’, wat wil zeggen dat Defensie het gehele voortraject organiseert en na afronding van de verkenning het ontwerpprojectbesluit publiceert. Op basis van reacties hierop, wordt het uiteindelijke projectbesluit opgesteld.”
Hoe het toen ging…
Twee jaar geleden werd al zeven kilometer pijpleiding vervangen tussen Ammerzoden aan de Maas en Vlijmen bij de snelweg A59. Bekijk hier de video om te zien hoe dat eraan toe ging.
Alternatieve bestemming
Maar als de klus uiteindelijk is geklaard, wat gebeurt er dan met al die kilometers aan oude leidingen? “Die worden buiten werking gesteld en waar mogelijk weggehaald.” Maar zijn die buizen niet geschikt voor iets anders, glasvezel bijvoorbeeld? “Daar hebben we wel naar gekeken, maar op dit moment lijken de buizen daar te klein voor en vaak liggen ze ongunstig. Glasvezelbedrijven zien er dan weinig heil in.”
