Bergvliegen met klamme handjes

High Blaze eist uiterste van helikopterbemanningen

Bergvliegen staat hij het Defensie Helikopter Commando hoog op de agenda. Dat is niet gek, want het overgrote deel van de afgelopen vredesoperaties vond plaats in landen met bergen. Recent vond in de Italiaanse Dolomieten weer een High Blaze plaats. Deze oefening geldt voor de bemanningen als de hogeschool van het bergvliegen.    

Scherp

High Blaze maakt beginnend personeel vertrouwd met vliegen boven en tussen deze massieve obstakels. Tegelijk worden oudgedienden met deze training op scherp gezet. Dat alles is volgens oefenleider en Chinook-vlieger luitenant-kolonel Jeroen broodnodig. Ten slotte weet je nooit waar ter wereld de volgende ernstinzet plaatsvindt. Daarbij is het een gegeven dat het gros van de landen op de wereld bergen bezit. “Daarmee is verklaard waarom High Blaze jaarlijks op de agenda staat”, aldus Jeroen, die tevens commandant 298 Squadron is.

De overste praat over valwinden, hete uitlaatgassen die turbulentie veroorzaken en de overweldigende indruk die bergen op een helikopterbemanning kunnen maken. Met zoveel stof tot nadenken, is het begrijpelijk dat zeker minder ervaren vliegers soms met klamme handjes aan High Blaze beginnen. “Je kunt je heel nietig voelen in deze omgeving. Fouten maken, wordt hier hard afgestraft.”

Ferry’en

Vier Cougars, vijf Apaches en eenzelfde aantal nieuwe Chinook ‘CAAS’ transportheli’s vonden een plekje op de Amerikaanse Aviano Air Base, gelegen aan de zuidelijke rand van de Dolomieten. Hiervandaan is het slechts enkele minuten vliegen naar het  oefengebied, dat dwars door de bergketen loopt. Hoe minder tijd er verloren gaat aan ferry’en, hoe langer er geoefend kan worden en dat is fijn. Het gebied waarin de toestellen actief zijn, biedt voldoende mogelijkheden alle technieken van het bergvliegen te beoefenen.

Ridgeline

Voor de Chinook is de zogenoemde ridgeline een van de belangrijkste technieken. Met de achterwielen en laadklep rustend op de rotsen zet je al hoverend troepen en materieel op moeilijk toegankelijke plekken af. Doordat je in de cockpit niet precies ziet waar je landt, is bij deze methode de hulp van de loadmaster onontbeerlijk. Hangend uit de zijdeur geeft hij aanwijzingen waar precies de wielen terecht moeten komen. Jeroen vertelt dat het belangrijk is bij een ridgeline rondom veel vrije ruimte te hebben. En dat je het toestel zo stil mogelijk moet houden. “Dat doe je  volledig met de hand. Zodra de wielen aan de grond staan, schakelt de automatische piloot zichzelf namelijk uit.”

Grote jongen    

Volgens de commandant beginnen vliegers met een goede voorbereiding aan High Blaze. Sowieso moet iedereen de introductiecursus bij de bergvliegschool in het Franse Gap hebben gevolgd. Hier leer je alles over het ‘lezen’ van het landschap, hoe het weer het manoeuvreren met een heli kan beïnvloeden. En men gaat in op vermogenscurves en hoe die met het stijgen van temperatuur en hoogte gaan afvlakken. Daarna moeten de vliegers een kwalificatietraining volgen op het eigen toestel. Vliegen in de bergen is één, een tactische missie uitvoeren een tweede. Om current te blijven, voert iedere vlieger jaarlijks riedels testen en vele simulatorvluchten uit. Pas daarna word je in de bergen losgelaten. 

Valwind

Dat bergen voor onverwachte verrassingen kunnen zorgen, ondervond Jeroen aan den lijve. Vliegend over een bergkam kwam hij in een valwind terecht, waardoor zijn heli meteen hoogte verloor. “De wind bleek veel sterker dan ik had ingeschat. Dat ik geen hoogte kon houden, voelde hoogst ongemakkelijk, ondanks dat het moment maar een paar seconden duurde. Vooral rond de toppen kan het hier erg spoken.”

Stabiliteit       

Bij een landing of tijdens hoveren in de bergen moeten vliegers rekening houden met nog een verschijnsel dat van invloed kan zijn op het draagvermogen. Wervelen hete verbrandingsgassen van de motoren in de richting van de staartrotor, dan kan dit de stabiliteit van het toestel negatief beïnvloeden. De ene heli heeft meer last van dit effect dan de andere.  

Gespot

Waar Cougar- en Chinook-bemanningen zich vooral bezighouden met opstijgen en landen, leggen Apache crews zich ook toe op valley flying. Voor de bemanningen van de gevechtshelikopters is vliegen door de bergen vooral een zaak van tactisch vliegen en zorgen dat ze obstakels en de vijand vermijden. “Om bijvoorbeeld hoogspanningsdraden tijdig op te merken, vliegen we meestal op een derde van de top wat dichter bij de wanden”, begint instrecteur-vliegerkapitein Johan. Door de bergen als achtergrond te gebruiken, is de kans kleiner dat je wordt gespot. Ook de camo-kleur van de Apache helpt. Bij een echte missie zoals in Afghanistan landden de Apaches eigenlijk nooit in de bergen. Tijdens High Blaze doen ze dat wel. “Om het toestel beter te leren beheersen”, aldus Johan.

Voltreffer

Dat de bergen ook voor Apache-vliegers gevaarlijk kunnen zijn, weet Johan uit de eerste hand. In Uruzgan kwam het meermaals voor dat toestellen in een zogenoemde heli trap werden gelokt. Aanleiding was vaak een TIC (Troops in Contact), waaraan de heli’s bijstand verleenden. “Terwijl er in de vallei op onze mensen werd geschoten, stond hoog op de top een schutter met een RPG (Rocket Propelled Grenade, red.) klaar om de heli op de korrel te nemen. Gelukkig hebben dit soort schermutselingen nooit geleid tot een voltreffer. Bij tactisch vliegen geldt sterk dat bergen je bondgenoot kunnen zijn. Maar soms ook je ergste vijand.”