Terugkijker

Het is weer tijd voor een blik op de kalender. In de rubriek 'Terugkijker' richten we het vizier om de week op een gebeurtenis uit het verleden. Van militair-historische aard en gebeurtenissen waarbij Defensie betrokken was, maar ook situaties met globale impact. 

Om hiermee het ‘o ja’-gevoel op te roepen, maar ook omdat we in deze jachtige tijd gebeurtenissen vaak zo snel vergeten of het ons niet meer exact herinneren. Vandaag keren we terug naar 11 november 1918, de dag waarop de Eerste Wereldoorlog tot een einde kwam.

De elfde dag van de elfde maand staat voor veel Nederlanders, voorop Brabanders en Limburgers, voor de opening van het carnavalsseizoen. Alaaf! Voor veel andere landen in de wereld draait het om Remembrance Day. Ook wel Armistice Day of Poppy Day. Het is de dag waarop de gevallenen van de Eerste Wereldoorlog en alle oorlogen en gewapende conflicten sindsdien worden herdacht.

Vele slachtoffers

Op 11 november 1918 om vijf uur ‘s ochtends werd de Duitse capitulatie getekend. Dat gebeurde in een rijtuig aan het westelijk front. Nabij Rethondes in het bos bij het Franse stadje Compiègne, ongeveer tachtig kilometer ten noorden van Parijs. Maar pas om elf uur die ochtend ging de wapenstilstand in. Tijdens die zes uur vielen aan beide kanten nog vele slachtoffers, terwijl de overgave in feite al ondertekend was.

Twee minuten stilte

De herdenking van die elfde november wordt op meerdere plekken in de wereld gevierd. Zo vindt die in het Verenigd Koninkrijk en andere landen van het Gemenebest plaats op de zondag die het dichtst in de buurt ligt van de datum. Die dag wordt Remembrance Sunday genoemd. Om elf uur ’s ochtends is het overal twee minuten stil en worden kransen gelegd. De nationale herdenking vindt plaats bij de Cenotaaf op Whitehall in Londen. De koninklijke familie, de regering en de stafchefs van de Britse landmacht, luchtmacht en marine leggen de kransen. Ook zijn de hoge commissarissen van het Gemenebest aanwezig. Na het officiële gedeelte volgt een defilé van oorlogsveteranen.

Canada

In Canada worden op elf november om elf uur in de ochtend, ongeacht de dag van de week, officiële herdenkingsbijeenkomsten gehouden. Bij het Nationale Herdenkingsmonument in de hoofdstad Ottawa wonen onder anderen de gouverneur-generaal en de minister-president de herdenking bij. Deze wordt via de televisie in het hele land uitgezonden.

Verenigde Staten

Veterans Day (tot 1954 Armistice Day) is de naam van de jaarlijkse gedenkdag die in de Verenigde Staten gehouden wordt. Op deze dag wordt eer betoond aan iedereen die gediend heeft in de strijdkrachten, met name de levende veteranen. Daarmee valt Veterans Day samen met gelijkaardige gedenkdagen in de rest van de wereld, zoals wapenstilstandsdag en Remembrance Day. Die herdenken, net als Veterans Day, het einde van de Eerste Wereldoorlog.

Nationale feestdag

In België, Frankrijk en Servië is wapenstilstandsdag een nationale feestdag. In België wordt sinds 1922 ieder jaar, in aanwezigheid van de koning, een ceremonie gehouden bij het graf van de onbekende soldaat. Eerst om de slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog te gedenken, nadien ook die van de Tweede Wereldoorlog en alle andere oorlogen in de wereld. Ook de Poolse nationale feestdag, Dag der Onafhankelijkheid op 11 november, is gerelateerd aan het einde van de Eerste Wereldoorlog. De dag heet in Frankrijk en Wallonië ‘Jour du Souvenir of Jour de l'Armistice’. Aangezien Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog neutraal was, valt de Nederlandse Veteranendag overigens op een andere dag, de laatste zaterdag van juni.

Klaprozen

Wat al deze herdenkingen van ‘De Grote Oorlog’ gemeen hebben is dat de kransen traditiegetrouw bestaan uit klaprozen (poppies) van kunststof. Sinds 1922 is de klaproos het symbool van de veteranenorganisaties. Dit beeld, de zogenoemde grote klaproos (papaver rhoeas), gaat terug tot het gedicht 'In Flanders Fields' van de Canadese arts, militair en dichter John McCrae. Daarin staan de bloeiende klaprozen (In Flanders fields the poppies blow) in schril contrast met de talloze grafstenen waartussen deze onschuldige bloemen bloeien.

McCrae inspireerde op zijn beurt de Amerikaanse dichteres Moina Michael. Zij schreef het gedicht 'We Shall Keep the Faith'. Hierin speelt de klaproos een rol, niet als stille en schone getuige van dood en vernietiging, maar als teken van hoop voor de toekomst.  Zij kwam op het idee om de klaproos symbool te maken voor de slachtoffers van de Grote Oorlog.

Teken van solidariteit

De klaproos is al snel na de Eerste Wereldoorlog geadopteerd door The Royal British Legion, een liefdadigheidsinstelling voor Britse veteranen. Deze organisatie begon met het verkopen van - kunststoffen - klaprozen. Met de opbrengst uit de verkoop kon het legioen de veteranen ondersteunen. De kopers konden op hun beurt de klaproos op hun revers dragen als teken van solidariteit met hen die tijdens de oorlog gewond raakten en met de nabestaanden van hen die vielen. In de maand voorafgaand aan Remembrance Day ziet men op de Britse televisie dan ook menigeen met een op de borst gespelde plastic klaproos.