‘Grote behoefte om iets terug te doen voor onze bevrijders’

Niet minder dan 8301 gesneuvelde Amerikaanse militairen vonden na de Tweede Wereldoorlog hun laatste rustplaats op begraafplaats Margraten, duizenden kilometers bij familieleden vandaan. Adoptanten ontfermen zich over het graf van deze helden. Niet omdat het móet, maar vanuit het hart. “Dit is het minste wat we terug kunnen doen.” 

Tekst: kapitein Charlotte Verolme | Foto's: sergeant Jasper Verolme

Ze raakte in zeven jaar tijd vrijwel haar hele familie kwijt. Ouders, opa’s, oma’s en oom overleden kort na elkaar. Een bezoek aan de begraafplaats in het dorp biedt troost. Even een bloemetje leggen, een moment van stilte. Dat de familieleden van de Amerikaanse soldaten die begraven liggen in Margraten níet zomaar op de fiets kunnen stappen om hun naasten op te zoeken, gaat Nadja Reitz aan het hart.

Ze besluit zich vier jaar geleden daarom aan te melden voor het adoptieprogramma van Margraten. Door zich te ontfermen over een van de graven hoopt Nadja families te ondersteunen die deze liefde en aandacht zo graag willen, maar simpelweg niet kunnen schenken.

‘Dankzij deze soldaten kunnen wij nu zo leven’

Paplepel

Vandaag bezoekt de Maastrichtse met haar tienjarige zoon Joaquin de Amerikaanse begraafplaats op maar ‘tieën minuten’ rijden van huis. Zeker niet voor het eerst. De oorlogsgeschiedenis wordt er hier in de regio haast letterlijk met de paplepel ingegoten. “Dankzij deze soldaten kunnen wij nu zo leven”, klinkt het wijs vanaf het muurtje naast haar. De stoere Joaquin is er allang uit. Later wordt hij militair. Al loopt zijn moeder nog geen polonaise bij het idee. “Niet naar het buitenland dan hoor.”

Het zijn spannende tijden voor moeder en zoon. Na vier lange jaren wachten staan ze hoog op de wachtlijst met aspirant-adoptanten. Op welke plaats precies wordt niet bekend gemaakt, maar het zou best eens hard kunnen gaan..

Het zijn spannende tijden voor Nadja en haar zoon Joaquin; na vier lange jaren wachten staan ze hoog op de wachtlijst met asipirant-adoptanten.

Bevriezen

Momenteel wachten ruim negenhonderd mensen op een adoptiegraf. De animo is de laatste jaren zelfs zo groot dat de Stichting Adoptiegraven Margraten de wachtlijst in 2020 noodgedwongen bevriest.

Een lastige keuze, erkent voorzitter luitenant-kolonel b.d. Ton Hermes. “Vooral na de viering van 75 jaar bevrijding zagen we een enorme stijging in het aantal aanmeldingen. Ontzettend mooi natuurlijk, maar de lijst werd te lang. Voor een aantal mensen zal het zeker nog jaren duren voor er een graf vrijkomt.”

Carlie Rings is een van de aspirant-adoptanten die onderaan de wachtlijst staat. Dat wist ze overigens toen ze zich drie jaar geleden op het nippertje inschreef. Toch hield het de Limburgse niet tegen. “Mijn vader werkte tijdens de oorlog in een kamp in Duitsland, mijn moeder bleef achter in Kerkrade. Dagelijks reden er vrachtwagens met lijken van Amerikaanse militairen langs naar Margraten. Dat beeld en met name de geur is haar altijd bijgebleven. Deze mannen gaven hun leven voor ónze vrijheid. Dit is het minste wat we terug kunnen doen.”

Carlie Rings wist dat ze op een lange wachtlijst zou belanden. Toch hield het de Limburgse niet tegen.

‘Deze mannen gaven hun leven voor ónze vrijheid’

Diepe band

In de regio Zuid-Limburg zijn er aan het eind van de oorlog tal van mensen die, net als de moeder van Carlie, op dagelijkse basis geconfronteerd worden met het lijkentransport dat dwars door dorpstraten naar de begraafplaats in Margraten voert. Een nachtmerrie voor de bewoners waarvan velen tussen september 1944 en mei 1945 niet alleen hun huis, maar ook hun hart openstellen voor de Amerikaanse bevrijders.

Na de repatriëring van ruim 10.000 gesneuvelden, blijven er na de Tweede Wereldoorlog uiteindelijk 8301 achter op de begraafplaats in Margraten. Hier ontfermen de Limburgers zich direct over de graven van de jonge mannen waar ze zo’n diepe band mee voelen.

In 2017 werd het adopteren van Amerikaanse oorlogsgraven in Margraten opgenomen op de nationale inventaris van Immaterieel Cultureel Erfgoed van UNESCO.

Bloemen leggen

“Als een soldaat om het leven kwam, nam de familie vaak contact op via het laatste adres dat ze van de overledene kenden", vertelt Hermes. "Ze wilden meer weten over het graf van hun geliefde in Nederland, vroegen een foto of om er bloemen neer te leggen. Hier werd massaal gehoor aan gegeven. Er was een grote behoefte onder de bevolking om iets terug te doen voor de Amerikaanse bevrijders.”

De groothartige inspanningen worden vanaf 1946 gebundeld in het Burger Comité Margraten dat er medeverantwoordelijk voor is dat er een uitgebreide correspondentie op gang komt tussen de adoptanten en de nabestaanden van de gesneuvelden. In 2002 neemt de Stichting Adoptie Graven Amerikaanse Begraafplaats Margraten de werkzaamheden van het comité over. Naast graven worden ook de 1722 namen op de Muren der Vermisten ter adoptie uitgegeven.

Met veel liefde ontfermen Govert en Hennie Homburg zich over ‘hun’ twee mannen, private Harry Vinton en sergeant Santiago Cano.

Familie

Govert en Hennie Homburg adopteerden een van de namen en een graf op het herdenkingsveld. Deze week is het stel uit Weesp op vakantie in de buurt van Valkenburg. Een trip die niet geheel per toeval goed te combineren is met een bezoek aan de Amerikaanse begraafplaats. Door private Harry Vinton en sergeant Santiago Cano voelen de oud-Defensiemedewerkers een sterke verbintenis met het zuiden des lands.

Met veel liefde ontfermen ze zich over ‘hun’ twee mannen. Er liggen met regelmaat verse bloemen bij de herdenkingsplaats van de militairen en ze onderhouden intensief contact met de kleinkinderen van Cano, die ze na jaren van onderzoek op wisten te sporen. “Het voelt echt alsof we er een familie bij hebben, zonder dat er een bloedband is”, vertelt Hennie. “Zij zijn zo dankbaar dat wij voor het graf van hun opa zorgen. Hartstikke bijzonder natuurlijk dat dit op zo’n manier kan.”

De vakantie in Limburg is voor de ‘Homburgs’ niet geheel per toeval goed te combineren met een bezoek aan de Amerikaanse begraafplaats.

‘Een familie erbij, zonder dat er een bloedband is’

Cultureel erfgoed

Bijzonder is het Limburgse adoptieprogramma zeker. Nergens ter wereld bestaat een soortgelijke constructie. In 2017 werd het adopteren van Amerikaanse oorlogsgraven in Margraten zelfs opgenomen op de nationale inventaris van Immaterieel Cultureel Erfgoed van UNESCO.

Onder de adoptanten bevinden zich behalve particulieren ook scholen en verschillende militaire organisaties en eenheden. Zo adopteerden de Limburgse Jagers, vereniging oud-commando’s Limburg, vereniging oud-mariniers Mijnstreek en een peloton van het Korps Commando Troepen al een graf.

Een eer die uiteraard ook met verantwoordelijkheden komt, benadrukt Hermes. “We verwachten dat de adoptant een aantal keer per jaar de begraafplaats bezoekt en op gezette tijden of bij speciale gelegenheden bloemen legt bij het graf. Ook het onderhouden van contact met de familie van de militair hoort erbij.”

“Voor een aantal mensen zal het zeker nog jaren duren voor er een graf vrijkomt”, aldus Hermes.

Verlossende woord

Een taak waar Nadja en Joaquin meer dan klaar voor zijn. Vlak voor ze de begraafplaats verlaten komt voor hen het verlossende woord. “Ik denk dat het adoptiecertificaat over een klein maandje op de mat ligt”, verklapt Hermes.

Moeder en zoon wisselen een brede lach uit. “Het klinkt een beetje raar, maar dat maakt ons echt blij”, aldus Nadja. En wat als zijn moeder de zorg voor het graf ooit niet meer op zich kan nemen? “Dan doe ik dat, zeker weten”, besluit Joaquin. “Voor de militairen.”